/7^33 HARVARD UNIVERSITY L I B R A R Y OK THE CRAY HERBARIUM Receivecl OC^C^ VvY Digitized by the Internet Archive in 2017 with funding from BHL-SIL-FEDLINK https://archive.org/details/terminibotaniciiOOhayn N a c li r i c h t. I\^it diesem Hefte erscheinen zugleich einige lose Blatter Text, die mit den vorhergehen- den zehn Heften den ei'Sten Band ansmaclien. Das dabey befindliclie Titelblatt wird gleich hinter das Titelkupfer dleses Bandes gebunden, imd znm zweyten Bande Avird, so bald sich die ZahI der Kiipferplatten bestimmen lafst, ebenfalls ein solches Blatt geliefert '\'\ erden. Bey dem jetzt erschienenen Hefte konnte icli keinen Text geben, -sveil es mir, um das Laub un3, die Blatter abhandeln zn konnen, noch an einigen Beyspielen fehlte. Aus eben dieser Ur- sache habe ich bisher gewdlmlich fast mehr Kiipfcr ais Text geliefert, -was aber ins kiinftige nicht mehr der Fall seyn kann; denn ich habe nicht nur fiir die noch zu erlanternden Kunst- ausdrticke schon beylaulig sehr viele Beyspiele abgebildet, sondern es sind auch die, -welche noch abgebildet Averden miissen, von der Art, dafs sie bey Aveitem A'reniger Ramn einnehmen, ais die, AA-elche schon abgebildet sind. Ich kann daher den Besitzern des Werkes die Versi- cherimg geben, dafs, Avenn gleich der Text, den ich noch zu liefern habe, nocli mehr ais noch ein Mal so viel betragt, ais der, der schon erschienen ist, ich dennoch zur Erlautenmg der noch vorkommenden Kunstausdriicke iiberliaupt nicht halb so viel Kupfertafeln ndthig ha- ben Averde, ais allein im ersten Bande enthalten sind, und dafs folglich das Ganze nicht so kostspielig Averden kann, AAie vielleicht manclier, ohne diese meine Bemerkung, fiirchten mdchte. F. G. Hay ne. Schonebeck, den i. December iQoG. a Fr. Gottl. Hayne Termini botanici iconibns illustrati, o der t botanische Kunstsprache dnrcli Abbildungen erlautert, m i t einer Vorrede von Willdenow. 11 Hefte mit latcinisclicm und deutschem Texte, mit 50 illuminirten Kupfertafeln. Folio. Berlin 1806, Ladenpreis 16 TJilr. 12 Gr. Pianumerations - Preis 12 Tlilr. 2o Gr. Berlin^ 1807. Eei Oehmigke dem Jungern. Seit dem i6ten Jahrhundert^ wo die Krauterkunde zu einer besondern Wissenschaft erhoben wurde, war man bemuht, das Studium der Botanik zu erleichtern, melirere grofse Manner, Tournefort, Linne etc. fuhhen den Mangel einer guten Terminologie, und sahen es schr deutlich ein, dafs man ohne eine dergleichen keine be- sondere Fortschritte in dieser Wissenschaft wurde machen konnen. In diesem Werke hat der Verfasser eine grundliche und vollstandige Tenninologie, auch dazu sehr schone Kupfer geliefert. Es freut mich dieses der Wahrheit gemiifs hier ofiFentlich sagcn zu konnen; bis Ende December jQoj soU dieses Werk noch um den Pran. Preis geliefert werden. 4 C. L. fVilldenow. TERMINI BOTANICI ICONIBUS ILLUSTRATI ODER BOTANISCHE KUNS.TSPRACHE DURCH ABBILDUNGEN ERLAEUTERT VON FRIEDRICH GOTTLOB HAYNE, ASSISTEMTEF BEY DER KoNIGL. CHEMISCHEN FABRIK ZU SCHONEBECK; DER NATURFORSCHENDEN GESELLSCHAFT ZU HAIXE, DER PHYSICALISCHEN UKD DER rilYTOGRAPHISCHEN GESELLSCHAFT ZU GOTTiKGEN MITGLIEDE. ERSTER BAND MIT FUNFZIG ILLUMINIRTEN KUPFE RT A FELN. BERLIN, igo?- BEY WILHELM OHMIGKE DEM JUNGERN. ’ wr ' ' ^ M- ' f ^ J ?{• 1 :/i lix ’k # I *-4 -d cr**. " (, t.i (T> ' T ' ) T I '■ ' i. V y i /X ^ . >1 .' ■\. ■ t- ■ > t' im • ' V4«? ^ ii " V, :^;?v t * J » t ^ m*:-. - . k’ • ■■Vti^jt(S u J J T : 1 1 o a ;■ ^ • ;;J- '■ ' ' ,:; v * TTi /. '■ 0 - . > .'1 1 {;'> ..'s ;!'i?-T'3 wii?i( .'iwn 31 m '1. . 'F y . ■ I . ■'•■'<*' : - * . T ;i ^TtT Ji ft j:b r: 'My-a ' 3 - •w' .■ • ' • 4. M% •<» v ■■ 'T. ’ * -. t • !v*, ‘ < ?. V <•** » ' ■ •'.'V; rit .• t r4. ’ .,3‘4tAH-^.iTi'o.:j rfoiric-Hirii- »S nMt' 11 -”- >.•< X • ■ •JfW-.urA^ .ii.v, 1 V - ■■ > ■< Xv •.'ut;‘iS 7i‘:: j • ^ ', ' 'jo, ^ A .* ; ..u;..>..- .1 . t' :<.H: .^; '.M ■ ’«-] V- J V- • ■ •i .' r ii . 4 ^- - iii. «HS a T V 'S a ^ V ^ " . A. . ■» ■»(* >.* '|,i tt i4 '^ iT.1;.'. • f.fi .TiSfiiU! . ;'i.» ■■ • * '--'I .« ; - 'V , :...i .1 I- ■ .*> 9 8 r //x:>4 S*: - ' fJ Maci if4>‘ 0. i.rj i.H,ir;y V ' . '1‘ '.•Jr ; • .iv' ♦ 'A/ f ■ U j(tst 'ilhidA >5? t . ; 1 L': i •• '• r h: 1*^ ^ \ k ^ • SEINER EXCELLENZ D E iM II E R 1\ N II E R R N F R E Y II E K R N CARL AUGUST STRUENSEE von CARLSBAGH E n B II E R R N A U F M A T S C H D O R F etc. SEINER KONIGEICIIEN MAJESTaT VON PREUSSEN GEIIEIAIEN ETATS - KRIEGES - FINANZ- UND AVIRK- LICH DiniGIRENDEM MINISTER UND VICE - PRAESIDENTEN EEY DEAI KONIGL. GENERAL - OBER- FINANZ- KRIEGES- UND DOMAINEN- DIRECTORIO; CIIEF DES GENERAL- FABRIICEN- UND C0MMERZ1AL-, ACCISE- UND ZOLL-, mIe AUCII DES SAIZ- DEPARTEMENTS UND DER SEEHANDLUNG; COMMISSAIUUS BEY der KONIGL. ASSEKURANZ- COAIPAGNIE ETC. C' ;rj| » •fv. \ it i t 'A)n] ■j r ‘n ' f * 1 ^ : .t i' .: « i ’ ,<:; .ji J .1, )'!: .li . I" /vv.'i ';J ' / '!? ''^»1 f fe ^ k if ’ ■"''■*'••' ■ • , . 'i\I ^‘vV:, ’ i • ■ V l: ii\ ¥. ifk r* - t 'if : i , jX ' 0 r - :Jvi ■ Ft ■ ■ '' ’ -■ >t • n i - • ■ f 1 .t. [fi; ■ ■- * \ JiVi _ .i. .jj* j > 1 '» .' .; \ :■ o ^ i *?;. .!f ' • • / * ' A» * A,\\it ■• 1 •:-<-■.( i' '•. 1 . ■ ■ ■ ' < . ; » , _i '■■»..■* r •■ ■ >' ' '■''' '" '% ' uv ; -•-J 4 : '' /iji' iiN . iWc- ’ - • » * ^ •Vf ' ■l'^! » * ■ > .rr|tj - T' »»/ •: , ' ' .. ■ •• ‘ • . • ' ' -.‘v .- ■ ' > ^ - -. v"- ; ‘ .. • ’? V : • ’ V . '■ ■ ' . J 4 1 ■' T. . .*• • * ■» ' * ^ } -. • • ^ ’ 1 * • ■ r ' ' ,r^yf\ 1.. » • ».; > ‘i/;’ V ‘ • 4 ■■ . V* jj . ' • . l* '■ » . * * ' i * .. . ^ > <*•'-' ■ ; ;!, J., i W ■ 'M i i- » ' v ;?.' '1V fr’ n -rrj^ tP i * • .-^ir iif* ' ;>?/ ' I ■■ ■ l-i- ' -• 1 » v'" *.Vii # * ^^S rf» > ,p‘‘’ f* . ' a' ♦ u- : 1 'JVh ISI //• / k I vi li.fi» ^ Hochgebolirner Freylierr, Hocligebietender wirklicher geheimer imd dirigi- render Herr Staats- Krieges- uiid Finanz- Minister, Hochgeehrtester gnadiger Herr. Die allgemein bekannte rastlose Thaligkeit in Anwenditng der AVissensdiaften auf Kiinste und Gewerbe, Avodurch Ew. Hochfreyherrliche Excellenz die Fabriken und Manufakturen des ganzen Preufsisclien Landes bis zu dem Grade von Vollkommenheit erhoben, in welchem sie sicli jetzt befinden und von jedem mit Reclit bewundert werden; das Bestreben Ew. Hochfreyherr- LiCHEN Excellenz junge Kiinstler und Fabrikanten zu Wissenscliaften auf- zumuntern, um sie dadurcli zur Ausiibung ilirer Kunst oder ihres Geiverbes ge- schickter zu machen; der nicht unbedeutende Einflufs der Gewaclaskunde auf andere Wissenscliaften, besonders aber auf die Tecliiiologie; und cndlicli der Nutzeii einer vollstandigen botanischen Termiiiologie bey genauer Bestiramung der Gewaclise, geben einen umvideiiegbareii Beweis, dafs aiicli dem Tecbiiolo- gen die Terminologie der Gewacliskmide niclit ganz miwichtig seyn kann; nnd in dieser Hinsicbt erdreiste ich inicli Hochdenenselben vorliegendes Werk, diirch welclies ich zur Vervollkommnung dieses Theils der genannten Wissen- schaft etwas beyzutragen glaube, in grofster Unterthanigkeit znzueignen, und freue micli zugleich den schon lange in meiner Brust verborgen gelialtenen Wimscli in Erfulliing gelien zu selien, ntolich Hochdenenselben einen — n enn anch nur ganz geringen — Beweis meiner tiefsten Ehrfurcht geben zu konnen, mit der ich die Ehre habe zu seyn Ew. Hoclifreylieniiclien Excelleiiz ganz nnterllianigster Diener F. G. Ilayne. y O 1\ K E D E. Seit tlem secLszelinien Jalirliiinderr, ^vo die Kraiiterkunde durdi dea Fleifs iler daniais leLen- den Botaniker zu ciner besondern 'Wissenschaft erlioben Avurde; seit diesem grofsen Zeitraume ■\var aiaa bemulit, das Studium dieser niitzlichen Wissenscbaft zu erleiclitern. Damals batte nian freylicb eine begianztere Spbiiie, man suchle nur die dem Dioscorides bekanut gewe- senen Gewachse und solche, von deaen andre beriibmte Scbriftsteller des Altertbuuis gesclirie- benen hattca, -wieder aufs neue naher zu bestiaimen. Es konate aber nicbt felilen, dafs nian sich auch ia nutzlose Spitzfiadigkeiten und Wortklaubercycn eialiefs, die bfters laelu' Ver- Avirrung ais Avabre Aufklarung befbrderten; so dafs man, "wie jeaer berubmte Dichter sich ausdriickt, den Wald vor Baumen nicbt sah. Bey dem allen aber vernacblafsigte man nicbt die einzeinen Tbeile der Vegetabilien mit besondern Namen zu bezeicbnen, nur war zu be- klagcn, dafs jeder seiner eigenen Tcrminologie folgte. Der grofse Reformator der Botanik, Tournefort, der zu friib fiir die Wissenscbaft, mit dem Anfang dieses Jabrbunderts starb, sab das Sclnvankende der Termiaologie ein, und legte den ersten Grundstein zu elner bessern und ricbligeni. Sciae Institutiones rei herhoriae enilialten die erste besonders vorgetragene Termiaologie, da alie seine Vorganger, obne besonders die gebraucbten Ausdriicke zu erkla- ren, sicb ibrer eigenen bedienten. Mcbr aber tbat bierin der unsterbliebe nordisebe Naturfor- sober Lina e, dessen systematiseber Kopf, um die Mitte dieses Jabi liunderts, uns den Uber- blick tiber alles, tvas die Natur zum Daseyn gerufen batte, erleicbterte, und dem allein Avrr es verdanken, dafs diese Wissenscbaft zu einer Grofse und Ausdebnung gedieben ist, die man nur mit Stannea anseben kann. Er fiiblte den Maagel einer guten Termiaologie, und sabe sebr avobl eia, dafs avir obne sie, avobl sclnverlicb siebere und bedeutende Fortscliritle Aviir- den maeben kdnnen. Aber -Nvelcber Sterblieber kana wobl vorausbestiinmen , avas ia der kommenden Zeit durcb die vereinten Kriifte mebrerer, rastlos fiir die Wissenscbaft arbeiten- den, Mfinner "nird entdeckt arerden? Eben bierin lie^t das IManjrelbafte der Linneseben Ter- minologie. Unerscbbpflicb ist die Natur in Bilduag der Formen, dafs immer bey der mehr ais dreymal grofscrn Anzahl der Vegetabilien, die v.ir, seitdem dieser unvergefslicbe Bota- II niker niclit mehr ist, nun kennen, der Mangel einer vollstandigen Terminologie bemerkbar ■\verden mufs. Das helle Licht 'was der nun leider auch verscbiedene achtungswertbe Hedwig, viber die zabllose Menge von Farrenkrautem , Moosen, Flechten und Pilzen uns anziindete, zeigte uns Liicken, die ausgefuUt -werden mufsten, und nothwendig entstand ein neucr vorher fast ganz ubersehener Zweig der Terminologie. Wer kann die Granzen ziehen, "svie weit unsre Entdeckungen reiclien ■werden, und wer sagt uns, ob niclit das, was wir jeizt wissen, nach Jalirliunderten, und wohl noch friiher, nur der Anfang der Wissenschaft selbst ist? Der fes- sellose Geist der Naturforsclier, der alles prrift und nicbts ununtersucht auf Glauben annimt, wird uns siclier in der Zukunft Aussichten gewahren, die wir jetzt niclit entfernt ahnden zu kdnnen, glauben. Wir alie, die wir eine Wissenschaft kultiviren, Avelclie dem Menschen in jeder Riicksicht Nutzen verschafFen mufs, diirfen keine Gelegenheit vorbey gchen lasten, diese Wissenschaft so weit unsere Krafte reichen, der Vollkommenheit, sey es auch nur um ein Geiinges, naher zu bringen. Das trockne Studium der Terminologie, der Grundpfeiler unsers botanischen Wissens, mufs mehr ausgebildet, und vollkommener gemacht werden. Langst schon fehlt es ims an ein Werk, was ohne sich streng an das allein zu binden, was wir schon wissen, diesen Theil der Botanik nach eigenen gemachten Erfahrungen abhandelt. Der Verfasser dieses Werks entspricht hierin meinen Erwartungen; Er bedarf von meiner Seite keiner Empfehlung, da jeder unhefangene Leser den Fleifs und die Sorgfalt mit der Er zu Werke gegangen ist, nicht ohne ungerecht gegen Ihn zu seyn, verkennen wird, Kurz, griindlicher und vollstiindiger hat bis jetzo noch keiner die Terminologie behandelt; so dafs sich die Wissenschaft nicht Avenig von ihm versprechen kann. Es freut mich, dieses der Wahrheit gemafs, hier dlTentlich sagen zu konnen. Berlin, den 3 . ftlaiz, 1799. C. L. WlLrDENO-VT, INTRODUCTIO. E I N L E I T U N G. I. tlomo, quem natura rationis beneficio, supra anlma- malia, quae sui conser\'andi generisque sui propagandi sensu tantum praedita sunt, evexit, alias res non minus necessarias, quae ingenium animumque alant, illumque bis dotibus, quibus ceteris animantibus antecellit, dig- num efficiant, sentire debet. Nusquam vero major ha- rum rerum copia ipsi offeretur, quam in contemplan- da natura ; si enim innmnerabilem illam rerum diver- sissimae formae arctissimo vinculo inter se connexarum sibique ipse conjunctarum multitudinem intuetur, sui ipsius intelligentia ei enudabitur, et illa de sapientissi- mo Creatore in infinitum augetur. Historia naturalis seu Scientia naturalis , cpiae inter corpora naturalia discrimen statuere, eorumque faciem externam et naturam nos docet, tria nobis ea- que maxima in illis discrimina ostendit ideoque triplici- ter in universum dividit, 3 . In prima harum divisionum generalium corpora na- turalia collocantur genitalibus ad mortem uscjue persi- stentibus praedita — jiniinalia — ; secunda continen- tur, quibus plura sunt genitalia, quae vero antequam emoriuntur abjiciunt — Vegetabilia — ; tertia deni- que complectitur ea, quae genelalibus omnino carent — IMinerulia — . 4. Corporibus naturalibus ita divisis tria naturae regna, animale puta, vegetabile et jninerale constituuntur; 1. D er IMenscb, avelchen die Natur durch Vorzug an Gei- steskriiften liber die Tliiere erhebt, die blofs mit einem Bestreben zur Selbsterhaltung und Forqiflanzung ihrer Art begabt sind, mufs auch noch andre, nicht minder tvesentliche Bedurfnisse fidden, die ihm zur Nahmng des Geistes dienen, und ihn dieses Vorzuges wurdig machen. Er findet aber nirgend so vielen Uberflufs an Nahrung dieser Art, ais bey der Betrachtung derNatiur; clenn wenn er die unzahlige Menge so mannigfaltig ge- bildeter Wesen durch eine nach allen Richlungen ver« flechtete Kette mit sich selbst verbunden sieht, so Avird bey ihm der Begriff von sich selbst berichtigl, und der Yon dem allervveisesten Urheber unendlich erhobt. 2. Die Naturgeschichte (Historia naturalis, Scien- tia naturalis), welche uns die natiirlichen Korper un- terscheiden lehret, und ims mit der aufsem Gestalt und clcn Eigenschaften derselben bekaimt macht, zeigt ims an ihnen cffey aciffallende Yerschiedenheiten und bringt sie deshalb in di'ey Hauptabtheilungen. 3. In die erste dieser Haiq)tabihcilungen stellt sie dle- jenigen Nalurkorper, welche mit Zeugungstheilen be- gabt sind, die sie bis zum Tode behaltcn — Thiere — ; in der zwe}'tcn befmden sich die, Avelclte mehrere Zeu- gungsiheile haben, die sie aber noch vor ihrem Tode verlieren — Pflanzen — ; luid in der cbitten endlich diejenigen, welchen die Zengungstheile mangein — ]Mi«' neralien — , 4 - Durch diese Elniheilung werden die drey Reiche der Natur, n.imlich (Sss%'X\\\oxx o\c\i (Regnum animale) das Gewachsreich (Regnum vegetabile) imd da* A Introductio. Einleitung. eaqne re ipsa historia naturalis in tres scientias probe inter se distinguendas dilabitur. 5 . Quarum scientiarum ea, cujus bene/icio interiorem exterioremque vegetabiliiun structuram cognoscimus sin- gulas quasque eorum species ab omnibus aliis in terra- rum orbe notis distinguere docemur, quoque in eorum natura utilitate et salubritate indaganda versatur. Scien- tia botanica, Pbytologia, Botanologia , Botanice , Botanica appellatirr. 6 . Huic scientiae id cum ceteris historiae naturalis par- tibus commune est, ut in museo addisci non possit, sed aitique naturam ipsam observatam velit; indeque variis cultoribus ejus labores eveniunt. Attamen, cum vege- tabilia per totam, ejuam late patet, terram dispersa sint, eamque quasi vestiant, quiunque iis loci mutandi facul- tatem natura negaverit: iis multo facilius, quam mine- ralibus et animalibus, potiri licet; quodque enim pra- tum, quaeque sylva, quaeque vallis, quique mons, imo paludes, lacus, rivi et fluvii opportunam sufficientem- que nobis harum rerum observandarum copiam manus- que, cui, quod sunt, acceptum referunt, commiiandae occasionem offerunt. 7 - Jam plantam aliquam observantes, eam examinantes vdlamve ad rem adhibentes, nos oportet, ut certo dicere et afiuinare possimus, qualis sit planta nobis objecta; alias enim, nostra de ea sensa cmn aliis in communem utilitatem parum comatiunicaremus, nec quisquam expe- rimentis nostris in eam factis repetendis par foret. Ea igitur scientiae botanicae pars, per quam omnes ve- getabilium partes variaeque eorum Ibrmae nobis inno- tescunt, ut secundum praecepta quaedam in systemate. Mineralreich (Regnum minerale) festgesetzt; und die Naiurgeschichte selbst zerfallt dadurch in drey be- sondere Wissenscbaften. 5 - Diejenige von diesen WissenschafteU, Tvelche uns mit dem innern und auTsern Eau der Gew.ichse be- kannt maclit, jede einzelne Gewachsart von allen be- kannlen des Erdballs unterscheiden lehret, und die Ei- genschaften und den Nuizen derselben auszuspalien sucht, heifst die Kraut erkunde, Gew.icbskunde, Cotauik '(Scientia botanica , P/iytologia , Botanolo- gia, Botanice, Botanica.) 6 . Diese Wissenschaft hat es mit den ubrigen Theilen der Naturgeschichte gemem, dafs sie sich nicht im Zim- mer erlernen liifst, sondern es schlechterdiugs fordert. dafs man die Natur selbst beobachtet; und es werden daher ihren Yerehrern nicht selten mancherley Miihse- ligkeiten zu Theil. Jedoch, da die Gewaclise uber dem ganzen Erdball verbreitet sind, und gleichsam die Be- kleidung desselben ausmaclien; und da ihnen von der Natur die Fahigkeit, ihren Ort verandern zu konnen, versagt ist; so konnen wir sie mit weit tvenigern Schude- rigkeiten in unsern Besitz bringen, ais die Mineralien und Tliiere; und jede Wiese, jeder Wald, jedes Thal, jeder Berg, ja selbst Sumpfe, Seen, Biiche und Flusse geben uns Gelegenheit genug diese Geschopfe zu beob- achten und dieHand zu bewuudem, der sie ihrDaseyn verdanken. 7 - AVenn wm nun aber an einer Pflanze Beobachtim- gen machen, Yersuche mit ihr anstellen, oder sie zu ir- gend etvvas benutzen: so ist es auch nothig, dafs wir mit Gewifsheit bestimmen koimen, was es fur eine Pflanze war, die wir vor uns hatten: denn sonst wur- den wir uns andern nur sehr unvoUkoinmen daruber mittheilen konnen, und keinem wurde es nidglich sejm, uusre Yersuche zu wiederholen. Deshalb ist derjenige Theil der Botamk, welcher uns mit alkn Theilen der I Introductio, E I N L E I T U N G. o quopiam plantam nobis incognitam invenire possimns, gravissima jure habenda est. Nominatur ea bocattica lingua seu terminologia ; (piam tradere atque exem- plis enudai'e his plagulis propositum est. Quod tamen, priusquam fiat, consultum mihi est visum, ut repetitioni antevertatur, definitiones quasdam communes “a botani- cis factas praemittere. 3. Botanici ad ea, quae in omni vegetatione obvia' sunt, quaeque statum quendam tempusve aIi(juod in vita vegetabilium constituunt, saepe vacabula translata adhibent; eoque pertinent cpiae seqtuuUur. 1) Germinatio : ubi semen tumescit foliorumque ex- plicandorum initium capit. 2 ) Frondescentia %.T^ernatio : ubi tumidae aiborum, fruticum, suffruticumque gemmae folia explicant. 3) Somnus: si vesperi vel noctis tempore nonnullo- rum vagetabilium folia complicantur. 4) Defoliatio : si autumni, vel quod idem aliis qui- busdam borealibus plautis evenit, veris tempore folia decidunt. 5) J^irginitas : id appellatur vegetabilium tempus, quo flores nondum explicati sunt. 6) AntJiesis : est tempus illud, quo in vegetabilibus flos perfecte explicatus est. Inde illae describentium vo- ces: flores ante authesin nutantes , vel flores post antliesin erectio Gevvaclise uud ihren verscliiedcncn Bildungen bckamit machr, damit wir nach gevvissen Ilegelu in einem Sy- stem den Namcn tiner uns unbekannten Pflanze auffinden konnen, ais der vvichtigste zu betrachten. Er heifst die botanische S praebe oder Terminologie; und diese vorzutragen und durch Beyspiele zu erliiutern, ist der Zweck der vor uns liegenden Bliitter. Jedoch ehe dies geschehen kann, vvird es notliig se 3 n, um Wieder- holungen zu vermeiden, einige allgemeine Bestiinmun- gen, welche die Botaniker festgesetzt haben, vorauszu- schicken. 3 . Um die allgemeinen Erscheinungen der Vegetation, die cinen gevvissen Zustand, oder Periode in der Le- benszeit des Gevvuichses ausmachen, zu bezeiclmen, be- dienen sich die Botanisten bflers bildlicher Ausdrucke; utid dahin gehoren folgende. 1) Das Keimen (Ge/7«7/Jzzr/oJ.' vvenn der Saame auf- scliwillt und seine kleinen Blattchen zu enifalten an> rangt. 2 ) Das Ausschlagen (Frondescentia s. Vernatio)'. vvenn die aufgeschwoUencn Knospen der Biiume, Striiu- cher und Staudengewachse ihre Bliitter enifalten. 3) Der Schlaf (Somnus) : vvenn am Abend oder in der Nacht sich die Bliitter v'erschiedener Gevviichse zu- sammenlcgen. 4) Das Entbliittern (Defoliatio): vvenn im Herbst, oder auch wie bey vvenigen andern nordlichen Pflanzeii, im FiLihjahr, die Bliitter abfallen. 5) Die Jungforschaft (Virginitas): vvird bey den Gevviichsen der Zeilpur.kt genannt, vvenn ihre Bkunen- Icnospen noch unentfaltct sind. 6) Das Offenseyn der J>\i\mcn (Anthesis): ist der Zeitpunkt, vvo bey den Gevviichsen die Blume vollkom- men enlvvickelt ist. Daher sagt man in Bcschrcibimgen; die Blumen hangen vor dem Offenseyn (flores ante an- thesin nutantes) , oder sie stehen nacli, dem Oflenseyn aufrecht (flores post anthesin erecti.) A 2 E I N r. E I T u isr G. I N T K O D U C T I O. 7) Aestivatio : nominatur meniis, vel illud anni tem- pus, quo Ilos perfectus est. 8) Fructificatio: dicitur, quando floris pollen cum partibus propinquis commiuiicatur. 9) Caprificatio : est illa fructificationis plantarum, ratio, quae non immediate a plantis ipsis efficitiu'. Tunc enim floris partibus is situs eave forma est, ut aliud ad- jumentmn e. g. insectoriun simid requiratur. 10) Fifiliae: si flores certo diei vel noctis tempore vel aperiimtiu' vel clauduirtur. 11) Grossificatio : si post anthesin fructus futurus au- geri incipit. 12) Maturatio : est tempus, quo frarctus maturescunt. 13) Disseminatio : quando frarctns permaturus semen dispergit. 9 - Vegetabilium sirperficies pro variis eorum partibus variae quoque saepe est stnrcturae. Ad quam varieta- tem significandam, quae sequuntur stabilita simt, eaqire ])lantam aliqirarn descripturo ad omnes ejus partes adbi- bentur. 1) nitidus: si ea superficiei coloratae est laevitas. ut licis radios reflectat; quabs est foliorum Ilicis Aquifolii et Pruni Lauro -Cerasi. 2) opacus: cpiod superficie colorata sua lucem nec re- flectente, et priori (nitidus) recta oppositum est. Exem- plo sunt plurimormn vegetabilium folia. 7) Die Zeit der Bliithe (Aestivatio)'. nennt man den INIonat, oder die Jahreszeit, wenn die Bliune in ih- rer Vollkommeiiboit ist. 8) Die Begat tunsperiode (Fructificatio): ist der Zeitpunkt bej’’ den Gow.aclisen, wenn in der Blume der Blumenstaub den benachbarten Tlieilen milgetheilt wird. g) Di<3 C .1 p rifi k a t i o n ^ Caprificatio ) : nennt man bey den Piiaazen diejenige Art der Begattung, die nicht un- niittelbar dmxli die Pflanzen selbst gescliiebt. Es haben alsdann die Theile der Blume eine solcbe Lage oder Bildung, dafs eine andere Bephtilfe, z. B. die der Insek- ten, dazu erfordert wird. 10) Das Wachen der Blume (Vigiliae): wenn Blumen zu einer bestimmten Zeit des Tages oder der Nacht sicli bffnen und scliliefsen. 11) Das Frudi tansetzen (Grossificatio): wenn nacli der Bliithe die kiinfiige Fruebt sicli zu vergrofsern anfiinot. O 12) Die Zeit des Reifwerdens (Maturatio): der Zeiipunkt wo die Fruclite reif werden. 13) Das Ausstreuen des (Disseminatio): der Zeitpunkt, weim die Fiuicht ihre voUige Preife er- langt hat, und den baamen ausstreut. 9- Die Oberflache der Gewiicbse ist an den verscliie- denen Tlieilen derselben auch bfters sehr verschieden gebildet. Man hat dalier, um diese Verschiedenlieit an- geben zu koniien, folgende Besiimmungen festgesetzt» die bey Beschreibungen auf alie Theile eines Gewachses angewendet werden. 1) glanzend (nitidus)-, wenn die gefarbte Oberflii- che so glatt ist, dafs sie die Lichtstrahlen zm-ucku-irft ; z. B. die Bliitter von Ilex Aquifolium und Frunus Lauro - Cerasus. 2) matt (opacus): wenn die gefaibte Oberflache das Licht nicht zmriick wuft. Es wird blos ais Gegensatz von dem vorhergehenden gebraucht. Beyspiele geben die Bliitter der mehresten Gewachse.- E I N L E I T U X G. Introductio. 3} lac^Hs: cni nec impressiones nec eminentiae, et Nr. 6, 7, 20, 21, 26 ct 27 contrai-iatm’. 4 ) glnher: nbi nec pilos, nec selas, nec aculeos lier- baceos videre es.t. Ko. 0 ad ig et 25 aperte contra- ria tur. 5) punctatus: qnod subtilia, plerumque impressa, punctula solo visu, nec vero tactu observanda exhibet; qualia sunt folia Tlijmi vulgaris et Tlij-mi Mastichinae. 6) scaher: ubi solo tactu observubilia punctula emi- nent. Folia midtorum Graminum et Caricis specierum, e. g. Caricis acutae. 7) asper: si punctula tactu observabilia et visu ani- madverti possiuit; e. g. Puhuonariae olFicinalis. 8) hispidus: ubi pili brevissimi, finni occiuTunt; e. g. foliornm IMyosotis arvensis. g) hirtus: dicitur, quod pilis longis iisque firmissimis instructum est; e. g. caulis Echii vulgaris. 10) pilosus: in quo pili longi, solitarii paulmn incur- vati manifesti; e. g. in Hieracii Pilosellae foliis. 11) villosus: ubi pili longi, molles, stricti, densi con- stipati sunt; e. g. caulis Slachj-dis gerraanicae. 12) pubescens : ubi pili brevissimi, subtiles, albi ob- servabiles sunt; e. g. foliorum Oenotheiue mollissimae. 13) sericeus: si pilis vix visibibbus adjacentibus su- perficies nitide candida est ; e. g. Potentillae Anserinae foliorum. 14) lanatus: superficie pilis longis, mollibus, varie curvatis, dense constipatis, perspicue tamen distinguendis, obsessa ; qualis est caulis in Stachyde lanata. 15) tomentosns: pilis subtilibus tam arcte intertex- tis, ut distingui non possint. Tunc plerumque superfi- cies est colore albo, e. g. in Verbasco Thapso, vel fer- 5 3) glatt (laevis): vvo vveder Eihabenheiten, noch Verliefungen sicli fnden. Es ist der Gegensatz von IMr. G, 7, 20 21, 26 imd 27. 4 ) unbehaart (glaber): vvo wederHaare, noch Bor- sten, nocli krautartige Stachel zu sehen sind. Der Ge- gensatz von Xr. 0 bis ig und 2j. 5) punklirt (punctatus) : vto feine, gewuhnlich ver- tiefte Punkte, nur durchs Gesicht, nicht aber durchs Ge- fiihl zu bemerken sind; z. B. die Eliitter des Thymians, Thymus vulgaiis, und des Thymus IMastichina. 6) scharf (scaber): vvo sich kleine durchs Gefiihl bemerkbare hervorragende Punkte fnden. Die Bliitler vielcr Graser und Seggenarten, z. B. Carex acuta. 7) rauh (asper): wenn die dnrchs Gefiihl bemerkbaren Punkte, auch dmchs Gesicht vvahrgenommen vverden kon- nen; z. B. gemeines LungenkrautP«/7«o«<7/-/Vz ojjicinalis. 8) hackrig (hispidus) : \vo sehr kurze, steife Haai'e sich zeigen; z. B, die Bliltter des Myosotis arvensis. g) borstig (hirtus): wenn die Haare lang und sehr steif sind; z. B. der Stengel bey Echiuin vulgare. 10 haarig (pilosus): wo lange, einzelne, etwas knunm gebogene Haare vorlianden sind; z. B. die Bliit- ter des Hieraciuin Tilosella. 11) zottig (villosus): wo lange, weiche, gerade, didit stehende Haare sich fnden; z. B. der Stengel bey Stachys gcrmanica. 12) weichhaarig (pubescens) : wo sehr kurze, fei- ne, weisse Haare sich zeigen; z. B. die Bliitter der Oe- nothera mollissima. 13) seidenartig (sericeus): wenn durch kaum sichtbare, dicht anliegende Haare die fhiche glanzcnd weils ist; z. B. die Bliitter der Fotentilla Anserina. 1 4 ) wollig (lanatus) : wenn die Fhiche mit langcn, weichen, verschiedentlich gekriimmten Haaren, die dicht stehen, aber dennoch deutlich zu untersclieiden sind, besetzt ist; z. B. der Stengel bey Stachys Innata. 15) filzig (loinentosus) : wenn feine Haare so dicht in einander verwebt sind, dafs man sie nicht unterschei- den kann. GewdhnJich sieht alsdann die llache weils 6 Introductio. Einleitung. rngineo, quo est foliorum Ledi palustris pagina inferior. Tabulae libri inscriplionem gerentis. Fig. i. i6) harbatTis: pilis fasciculatim positii ; e. g. in Ale- sembrj-anllienio barbato. i~) stricosus : sirperficie setis jacentibus, arcte adprcs- sis, parvis, deorsim incrassatis obsessa; e. g. in Litho- s])crmo ofEcinali. i8) urens: si superficies pilis parvis obsessa est, sen- sum doloris urentem inferentibus; e. g. Urticae. ig) c haris: margine superficiei cujusdam pilis aequa- liter longis parallelis obsesso ; e. g. foliorum varietatis grandiflorae Erigeri uniflori. Tab. 1. fig. 42. 20) papillosus : papillis minoribus carnosis obviis; e. g. in Aloe margaritifera. 21) papulosus : ubi paprdae minores cavae adsunt; e. g. in IMesembrj^anthemi hispidi foliis. 22) muricatus : mucronibus parvis, brevibus herbaceis; e. g. caulis Asperuginis procumbentis. 23) farinosus : si superficies farina conspersa videtur; e. g. Primulae farinosae. 24) glutinosus : si superficies materia quadam gluti- nosa in aqua solubili tecta est; e. g. Primulae gluti- nosae. 25) visci dus: si superficies materia viscida, in aqua iirsolubili tecta, et irrde vel resinosa vel pinguis est. Plernmqne in superficie pili parvi manifesti sunt, quibus haec materia viscida secernitur ; exemplo esto. Ceras- tium viscosum. 26) striatus: striis pluribus in superficie iisque subti- libus eminentibus vel depressis occuie.ntibus; e. g. cul- mi plurimoium Graminum. aus, z. B. Wollkxaut, J^erbascum ThapsUs, oder sie ist rostfarben, wie die untere Seite der Blatter beim Porst Leduni palustre. Titelkupf. f. r. 16) bartig (barbatus) : vvenn die Haare buschelfor- mig beysammen stehen; z. B. Mesembryantheinum bar- batum. 17) strieglicht (strigosus): vvenn die Fliiche mit liegenden, dicht angepr.-^fsten kleinen Borsten besetzt ist, die nach unten zu dicker sind; z. B. Lithosper- vium ojficinale. lO) brennend (urens): vvenn die Fliiche mit klei- nen Haarcn besetzt ist, die eine brennende schmerz- hafte Empfindimg vertusachen; z. B. die Nessei, Urtica. ig) vvimperartig [ciliaris): vvenn der Band einer Fliiche mit gleich langen, parallel laufendeu Haaren be- setzt ist; z. B. die Blatter des Erigeron uniflorum, bey der grofisblumigen Varietiit. Tab. I. f. 42. 20) vvarzig [papillosus) : vvenn kleine, fleischige "VVarzen siclrzeigen; z. B. Aloe margaritifera. 21) blattrig (papulosus): yvo kleine hohle Bliis- chen sich finden; z. B. Meseinbryanthemum hispidum. 22) vveichstaclilich (muricatus): vvo kleine, kur- ze, krautartige Stacheln sind ; z. B. der Sten^o^el bey As- perugo procumbens. 2) inehlig (farinosus) : vvenn dic Flache das An- sehn hat, ais vvure sie mit iMehl besti'euet; z. B. Primu- la farinosa. 24) klebrig (glutinosus) : vvenn die Flache mit ei- ner klebrigen JMaterie bedeckt ist, die sich im Wasser auflosen lafst; z. B. Prunula glutinosa. 2j) schmierig (viscidus) : vvenn die Flache mit ei- ner klebrigen Materie bedeckt ist, die sich nicht im Wasser airflosen lafst, rrnd daher harzig oder fettig isi. Gewohnlich sind auf der Flache kleine Haare vorhan- den, diuch vvelche diese klebrige IMaterie abgesondert vvird; z. B. Cerastium viscosum. 26) gestreift (striatus) : vvenn die Flriche mehrere feine, erhabene, oder verliefte Striche hat; z. B. der Habn bey den mehresten Grasern. Introductio. 2*') sulcntiis: his striis inngis excavatis; e. g. caulis ia multis Umbellatis. IO. Proxime hanc tam diversam vegetabilium formam superficiei eorum color spectandus ; nam licet in pluri- bus vegetabilibus is minoris sit momenti, accurate ta- men copioseque plantam aliquam descripturus et corol- lae colorem determinet, oportet; ut in vegetabilibus qui- busdam, ut in Algis et Fungis, ille vel magni putandus est, quia ad ea accurate determinanda non paulum con- fert. Colores igitur sequentes distinguuntur, qui in ta- bula prima, qnam potuit fieri, diligentissime exhibiti sunt. 1) cyaneus: saturate coeiuleus, quale est coerulemn berolLniense. 2) coeruleus : pallide coeruleus, quo colore flores Mj osotis scorpioidis. 3) azureus: color, similis fere praecedenti, sed valde fulsens uti ultramarinum. O 4) caesius: perpallido -coeruleus inque griseum fere transiens. 5) atrovirens : saturatius viridis, in nigrum quodam- modo transiens. C) aeruginosus : pallidus coendeo-vuidis. 'f) prasinus s. saturate 'virens: pulchre viridis, irbi nec flaxTis nec coerrdeus emicat. 8) flavo-virens : viridis in fla^'um quodammodo de- sinens. p) glaucus: vhidis in griseum potius transiens. 10) aureus: flavus purissimus sine omni admixtione aliena. 11) ochraceus : flavus, qui in brunneum transire vix observatur. E I N r. E I T U N G. rj 2 ~) gefurcht (sulcatus) : wenn diese Striche tiefer ausgeholt sind; z. B. der Stcngel bey vielen Doldenge- viichsen. IO. Aufser dieser so verschiedenen Blldung der Ober- fliiehe der Gewiiehse kommt auch noch die Farbe der- selben in Betracht ; denn wenn gleich bey den mehre- sten Gewiichsen nicht viel daranf geachtet wud, so ist es doch nothig bey genauen Besehreibungen auch die Farbe der Blumenkrone anzugeben ; und bey einigen Gewiichsen, ais bey den Flechten imd Pilzen, ist sie so- gar von Bedeulung, weil sie zur festen Bestlmmung der- selben nicht wenig beytragt. Es werden folg nde Haupt- farben unterscliieden , die auf der ersten Platte, so ge- nau ais es moglich ist, vorgestellet sind. 1) dunkelblau (cyaneus) : duiikel wie Berliner- blau. 2) himmelblau (coeruleus): ein helles Blair, wie die BIumen des Vergifsmeinnicht, Myosotis scorpioi~ des. 3) schmaltbiau (azureus): bejmahe die vorherge- hende Farbe, oder schr brennend wie Ultramarin. 4) blafsbiau (caesius): sehr blafsblau und stark ins Graue spielend. 5) stahlgriin (atrovirens): sehr dunkelgi‘un, etwas ins Schwarze fallend. 6) kupfergriin (aeruginosus) : ein helles Blaugrun. 7) grasgrun {j-ir asinus s. saturate virens): ein schones Grun, wo weder Gelb noch Blau hervorschim- mert. 8) gelb grun {Jl avo - virens): Grun, das etwas ins Gelbe ubergeht, 9) graugriin {glaucus): Grun, das stark ins Graue ubergeht. 10) goldgelb {aureus): Gelb, was ganz rein ist, rmd keine fremde Be3Tnischung hat. ir) ochergelb {achraceus) : Gelb, was kaum merk- lich ins Braune schimmert. 3 Introductio. 12) pallide-Jlavens : flavus in album magis transiens. 13) sulphureus : pallide flavens fulgens^ qiiem colo- rem flores Hieracii Pilosellae referunt. 14) 'vitellimis: pulchre flavus, aliquantum quidem, sed vix manifesto, in rubrum transiens. I")) ferrugineus: brunneus in luteum magis transiens. iG) brunneus : biainneus saturatissimus purissimusque. 17) fuscus: brimneits griseiun magis fulgens. 18) badius s. hepaticus : brunneus saturatius rubn£tn coruscans. ig) aurantiacus : flavnis rubro commixtus. 20) miniatus s. cinnabarinus : ruber helvolus ful- gens. 21) lateritius : color' praecedens, sed languidior in- que gilvTim transiens. 22) coccineus s. phoeniceus : cinnabarinus, fulgentis- simus et vix manifesto in coeruleum transiens. 23) carneus: mixtus albo et rtrbro. 24) croceus: aurantiacus satiuatissimus. 25) puniceus : ruber gratissunus, fidgens, ut cannl- num. 2G) sanguineus s. purpureus : praecedente languidior, sed ptuissimtts. 27) roseus: sanguineus perpallidus. 28) atropurpureus : ruber maxime satiuatus, ad ni- grum magis accedens. 29) violaceus : coeruleus rubro commixtus. 30) lilacinus: color praecedenti haud absimilis, sed multo languidior magisque rubrum lucens. ji) ater: niger purissimus satiuatissimusque. Einleitung. 12) blafsgelb {pallide- flavens): eln Gelb, was stark ins Weifse falit. 13) schwefelgelb (sulphureus) : brennend hellgelb wie die Blumen von Hieraciiun Pilosella. 14) dottergelb (vitellinus) : ein schones Gelb, das etwas, aber kaum merklich, ins Rothe schimmert. 1 5 ) rostfarben (ferrugineus) : ein Braim, w'as stark ins Gelbe ubergeht. 16) tiefbraun (brunneus): das dunkelste, relnst» Brattn. 17) gemeinbraun (fuscus): eln Braun, das stark ins Graue schimmert. 18) kastanien- oder leberbraun (badius, hepa- ticus); ein Braun, das ins Dimkelrothe spielt. ig) orangegelb (aurantiacus): gelb mit roth ge- mischt. 20) zinnoberroth (miniatus s. cinnabarinus) : fahles brennendes Roth. 21) ziegelfarben (lateritius): die vorige Farbe, nm' matter und ins Gelbe spielend. 22) scharlachfarb en (coccineus , s. phoeniceus) : ZlnnobeiTOth, sehr brennend tmd kaum merklich ins Blaue spielend. 23) fleischfarb en (carneus): eine Mischung zwi- schen tveirs und roth. 24) safranfarben (croceus) : sehr dunkles Orange. 25) hochroth (puniceus): das angenehmste bren- nende R.oth, wie Carmin. 26) blutroth (sanguineus , purpureus): matter ais das vorhergehende, aber sehr rein. 27) rosenroth (roseus): ein sehr blasses Blutroth. 28) schwarzroth (atropurpureus): sehr dmikles Roth, das dem Schwarzen sicli naht. 2g) violet (violaceus): Blau mit Roth vermischt. 30) lilafarben (lilacinus): die voiige Farbe, aber ungleich matter und mehr ins Rothe spielend. 31) rabenschwarz (ater): das allerreinste und dunkelste Schwarz. 32) ni- 32) ge- Introductio. 32) niger: color praecedens, magis vero in griseum transiens. i 33) cinereus: samrate griseus. 34) griseus: pallide griseus laetus. 33) canus: magis albus, quam griseus. 36) lividus: saturate griseus in violaceum vergens. 37) lacteus s. candidus: splendide albus. 38) albus: languide albus. 3g) albidus: squalide albus. 40) hyalinus: pellucidus, vitro infucato similis. II. Singulas vegetabilium partes ratione coloris spectan- tibus nobis apparebit quamque earum suos proprios ha- bere colores, quorum alium alio magis prae se ferat. Radix plerumque nigro, brunneo, vel albo, inter- dum flavo, raro rubro, nunquam vero viridi colore est imbuta. Caulis et folia pkrumque viridia, rarius rubra, non- nunquam albo nigroque colore maculata, rarissime f.'a- vn, omnium rarissime coerulea, nec imquam alba aut brunnea, nisi si tomentosa sunt. Corollae omnibus coloribus, sed raro viridi et ra- rius nigro imbutae videntur. Calyx plerumque est viridi, raro alio, nunquam ni- gro colore. Stamina plerumque sunt hyalina, alba, vel viridius- cule alba, rarius ahus coloris. Fructus, carnosi aut succosi omnium sunt colorum; capsulae vero sunt plerumque bninneae, virides, vel ru- brae, et rarius nigrae. Semen plerumqtae nigrum, biunneum vel flavum, rarius alium colorem exliibet. Einleitung. 9 32) gemeinschwarz {niger): was schon niehr ins Graue spielt. 33) aschgrau (cinereus): ein dunkles Grau. 34) perlfarben (griseus): lebhaftes Heligrau. 35) blafsgrau (canus): was mehr weifs ais grau ist. 36) bley.farben (lividus): Dunkelgrau ins Violette spielend. 37) milchweifs {lacteus s. candidus): blendendes Weifs. 38) weifs (albus): mattes Weifs. 3g) weifslich (albidus): schmulziges mattes Weils. 40) durchsichtig (hyalinus) : durclischeinend, wie weifses Glas. ir. Wenn man die eiiuelnen Theile der Gewachse in Hinsicht ihrer Farbe betrachiet, so wird man gewalir,. dals jeder derselben einige bestimmte Farben hat, von denen er vorzugsweise eine oder die andere an sich tragt. Die Wmzel ist gewohnlich schwarz, braim oder weifs, zuweden gelb, selten rotli, niemals aber giam. Der Stengel und die Bliitter sind gewohnlich grun, sellcner roth, Lisweilen weifs und schwarz gefleckt, am seltensten gelb, iiuiserst selten blau, und weifs oder braun mr alsdann, wenn sie filzig sind. Die Blumenkronen zeigen sich in allen Farben, sel- ten aber sind sie grun. Der Kelch ist gewohnlich griin, selten von andrer Farbe, niemals aber schwarz. Die Staubfaden sind gewohnlich durchsiclitig, weifs oder griinlichweifs, seltener von anderer Farbe. Die Fruclite, welche fleischig oder saftig sind, kom- men von allen Farben vor; die Kapseln aber sind ge- wblinlich braim, grun oder roih, imd nur selten schwarz. Der Saame ist gewohnlich schwarz, braim oder gelb, seltener von anderer Faibe. B Intivoductio. Einleitung. lO 12 . Vegetabilium colores — si Algas et Fungos exci- pias, et quibus ipsis id rarius accidit — magnopere va- riant, nec ideo ad ea discernenda adhiberi possunt ; non- nullius tamen ponderis est iUa colorum mutatio, quae corollis et fructibus contingit. Plerumque colores in al- bum transeunt. Color ruber et coeruleus creberrime niutantur ; rarius quidem in flavum, vel ut ruber in fla- Mun transeat. Coeraleus in rubrum saepissime degene- rat. Quam rem exempla, quae seqtmntux, illustrabunt; I J I/i corollis. Color ruber degenerat in album: in Erlca, Ser- pillo, Betonica, Pediculari, DIantho, Agroslemmate, Tri- folio, Orchide, Digitali, Carduo, Serratula, Papavere, Fmnaria, Geranio et pluribus aliis. Coeruleus in album: in Campanula, Pulmonaria, Anemone, Acpiilegia, Viola, Vicia, Galega, Polygala, Symphyto, Boragine, Hyssopo, Dracocephalo, Scabfosa, Jasione, Centaurea, Cichorio et pl. a. 'Flavus in album: in Meliloto. Agrimonia, Verbas- co, Tulipa, Alcea, Centaurea, Chrysanthemo et pl. a. Coeruleus in rubrum: in Aqrrilegia, Polygala, Ane- mone, Cenlaiuea, Puhnonaria e. p. a. Coeruleus in flavum: in Commelina, Croco et nonnullis aliis. Ruber in flavum: in Mirabili, Tulipa, Anthylli et nonnull. al. Ruber in coeruleum: in Anagallide et nonnull. al. 'Albus in rubrum: in Oxalide, Datura, Piso, Belli- de e. n. a. <2.) In fructibus succulentis, Niger in album: in Rubo, M3''rtillo, Sambuco. niger 12 . Die Farben andern bey den Gewachsen — Flech-. ten und Pilze ausgenommen, wo dies seltner der Fall ist — sehr ab, und konnen deshalb nicht ais Unter- scheidungszeichen bey ihnen angewendet werden; in- dessen ist doch die Ai t, wlc einige Blunienki‘onen tmd Fruchte ilire Farbe veriindern, sehr wichtlg. Gevvohn- lich gehen die Farben ins Weifse iiber. Die rothe und blaueFarbe pflcgt sich am Iiiiuligsten zu veriindern; sel- tener aber sind die Veriinderimgen in Gelb, oder dals Rolh ins Gelb ubergeht; Blau geht sehr haufig ins Prothe iiber. Folgende Bej-spiele werden dies erliiutern: i) Bey den Blumenkronen. Proth geht ins Weifse iiber: bey Ericaj Ser- pillum, Betonica , Pedicularis , Dianlhus , Agrostem- nia, Trifolium, Orchis, Digitalis, Carduus, Serratula, Papaver, Fumaria, Geranium u. a. m. Blau verwandelt sich ins Weifse; bey Cam- panula, Pulmonaria , Anemone , Aquilegia , Viola, Vicia, Galega, Polygala, Symphytum, Borago, Hys- sopus, Dracocephahun , Scabiosa , Jasione, Centau- rea, Cichorium u. a. m. Gelb verwandelt sich ins Weifse: bey Meli- lotus. Agrimonia, Verbascum, Tulipa, Alcea, Cen- taurea, Chrysanthemum u. a. m. Blau verwandelt sich ins Piothe: bey Aqui- legia, Polygala , Anemone , Centaurea , Pulmonaria u. a. m. Blau verwandelt sich ins Gelbe: bey Com- melina, Crocus u, c. a. Roth verwandelt sich ins Gelbe: bey Mira- bilis Tulipa, Anthyllis u. e. a. Roth verwandelt sich ins Blaue; bey Ana- gallis u. e. a. Weifs verwandelt sich ins Rothe: bey Oxa- lis. Datura, Pisum, Bellis u. e. a, 2) Bey den saftigen Friichten. Schwarz verwandelt sich ins Weifse; bey Rubus, Myrtillus, Sambucus. schwarz I T R O D U C T I 0. Einleitung. * Niger ia Jlavain: in Solano. Ni "er in viridem: in Sambuco, Ruber in album: in Pubete, Piiibo Idaeo. ♦ Ruber in flavum: in Corno. Viridis in rubrum: in Ribete Grossularia, 3) In feminibus. Albus in flavum, flavo - virentem, violaceum , griseum, fuscum et nigrum: in Piso et Phaseolo. Albus in nigrum: in papavere somnifero. Fuscus in album: in Vicia Faba. Fuscus in flavum et nigrum: in Piso Ochro. Fuscus in nigrum: in Dolicho Lablab. Niaer in album : in Vicia sativa. O i3. In vegetabilibus nonnullis folia in statu naturali ma- culata sunt, quae tamen maculae non sunt perpetuae, sed interdum evanescunt. Sequentes foliorum macula- torum species distinguuntur. 1) nigro -maculat a : e. g. Ari maculati. Polygoni Hydropiperis, Orchidis maculatae, Hypoebaeridis macu- latae. 2 ) albo -maculata : Pulmonariae maculatae. Cycla- minis europaei. Lamii maculati. 3) rubro - maculata : Lactucae salivae, Eeta ru- brae, Amaranthi tricoloris et melancholici. 4) luteo -maculata: Amaranthi tricoloris. 1 1 Schwarz verwandelt sich ins Gelbe: bey Solanufn. Schwarz verwandelt sich ins Grune: bey Sambucus. Proth geht ins Weifse fiber: bey Ribes , Ru- bes Idaeus. Pioth verwandelt sich ins Gelbe: bey Cornus. Grun verwandelt sich ins Roihe: bey Ribes Grossularia. 3j Bey den Samen. Weifs verwandelt sich ins Gelbe, Gelbgru- ne, Violette, Graue, Braune und Schwarze: bey Pisum und Phaseolus. Weifs verwandelt sich ins Schwarze: bey Papaver somniferum. Braun verwandelt sich ins Weifse: bey Vi- cia Faba. Braun verwandelt sich ins Gelbe und Schwarze: bey Pisum Ochrus. Braun verwandelt sich ins Schwarze: bey Dolichos Lablab. Schwarz verwandelt sich ins Weifse: bey 'Vicia sativa. 13. Bey einigen Gewachsen sind die Blatter im natur- lichen Zustande gefleckt, jedoch sind diese Flecke nicht bestandig, sondern verschwinden zuweilen. l\Ian unter- scheidet folgende Arten von gefleckten Blattern: 1) schwarzgefleckte {^nigro -maculata')-, z. B. Arum maculatum , Polygonum Ilydropiper , Orchis maculata , Hypochaeris maculata. 2 ) weifsgefleckie {albo -maculata): Pulmona- ria maculata , Cyclamen europaeum. Lamium macu- latum. 3) roth gefleckt e ( rubro -maculata)-. Lactuca sativa. Beta ruba , Amaranthus tricolor und melan- cholicus. 4) Gelb gefleckt e Quteo-maculata'): Amaran- thus tricolor. C 12 Introductio. E I N R E 1 T U N G. 5) tessellata: Cymbidii borealis Swartz (Cypripa- (lii biilbosi, L.) , Satyrii repentis et corollae in Fritil- lari.i. 6} ?tigro -punctata : Vaccinii Vitis Idaeae. i4- Nonnullorum vegetabOium folia autumnus rubro tingit colore, ut Rumicis; alia autem vegetabilia tota rubescunt: Angelica, Fagus, Beta, Amarantlms. Nimius etiam vel calor vel frigus , structura vasoram vitiosa, va- ria soli ct situs ratio efficiunt, ut vegetabilia partim co- lorem flavo - virentem , pallide-viientem aut saturate vi- rentem induant. Simili modo folii vel margo vel discus nonnunquam mutatur. Ejusmodi vegetabilia esse plerum- que in statu praeternaturali solent, inde nec botanicum delectant; liortulani vero, quibus ejusmodi variationes arrident, haec vegetabilia alunt, et iisque augendis ope- rae nonnihil tribuunt. Folia margine flavo ornata: fo- lia aurata; in disco flavo maculata : aur^eo-variegata; margine albo: argenteo J. albo - marginata ; ct macu- lis albis praedita; argenteo -f. albo -variegata do.cu.Tilnr. Io. In vegetabilibus etiam Odor, vel quantum is variet, ilistingui solet ; cum vero hac in re omnia sensu proprio nitantru:, cumque in una eademque vegetabilium specie odor non raro variet: aeque arduum est, ejus variatio- nes accurate indicare , atque haud dubium ad vegetabi- lia recte definienda ab eo signum petere difficile est. In nonnullis tamen varietatibus ejus ratio habetur, et hinc variationes, quae sequuntur, distingui solent; i) fragrans: qualis et Asperulae odoratae, Malvae 5) w u r f 1 i c h t g e f I e c k t e (jtessellata') : Cymbidinm horeale Swartz (Jdypinpedium bulbosuin L.') Satyrium repens waiS. die Blumenkrone bey Fritillaria. 6) schvvarztupflicht (tiigro -punctata') : f^acci- nium Vitis Idaea. 14. Einige Cewiihse bekommen im Herbste rothe Bliit- ter, ais Rumex; und andre werden bisweilen ganz roth ais Angelica , Fagus, Beta, Amarantlms. _ Zu grofse Hitze oder Kiilte, fehlerhafler Bau der Gefafse, verschie- dener Boden und Lage, sind die Ursache wefshalb die Gewiichse theils gelbgriin, hellgrun oder dunkelgrun werden. Durch ahnliche Zufalle wird bisweilen der Rand oder die Mitte des Blatts verandert. Dergleichen Gewathse befinden sich immer in einem widernaturli- chen Zustand, und haben daher fur den Botaniker kei- nen Reiz ; die Giirtner aber, welche gerade an derglei- chen Abiinderungen Gefallen finden, nehraen sie in Schutz und suchen sie zu vermehren. Man nennt die Blatter, welche einen gelben Rand haben; vergoldete Blatter (Folia aurata); wenn sie in der Mitte gelb gefleckt sind; gelbbunte Blatter (folia aureo -variegata) ; wenn sie am Rande weifs sind; versilberte Blatter (folia argenteo- f. albo - marginata) ; und wenn sie weifse Flecke haben; weifsgefleckte Bliitter (folia argenteo- f albo -variegata). l5- Man pflegt bey den Gewachsen auch den Gerucli (Odor), oder die Verschiedenheiten desselben zu un- terscheiden; da hier aber alles auf eigne Empfindung be- ruhet , und da bey einer und eben derselban Gewachs- art-der Geruch nicht selten Yer.inderungen untcrworfen ist; so lassen sich eben so wenig die feinem JNIodifika- tionen desselben bestimmen, ais es moglich ist von ihm ein festes Kennzeichen zur Bestimmung der Gewachse herzunehmen. Er kommt jedoch bei einigon Abarten in Betracht, und daher pflegt man folgende Vcrschieden- heilen zu unterscheiden; i) angenehm (fragrans) : z. B. gemeincr Wald- Introductio. E 1 N T E I T u N G. 15 moschaiae. Lilii candidi. Resedae odoratae. Rosae cen- tifoliae, Violae odoratae et plurimorum aliorum. 2) aromaticus : Lauri Cinnamomi, Engeniae caryo- pbjdlatae, MjTisticae moschatae et pl. al. 3) balsamicus : Vanillae aromaticae. Populi balsa- mlferae , Trifolii Meliloti ofFicinalis, Tliymi vulgaris, l^lenthae crispae, Pistaciae Terebinthi et pl. al. 4 ) acris: Piutae graveolentis, Teitcrii Maii, Coch- leariae Armoraciae, Allii sativi et pl. al. 5) narcoticus : Daturae Metel, Croci sativi et pl. al. Q") foetidus: Gnaph.alii foetidi, Siapeliae hirsutae et pl. al. Ab hoc sequentes adhuc distinguuntur: •7) ciuiicinus: Piibctis nigri, 0) hircinus: H3'perici hircini. f) nauseosus: Olacis zeylanicae. In accuratiore determinatione vegetabilium odoris secjuimur similitudinem alius vegetabilis vel aliorum cor- j)Orum olentium, et si observemus e. g. odorem vege- tabilis alicujus fragrantem similem esse Airibrae, IMo- schii. Lilii, Resedae, Piosae vel Violae odori: dicimus ninPtrosiacus , moschatus , liliaceus , resediaus , rosa- ceum ves 'violaceus elc. Simili modo odor aromaticus, balsamicus, acris, narcoticus et foetidus quoque acciua- tius determinatur. meister Asperula odorata, die Bisain -Pappel Malva rnoschata, die weilse Lilie, Lilium candidum, die PrC' sede Reseda odorata, die Piose Rosa centifolia , das Veilchen Kiola odorata und mehrere andre. 2) gevvurzhaft {aromaticus') : Zimint Laurus Ciiv- namomuut, Nelken Eugenia caryophyllata , Aluskaten- nuis Myristica rnoschata u. m. a. 3 ) balsamisch {balsamicus): Vanille h^anilla aromatica , Ealsam-Espe balsamifera , Stein- klee Trifolium Melilotus officia alis , gemeiner Thj'- mian Thymus 'vulgaris , krause Miinze Mentha crispa, Terpenthinbaum Pistacia Terebinthus , u. m. a. 4 ) scharf {acris): gemeine Raule Ruta graveo- len, Katzenkraut Teucrium Marum, Meerretiig Coch- learia Armoracia , starkriechender Lauch oder Knob- lauch. Allium sativum, u. m. a. 5 ) betaubend {narcoticus): w^eifser Stechapfel Datara Metel, Safran Crocus sativus u. m. a. 6) stinkend {foetidus) : stinkendes Paihrkraut Gnaphalium foetidum , haarige St.ipelie Stapelia hir- suta, und mehrere andere. Vou diesem unterscheidet man noch folgende ais: 7) wanzig {cimicinus) : schwarze Johannisbeere, Ribes nigrum. 8) ho cWg {hircinus): stinkendes Hartheu //y/ze- ricuui hircinum. g) ekel {nauseosus) : zeylonisches Stinkholz Olax zeylanica, Wenn man denGeruch eines Gewachses noch genauer bestimmeii will, so raufs man dm mit dem eines andein Gewachses oder anderer riechbarer Kdrper verglcichen ; ujid findet man alsdann, dafs z. B. der angenehme Ge- rucli eines Gewaciises dem des Ambers , des Moschus, der Lilie, der Resede, der Rose oder des ^ eilchens iihnnch ist: so sagt man er ist amberartig {ambro- siacus'), m os cli u s ar ti g {moschatus), lilienartig {liliaceus), resedenartig (resedinus) , rosenartig {rosaceus) , oder v eil ch en ar ti g {violaceus) u. s. w. Auf ahnliche Art wird auch der gewiirzhafte, der C 2 14 - Introductio. E I N L E I T U N G. Odor fragrans, aciis, narcoticus atque nauseosus sunt potius odoris effectus, et, si examussim odoris con- sideremus, heic haud enumerandi essent; attamen melius foret, ob usum commune, horum denominationem ser- vare, effecturaque pro causa assumere, quam omnes omit- tere, vel seorsim sub effectibus odorum enumerare. Idem valet (§. i6) de sapore adstringenti, nauseoso atque acri. i6. Sapo?' tpldcm non mngis, quam odor ad accura- tam vegetabilium determinationem adhibere potest; cum vero in varietatibus nonnullis allegetur, hae ejus varia- tiones, quae notentur, dignae sunt visae. 1) aquosns\ qualis est Sempervivi tectorum et plu- rimorum vegetabilium succulentorum. 2) 'viscidus: baccarum Callae palustris. 3) dalcis: omnium fructuum dulcium, qui ad sac- chari saporem accedunt. 4 ) salsus: Salicorniae herbaceae. 5 ) acidus: E.umicis Acetosae et omnium fructuum acidorum. 6) adstringejis s, stipticus: Polygoni Bistortae et TormentUlae erectae radicis ut et omnium fructuum immaturorum. 7) nauseosus: radicis Polygalae Senegae et pl, al. 8) amarus: Absinthii vulgaris et pl. al. g) acris: Sedi acris, Pol3'goni Hjdropiperis, Alii sativi et pl. al. balsamische, der scharfe, der betiiubende und der stinkende Geruch naher bestimmt. Der engenehme, scharfe, betaubende und ekle Ge- ruch sind eigentlich nur Wirkungen dA Geruchs selbst, und diirften daher, wenn man es genau nelimen wollte, hier keinen Platz finden; da sie aber schon lauge ge- brauchlich sind, so ist es besser die Wirkung fur die Ursache anzunehmen, ais sie ganzlich wegzulassen, oder noch besonders ais Wirkungen aufzufiihrcn. Eben so verhalt es sich (§. 16.) mic dem zusammenziehenden, ekeln und scharfen Geschniack. 16. Der Geschmak (Sapor') kann zwar eben so we- nig ais der Geruch zur genauem Bestimmung der Ge- wachse angmvandt vverden ; da er aber zuweUen bey einigen Abarten angeffihrt wird, so sind folgende Ver- schiedenheiten zu merken. 1) wassrig (aquosus): z. B. gemeine Hauswurz Sei?ipervivu?}i tectorum , und mehrere saftige Gewachse. 2) schleimig (viscidus): die Beeren des gemeinen Schlangenkrauts Calla palustris. 3) suis (dulcis): alie siifse Friihte, die dem Ge- schmacke des Zuckers nahe kotnmen. 4 ) salzig (salsus): krautartiges Glasschmalz Sali- cornia herbacea. 5 ) sauer (acidus): geineiner Ampfer oder Sauer- Ampfer Ru?nex Acetosa, und alie saure Fruchte. 6) zusammenziehend (adstringens s. stipticus): die Wurzel des Wisen-Knoterigs oder der Nattervvmrz Polygotium Pisterta, der gemeinen Tormentille Tor- me/itilla erecta, und alie unreife Fruchte. 7) ekel (nauseosjis): die Wurzel der virginischeu Pelj^gala oder Senega Pvlygala Senega u. m. a. 8) bitter (amarus): gemeiner Wermuth, Arte?tii~ sia Absinthium u. m. a. g) scharf (actis), scharfes Sedum oder Mauer- pfeffer Sedutn acre, scharfer Knblerig oder Wasser- pfeffer Polygonum Hydropiper , starkriechendes Lauch oder Knoblauch Alliutn salivuiti. Introductio. E I N R E I T U N G. 15 10) aromaticus-. Lauri Cinnamomi^ Engeniae caryo- phyllatae, et pl. al. 11) balsamicus: Vanillae aromaticae. Si saporem alicujus vegetabilis accuratius determi- nemus, fit hoc .simili modo ut in odore ^ comparatione puta cum vegetabilibus vel aliis corporibus, quorum sa- por non ignotus est. 17. Inaequalis vegetabilium variorumque eorum par- tium longitudo nonnunquam rite est indicanda, ad eam- que probe dijudicandam sequentes mensurae adhiben- tur. (Tab. I. f. 37O 1) Capillus: diameter capilli, vel pars lineae duo- decima. 2) Linea: longitudo albi ad basin unguis digiti me- dii, vel pars duodecima unciae. 3 ) Unguis: longitudo unguis digiti medii, vel uncia dimidia. 4 ) Pollex s. Uncia: longitudo phalangis extremae pollicis, vel pars duodecima pedis. 5 ) Palmus: diameter qtiatuor digitorum manus, vel tres unicae. 6 ) Dod/ans: quantum spatium extensi pollex et di- gitus minor complectuntur, vel novem unciae. 7) Spithama: quantum pollex et digitus index, vel septem unciae. 8 ) Pes longitudo a cubito ad basin manus usque, vel duodecim unciae, ulna dimidia. g) Cubitus: longitudo a cubito ad extremitatem di- giti medii usque, vel septemdecim unciae. 10) Ulna s. Brachium: longitudo totius brachii, vel viginli quatuor unciae. 10) getv iirz haft (^aromaticus): Zimmt Laurus Cinnamomum , Nelken Eugenia caryophyllata n. m. a. 11) b ais amis ch {balsamicus): Vanille, Kanilla aromatica . Wenn der Geschmack eines Gewachses noch ge- nauer bestimmt werden soU, so geschieht dies auf ahn- liche Art, wie bei dem Geruche, nemlich diuch Ver- gleichung mit Gewachsen oder andern K6iq)em von be- kanntem Geschmacke. 17. Die ungleiche Lange der Gewachse und ihrer ver- schiedenen Theile erfordert zuweilen eine genaue Be- stimmung, und dazu bedient man sich folgender Mafse (Tab. I. f. 37.) 1) E in Haarbreit (Capillus): der Durchmesser eines Haares, oder zwolfie Theil einer Linie. 2) Eine Linie (Linea'): die Liinge des Weifsen an der Wurzel des Nagels am JMittelfinger, oder der zvvolf- te Theil eines Zolls. 3) .Ein Nagel lang (Unguis): die Liinge des Na- gels am IMiitelhnger oder ein halber Zoll. 4 ) Ein Zoll (Pollex s. Uncia): die Lange des ersten Gliedes ara Daum, oder der zwolfte Thed eines Fufses. 5 ) Eine Handbreit (Palmus): der Durchmesser der vier Fingcr an der Hand oder drey Zoil. 6) Eine Spanne (Dodrans): weit, ais man mit dem Daum und dem kleinen Finger spanuen kann, oder neun Zoll. 7) Eine kleine Spanne (Spithama): so viel ais man mit dem Daum und dem Zeigefinger spannen kann, oder sieben Zoll. 8) Ein Fufs (Pes): die Liinge vom Ellbogen bis an die Handwurzel , oder zwoll' Zoll , eine halbe Ellc. g) Ein Vorderarm (Cubitus): die Lange vom Ellbogen bis an die Sj)itze des JVIittelfingers , oder siebzehn Zoll. 10) Eine Elie (Ulna s. Brachium): die Lange des ganzcn Arms, oder vier und zwanzig Zoll. I T R O D U C T I O. EiNI. EITUNG. l 6 li) Or"ya: lonoitudo utriusque brachii exlensi, ab altero digito medio ad altenim i;sque, vel pedes sex. lO. Cum solo^ situi, frigpri, calori, ariditati et udori magnum sit imperium in vegetationem, ita ut vegetabi- lium forma exterior {habitus') his rebus magnopere et mutari possit et mutetur; vegetabilia diligenter descrip- turum oi)ortet eorum quoque Stntiorieui indicare; et haec determinatur; i} Climate, 2) Loco, 3} Solo. 19- Clima- secundam varios poli latitudinis gradus de- terminatur, in quo tamen determinando ratio habenda est, montium, vallium, fluviorum, paludum, sylvarum, marium et soli variabilis , haec enim vim aliquam in clima exserunt. His rite perpensis, vaiiorum climatum sex sequentia facile erunt distinctione. 1) alpiaum. In hemisphaera septentrionali in Eu- ropa a gradu octogesimo primo ad sexagesunum, inque Asia et America a gradu nonagesimo octavo ad quin- quagesimum primum; in hemisphaera australi terras in- ter gradum quinquagesimum sextum et quinquagesimum sitas complectitur. Comprehendit summatim terras se- quentes: Groenlandiam, Islandiam, Spilzbergiam, No- vam Zemblam, Lapponiam, Sibiriam borealem, Kamt- schalkam, Canadam, Tenam Ignis vel Tierra dei Fuego ab Hispanicis sic dictam, Patagoniam, Falklandiae et Petii insulas. Novam Georgiam australem etc. Porro omnes montes alti totius terrae, quorum cacumina supra lineam nivosam geographicorum sese tollunt ad id per- tinent. Aestas in hoc climate est brevissima, hiems con- tra acerrima. Plantae in eo crescentes ajiud nos sub divo pro\ enlunl, hieme vero nive tegendae aliove modo mendae sunt. 11) Eine Klafter die Lange der beyden ausgestreckten Arme , von einem IVIittclfinger bis zum andern, oder sechs Fufs. 18. Da Eoden , Lage, Kfdle, Hitze, Duire und Nasse einen grofsen Einflufs auf die Vegetation haben, so dafs dadurch die iiufsere Gestalt (Habitus) der Gewachse sehr veriindert werden kann; so ist es nothig bey ge- nauen Bcschreibungen auch den Wohnort (Statio) der Gewachse anzuzeigen; und diesen bestimmt man: i) durch das Klima (Clima), 2) durch den Standtort (Locus), 3 ) durch den Boden (Solian). 19- Das Klima {Clima) wird nach den verschiedenen Graden der Breite bestimmt, jedoch mufs man auch zu- gleich auf alie Umstiinde Piucksicht nehmen, die auf dasselbe einen Einflufs haben, und dahin gehoren Ber- ge, Thaler, Flusse, Sumpfe, Walder, IMeere und der ab- wechselnde Boden. Zieht man diese Umstande mit in Betracht, so lassen sicli von den verschiedenen Klimaten folgende sechse sehr gut unterscheiden. i) gebirgicht (alpiaum). Es erstreckt sich auf der nordlichen Halbkugel in Europa vom ein und acht- zigsten bis zum sechszigsten Grade und in Asien und Amerika vom acht und neunzigsten bis zum ein und funfzlgsten Grade; auf der sudlichen Halbkugel begreift es die Liinder in sich, die zwischen dem seclis undfunf- zigsten und funfzigsten Grade liegen. Es enthalt uber- liaupt folgende Liinder, ais: Gronland, Island, Spiizber- gen, Nova, Zembla, Lappland, das nordliche Sibirien, Kamtschatka, Canada, das Feueiland, Patagonien, die Falklandsinseln, Peiersinsehi, Ni u-Siid- Georgien, u.s.w. Ferner gehoren dazu alle hohen Gebirge der ganzen Erde, deren Gijifel sich iiber die Schneelinie der Geo- graphen erheben. Der Somnier ist in diesem Klima sehr kurz und der Winter iiufsert strenge. Die in demselben waclisenden Pflanzen kommen bey uns im Fre^ en fort, mussen aber im Wmler mit Schnee bedeckt, oder auf eine andere Art in Schutz gebracht werden. IlCTRODUCTlO. E I X R E 1 T U N G. o) germanicuin. Omnes hemispliaerae septentrio- nalis terrae, quae in Europa inter gradum sexagesimum et quadragesimum sextum, inque Asia et America in- ter quinquagesimum primum et quadiMgesimum sextum sitae sunt ad id referuntur; in hemisjdiaera australi a gradu quinquagesimo usque ad quadragesimum tertium porrigitur. Terrae quas continet, sunt Anglia, Scotia, Hibernia, pars Galliae borcalis, Hollandia , Belgium foederatum, Germania tota, Eorussia, Polonia, Lithau- ania, Selesia, Dania, pars australis Norvegiae et Sueeiae, Livonia, pars Russiae australis, Pensylvania, Virginia etc. Aestas et biems in lioc climate temporis spatio fere sunt aequales et hiemis frigus mediocre. Plantae jus sub coelo nostro omnes proveniunt. 3) italicum. Terras in hemisphaera septentrionali inter rad um quadragesium sextum et trigesimum quin- tum, inque australi inter quadragesimum tertium et tri- gesimum quintum, sitas complectitur, hae sunt: Lusi- tania, Hispania, pars Galliae australis, Italia, Sardinia, Sicilia, Graecia, insularum graecarum Archipelagus, Per- siae, Pars Chinae et Japoniae, Carolina australis. Flori- da, pars IMexicani et Cltilensis regni et. c. In hoc cli- mate est hiems brevior et frigus mitius. Plantae hujus climatis aestate apud nos sub divo hospitantur et hieme frigidario frigus modo arcente acquiescunt. 4) capeiise. Ad hoc perlinent Promontorium bo- nae spei et montes in Nova Zeelandia, Botany-Bay et Peru. Plantae ex hoc climate ortae apud nos aestate sub divo permanent, hieme vero alic^uanto majorem ca- lorem requirunt, plantis e praecedente climate ad nos allatis. 5) (legypliacum. Terras in utraque hemisphaera inter gradum trigesimum quintum et tropicos silas con- 17 2 ) deutscli {gcrinanicum'). Auf der nordlichen Halbkugel gchdreu alie die Liinder hieher, die in Eu- ropa zwischen dem sechszigtcn und seclis und vieizigsten, imd in Asien und Amerika zwischen dem ein und funf- zigsten und scchs und vierzigstcn Grade liegen ; auf der sudlichen Halbkugel reiclit es vom funfzigsten bis zum drey und vierzigstenGrade. Die Liinder, die es in sicli fafst, sind England, Scholtland, Irriand, der nordiiche Theil von Frankreich, Flolland, ganz Deutscliland, Preu- fsen, Polcn, Liihauen, Sclilesien, Diinnemark, der sud- liche Theil von Norwegen und Schweden, Liefland, der sudliche Theil von Rufsland, Pcnsylvanien, Virginien u. s. w. Sommer und Winter sind in diesem KlJma von ziemlich gleicher Dauer, und die Kiilte des Win- ters ist viel erlraglicher, ais in dem vorhergehenden. Dic Pflanzen desselben komnien bey nns alie im Freyen fort. 3) italiensch (Jtalicum'). Es bcgreift die auf der nordlichen Halbkugel zwischen dem scchs und vierzigsten und funf und dreyfsigsten und auf der siidlichen zwischen dem drey und vierzigsten und fiinf und dreylsigsten Grade licgenden Lander in sich, ais: Portugal, Sjianien, den sudlichen Theil von Frankreich, Italien, Sardinien. Sicilien, Griechenland, den Archipelagus der griechischen Insein, Persien, ein Theil von China, Japan, Siid-Caro- lina, Florida, ein Theil von Mexiko, Chili u. s. w. In diesem Klima ist der Winter sehr kurz und die Kalte unbedeulend. Im Sommer stehen bey uns die Pflanzen dieses KJimas im Freyen und im Winter nehmen sie mit dem kalten Hause vorlieb, wo nur das Eindringen des Frostes abgehaltcn vv^erden darf. 4) kapisch (cnpense). Hierzu gehort das Vorge- birge der guten Hoffnung und die Gebirge auf Neu- Seeland, Botany-Bay und Peru. Die aus cbesem Kli- ma herslammenden Pflanzen dauern den Sommer uber bey uns im Freyen aus, verlangen aber im Winter et- vvas mehr Wiirme, ais die aus dem vorhergehenden Klima. 5) iigyplisch (^ncgyptiacinti). Dieses enthalt die auf beyden Halbkugein zwischen dem funf und dreyfsigsten I N T n O !> U C T 1 O. E 1 N L E I T U TC G. 18 tinet^ ut: Sj^riam, Aegyptum ^ Arabiam petraeam, Cali- forniam, Rrasiliam, Novae Hoilandias partem el c. Hi- ems hiijas climatis frigore et aestas pluvia destituta est. Plantae ejus in regione nostra non nisi tempastate ae- stiva calidissima sub divo hospitari possunt, indeque re- liquo anni tempore in caldario conservandae sunt. 6) infUernn. Omnes terrae inter aequatorem et tropicos hujus sint climatis: India scilicet, Aethio]ha, Mexicani regni pars maxima, Indiae occidentalis insulae, Brasilia, omnes insulae a sinu maris pcrsici ad oceanum pacificum usque, pars Novae Hollendiae et c. In hoc coelo dies et noctes omni anni tempore sunt aequales; et hiemis vicem tempestas pluvialis sic dicta obit, aestas contra sine omni pluvia. Plantarum subter hoc coelo natarum in Aegyptum translatarum fructus non matu- rescunt, et apud nos, ipsa tempestate aestiva callidissi- ma, sub divo nec stare licet, et omni anni tempore in caldario fovendae sunt. In climatibus dividendis et denominandis alioqnin etiam quatuor mundi plagae fundamenti laco uti consue- runt; sed ea re terrae physica indole sua inter se diver- sissimae consociantur, et non nisi relatione quadam no- minari possunt, cum his semper loci, ubi verseris ratio sit habenda. In divisione hic data ex alio in aliud cli- ma transitus repetitur, quod vero pro rerum statu aliter lieri non potest; et ubi, quaeso certos naturae limites repereris ? 20 . Locus et situ — pro eo videlicet, quod soli, ventis vel utrisque simul jtatet, vel minus — et pro soli natu- ra differt. Ejusque variationes sunt hae: Grade und den Wendezirkeln liegenden Liinder, ais; S^rien, Aegypten, das steinigte Arabien, Californien, Brasilien, ein Theil von Neu - Holland u, s. \^^. Der Winii r ist in diesem Klima olme Frost und der Som- mer ohne Peegen. Die Pffanzen dieses Klimas konnen bey uns nur in den heifsesten Sommertagen im Freyen stehen, und miissen daher in der iibrigen Zeit des Jahres im warmen Hause erhalten vverden. 6) indisch (Jndicuni). Alie zwischen dem Aequa- tor und den Wendezirkeln» liegende Lander gehoren zu diesem Klima, ais: Indien, Aelhiopien, der grolste Theil von Mexiko, die vt^estindischen Inseln, Brasilien, die ganze Inselgruppe vom persischen IVIeerbusen bis zum stillen Ocean, em Tlieil von Neu-Holtand u. s. w. In diesem Klima sind zu allen Zeiten Tag und Nacht glcich ; und die Stelle des Winters vertritt die soge- nannte Regenzeit, da hingegen der Sommer ganz ohne Regen ist. Die Pflanzen dieses Klimas bringen, wenn sie in das agji^ptische versetzt werden, ihre Fruchte nicht zur Reife, und bey uns konnen sie, selbst in den hei- fsesten Sommertagen, nicht im Freyen stebn, sondern mussen immer im warmen Hause bleiben. Man pflfot sonst bey der Eintheilung und Benen- nung der Klimaten die vier Weltgegenden zum Grunde zu legen , aber dadurch werden Liinder in ein Klima zusammeiigebracht , die ilirer pbysiseben Beschaffenheit nach selir yerschieden sind, und die Benennungen kon- nen auch nicht anders, ais relativ ausfallen, da hier im- mer der Ort in Betracht kommt, wo inan sich befindet. Bey der hier gegebenen Eintheilung linden sich zwar Uebergange von einem Klima zum andern , aber dies kaiin aucli den UmstanJeii der Saclie nacli nicht andeis seyn; und wo sind wolil scharfe Grenzliuien in der Na- tur anzutreffen ? 20 . Der Standort (Locus): ist tlieils der Lage nacli — nemlicli ob er mehr oder weniger der Sonne, den Winden oder beyden zngleicli ausgesetzt ist — theils aber auch der Beschaffenheit des Bodens verschieden. Es giebt folgende Verschiedenheiten: I ) das r) Mare; Introductio. E I N U E I T u N G. 19 1) Mare: Loc habet peculiare, ut aquam salsam, aestuum accessu recessuque perpetuo motu constitutam, contineat, 2) Littora: littus maris sabulosum, sale inpraegna- tum, ventis perflatum, interdum aqua maris irtigatum. 3 ) Fontes: solum, ubi a natura collocati sunt, aqua pura frigida semper humidum servant, niultaque pro- pria vegetabilia alunt. 4 ) Flavii: aquam puram vehunt, cursu perpetuo agitatam et adeo profundam, ut eorum fundus gelu ad- stringi non possit. .. 5 ) Lacus: quorum aqua quieta, pura, adeoque pro- funda est, ut gelu ad eorum fundum penetrare non possit. 6) Ripae: hieme sub aqua reconditae. 7) Stagna et Fossae: fundus iis lutosus, nec aqua tam profunda, ut gelu fundum attingere non possit. 8) Paludes: humo lutosa, laxa, repletae, aestate maximam partem siccantur, gelu hiemali ])enelrabiles. g) Uliginosa: his solum est spongiosum, aqua pu- trida repletum, aestate siccescens. 10) Cespitosae Paludes: solum earum est lutosum, humo et Sphagno putrido mixtum, tuberibus tectum, aquam lutosam recondens. 11) Inundata: loca hieme sub aqua recondita, ae- state siccescentia et imbribus aquam recipientia. 12) Alpes: omnes montes alti, quorum cacumina 1) das Meer {Mare): es hat das Eigenthumliche, dafs es gesalzenes Wasser entluilt, welches durch Ebbe und Fluth in steter Bewegung erlialten wird. 2) der Seestrand {Littora): das sandige, vom Salze duFchdrungone Ufer des Meeres , das von den Winden dmchwehet und zuweilen vom Seewasser be- feuchtet wird. 3 ) Quellen {Fontes): sie erhalten den Boden, wo sie sich hnden, durch ein reines, kaltes Wasser, stets feucht, und fiihren viele ihnen eigentliiimliche Gewiichse. 4 ) FI Lisse {Fluvii): ffihren ein reines Wasser, das durch ihren Strom in steter Bewegung und von solcher Tiefe ist, dais der Erost nicht bis auf den Bodan chin- gen kann. 5 ) Se en {Lacus): ein slelicndes, reines Wasser, das von solclier Tiefe ist, dafs der Frost nicht bis auf den Boden dringen kann. 6) Ufer der Flusse und Seen {Ripae): sind im Winter mit Wasser bedeckt. 7) stehende Wasser und Graben {Stagna et Fossae): sie haben einen scldammigen Boden und nicht so tiefes Wasser, dals der Frost nicht den Grund errei- chen konnle. 8) Siimpfe {Paludes): sind mit einem weichen Scidamme angefiillt, trocknen im Sommer grolkentheils aiis und werden im Winter vom Froste durchdrungen. g) Briiche {Uliginosa): haben einen schvvammi- gen, mit faidem Wasser eiffillten Boden, der un Som- mer trocken wird. 10) Torfmoore {Cespisosa e Paludes): ein mora- stiser, aus Dammerde und dem vermoderten Torfmoose gemischter, mit Hugeln bedeckter Boden, der ein schlam- miges Wasser unter sich %’erbLirgt. 11) u b er s c h w emm te Orter {Inundata): Ge- genden, die im Winter mit Wasser bedeckt sind, im Sommer austrocknen und vom Ilegen wieder Wasser erhalten. 12) Alpen {Alpes): alie hohen Gebirge, deren Gipfel sich uber die Peegion der M olken erheben, und, D 20 Introductio. Einleitung. supra nubium regionem evecta, et, si non seinper, ma- ximam tamen anni partem, nive tecta. ^ 3 ^ J^JoHtes et Ilolles c loca elata, pro soli indole magis miiiusve fertilia. 1 4 ) Rupes: loca elata saxosa, terra a Lichenibus et Aluscis putridis relicta tecta. 1 5 ) Campi: loca sicca, libera, in quibus Musci, prae Graminibus proveniunt. 1 6 ) Ericeta: loca sicca, libera, arboribus destituta, Erica vulgari vestita. Simili rnoJo n nncupantnr regiones vegetabilibus unius gsnens vel familiae naLinalis obsitae, quae non sub No. 17 » If), 20 et 21 militare possunt; hinc dicuntur loca alientia aibores Moreta, frutices Fruticeta, spinosa ve- getabilia Dumeta, salices Saliceta, gramina Graminosa et c. 1 /) Sylvae: loca magna, arboribus frondosis et fo- Kis acerosis instructis mixtim vestita, solo variabili. 18} Nemora ; loca arboribus tantum frondosis or- nata, praeditaque arbusculis et gramine laetiori, ^9) loca non nisi arboribus foliis acerosis instructis vestita, solo arenoso, arbusculis destituta. co) Luci: sylvulae mixtae, arboribus truncis altis instructis, abusculis destitutae. 21} Prata: loca depressa, humida, aprica, fertilia, plantis luxuriania. 22} Pascua: differunt a pratis, quod steriliora, sic- ciora et magis sunt sabulosa, - 3 ) ^gri: solum aratum, stercoratum. wo mcht immer, doch den grofsten Theil des Jahres, mit Schnee bedeckt sind. 13) Berge und Hugel ^Montes et Colles): erha- bene Gegenden, die nach Beschaffenheit ihres Bodens mehr oder weniger fruchtbar sind. 14} Felsen (Rupes) ; erhabene, stcinichte Gegenden, die blofs mit der von den vermoderten Flechten und IMoosen iibriggebliebenen Erde bedeckt sind. 15) 1 'elder (Campi): trockne, freye Gegenden, wo mehr Moos ais Gras waclist. 16) Haiden (Ericeta)-. trockne, freye, baumlose Gegenden, die mu Heidekraut bewachsen sind. Auf abulicbe Art bezeichnet man ancb die Gegenden die mit Gew.lclisen aus einer Gattung oder aui einer na- turlichen Familie bewachsen sind, und nicht zu No. 17, 18. 19, 20 und 21 gerechiiet werdcn konnen; Oerter mit B-iumen bewachsen heifsen daher Baumplatze Urho. reta), mit Strauchern Gestrauche {Fruticeta), mit dor- nigen Oewachsen Dornhecien {Dumeta), mit Weiden, M erdenplatze (Saliceta), mit Grasern Grasplatze (Graminosa) u. s. w. 17} Walder (Sj-lvae): grofse, aus Laub- undNa- delholze bestehende Gegenden mit abwechselndem Bo- den. 18) Laubwalder (Netnora): blofs mit Laubholze bewachsene Gegenden, worin sich Unterliolz und hohes Gras fndet. 19} Nadelwalder (Pineta)-, blofs mit Nadelholze bewachsene Gegenden mitsandigenBodenolineUnterholz. 20) Hame (Luci): kleine, gemischte Walder mit hochstammigen Baumen olme Unterholz. 21} Wiesen (Prata)-, niedrige, feuchte, der Sonne ausgesetzte, fruchtbare Gegenden, wo die Pllanzen sehr reichlich und schnell in. die Hohe wachsen. 22} Triften (Pascua)-, unterscheiden sicli von den Wicsen, dadm-ch, dafs sie trockper, unfruclitbarer und meJir sandig sind. 23} Aecker (Agri)-, umgepfliigter und gediingter Boden. I N T n O D U C T I O. E I X L E I T U rc G. £1 24) Arva-, agri quielii 2j) Versurae: solum inter agros quietum eosque dissepiens. £G) Culta: solum pingue, subactum, stercoratum. 27) Fiuicta. 2(3) B-uderata: ad ea perlinent loca in pagis et juxta cos. 29) Fodinae: fodinae metallicae antiquae. 21. Solum in plantarum incrementum, quae maximam alimenti sui partem ex illo capiunt , maximam vim exe- rit. Illud vero, cum ex pluribus terris putridorumque animalium et vegetabilium reliquiis, quae in eo non sem- per aequali proportione adsunt, constet, maxime variat, et inde ob vegetabilium culturam, hujus variationes ra- tio maxime habenda. Tsondum quidem a chemicis evi- ctum datum est, unde uniuscujusque soli mixtio con- stet; externis tamen characteribus ejus diversitates a bo- tanicis, oeconomis et hortulanis admissas distinguere in promm est, eaeque sunt: 1) Solum alpinum. Illud oritur a putrifaclione fo- liorum Ericae vulgaris et Lycopodii clavati. Nigrum, leve, et, quamvis maxlirie humectetur, semper solutum, nec unnuam conglobatur. A O 2) Solum turfosum. Oritur a purefactione vegeta- bilium palustrium, praecipue Sphagni palustris. Nigrum est et satis solutum. A solo alpino chflfert, coliaerentia suo paulo majore, ab humo, eo, quod minus facile con- globari se patitur. 24) Brachii cker {Area'): Ackcr, die unbearbei- tet und unbebauet liegen blelben. 2 j) Ackerrander (^Versurae): das Land, was zwisclien den Ackern rmbebauct liegen bleibt und die- selbcn unterscheidet. 2G) Gartenland (jCulta): fetter umgegrabner und gedungter Boden. 27) Misthaufen {Fimeta). 23) Schutthaufen {Ruderata): hierher gehoren auch die Gegenden in und bey den Dorfern. 29) Gruben {Fodinae): alte Bergtvcrke. 21 . Der Boden {Solum) hat auf das Wachstbum der Pflanzen, die den grofsten Theil ihrer Nahrung aus ihm erhalten, sehr grofsen Einflufs Er ist aber, da er aus mehreren Erden und Ueberbleibseln verwester, thieri- scher und vegetabllisclier Substanzen bestehet, die sich nlcht immer in gleiclien Verltaltnissen bey ihm finden, sehr verschieden, und es ist daher, besonders wegen der Kultur der Gewiichse, sehr nothig, auf diese Ver- schiedenheiten zu achten. Man hat zwar noch niclit durch die Chemie bestimmt, woraus das Gemisch eines jeden Bodens besteht; indessen lassen sicli doch nach den iiufsern Kennzeichen die Verschiedenheiten dessel- ben unterscheiden, die von den Eotanisten, Okonomen und Giirtnern angenommen sind, ais: 1) Alpenboden {Solum alpinum). Er entsteht durch das Verfaulen der Bliitter des Haidekrauts Frica vulgaris, und des Lycopodii clavati. Er ist schvvarz, leicht und bleibt, vvenn er auch noch so stark ange- feuchtet wird, immer locker und ballt sich niemals. 2) Torf- oder Sumpfboden {Solum turfosum). Dieser entsteht durch das Verfaulen der Sumpfgewiichse, besonders des Torfmooses, Sphagnum palustre. Er ist schwarz und ziemlich locker. Von dem Alpenboden unterscheidet er sich durch elnen elwas stiirkerii Zusam- menhang, und von dem Gartcnboden dadurch, dafs er sich nicht so leicht ballen lafst. 3) Gartenboden oderDammerde {Solum hu- D 2 3) Solum hurnosum f. Humus. Oritur a perfecta Introductio, E I N L E I T U N G. 22 ex toto animalium vcgeiabilinmqne putredine. Colore nigro est et facile conglobatu, qua re a solo alpino et turfoso maxijne differt. 4) Solum argilaceum. In Statu humido, in quo color ejus magis minusve ex albo in coeruleum vergit, lubricum et molle tactu et firmissime cohaeret, ita ut in formam quolibet effingi possit. Ipso, quo siccatur, tem- pore in massam firmam durescit. 5 ) Solum lutosum. Colore luteo, in statu humido lubricum et asperum contrectanti effertur, formari se patitur et ipso siccationi tempore in massam firmam, friabiliorem tamen illa soli arigillacei, induratur. A solo argillaceo praecipue eo differt, quod majorem arenae copiam continet, 6 ) Soltnn calcareum. Pro vario puritatis gradu magis minusve album est. In Statu humido congloba- tur, et simul subasperum, nec vero lubricum tangenti apparet. Siccatum, nisi sua sponte resolvatur et diffluat, facillime friabile est. 7 ) Soltnn arenosum. Pro puritate sua magis mi- nusque album est, nec aqua humectatum conglobari se patilm', eaque de re et parum cohaeret. Distinguitur; Polypodio vulgaii (t, 2 . f. 30.» ribusque aliis. 40. Fibrillae sunt corpora filiformia, modo magis, modo minus flexuosa, quae tam in basi caudicis adscendenlis, quam in caudice intermedio (§.37 ) inrbizomate (§ 39-), in tubere (§. 42 .), et in bulbo (§-43) reperies. In plantarum annuarum plurimis, in graminibus, in quibus caudicem descenden- tem constituunt, caudici adscendenti immediate junctae sunt; e. g. in Panico glauco (t. 2 . f. xo.). Idem in ve- getabilibus quibusdam tuberosis, ut in PLanunculo Fica- ria (t. 3. f. IO.), in Orchide Morione (t. 3. f- i3)> pfu" 31 zum aufsteigenden und seiner Lage nach zum nieder- steigenden Stocke gerechnet werden mfifste. Da er also in einer Hinsicht mit diesem, in anderer mit jenem ubereinkommt, und bey den Gewachsen, wo er zuge- gen ist, unterschieden zu werden verdient: so will ich ihn mit dem Nalimen Mittelstock {Caudex interme- dius) bezeichnen. 38. Der niedersteigende Stock {Caudex descen- dens) ist derjenige Tlieil des Gewiichses, wodurch das- selbe Befestigung und den Tlicil seiner Nahrung erhait, den es zur Entwicklung und Erhaltung aus dem Boden bcdarf. Es lasscn sich an ihm folgende Theile, die je- doch nicht alie zu gleicher Zeit zugegen sind, unter- scheiden; ais; der Wurzelstock {Rhizoma) , die Wurzelfasern {Fibrillae), die Wurzelzasern (i?«- diculae), der Knollen {Tuber), die Zwiebel {Bul- bus), und die Wurzelsprosse {Soboles), 39. Der Wurzelstock (Rhizdma) ist ein mehr odcr we- niger dicker, fleischiger Kbrper, von verschiedener Form, der melirere Jahre nacb einander Einen oder meb- rere Keime {Blastemata) bervorireibt. Er findet sich bey den zweyjiibrigen und Staudengewiichsen, so wie aucb bey den Strauchern und Baumen, wo er holzig und jederzeit obne Mark {§. 36 .) ist. So sehen wir ihn z. B. bey Daucus Carota (t. 2 . f. i.), Buniuin Bulbo- castanum (t. 1 . f. 440 j Dictamnus albus (t. 14 . f. 4)> Polypo dium vulgare (t. 2 . f. 3.) und melxreren andern. 40. Die W urz elfasern(Ei^/x7/«e)sindfadenf6rmige, mehr oder weniger gebogene Korper, die sich sowolil an der Basis des aufsteigenden Stockes, ais aucli an dem IMittel- stocke (§-37.), dem Wurzelstocke(§.3g.), dem Knollen (§. 42 .) und an der Zwiebel (§. 43 ) finden. Bey den mehresten einjiih- rigen Gewachsen und bey den Griisern, wo sie den nicder- steigenden Stock ausmachen, stehen sie unmittelbar»init dem aufsteigenden Stocke in Verbindung; z. B. bey Pa- nicum glaucum (t. 2. f. IO.). Dasselbe findet auclt bey F 32 Terminologia. Terminologie. rlmisque hujus generis speciebus obtinet. Caudici inter- medio adnatae inveniuntur in Ranunculo bulboso(t. 7 .f. 2 ) Rhizomali conjunctas videre licet in suffruticibus, e. g. in Bu- nio Bulbocastano (t. i. f. 440 » tubere adnexas^ itiHeraero- callide flava (t. i. f. 39O» ®t bulbo nunquam desunt. In ve- getabilibus., quibus sunt radices fusiformes (§. 45 - B. 2. k.)., napiformes (§. 45 - B. 2. 1 .) et tuberosae (§. 45. B. 3.) omnino interdum desiderantur. Exempla horum vegeta- bilium sunto: Daucus Carota (t. 2. f. i.), Pelargonium barbatum (t, 5- f- nO «t Neottia minor (t. 17. f. 5.). 4 r. Radici/ Ihe sunt corpora subtilia > capillaria, tam tenera interdum, ut nudis oculis vix subjiciantur. Sunt organa, quorum beneficio vegetabilia alimenta ex solo exsugunt, ideoque nunquam desunt. In Scirpi acicula- ris (t. 7. f. 6.), cujus caudicem descendentem formant, caudicis adscendentes basi conspiciantur, in Dauci Caro- tae (t. 2. f. I.) rhizomate, in Panici glauci (t, 2. f. 10.} fibrillis, et in Spiraeae Filipendulae (t. 3. f. 12.) titberi- bus observantur'. 42. Tuber est corpus crassum, carnosum forma vari- um, quod unum pluraque emittens blastemata, nova generis sui corpora — tubera nempe — gignit, et tum emoritur. Id vel radiculis adhaeret, ut in Cypero escu- lento (t. 13. f. 8.), Solano tuberoso (t. 13. f. 3.) et Spi- raea Eilipendula (t. 3 k ts.); vel tuberi parenti, ex quo ortum est, insidet, ut in Heliantho tuberoso (t. 16. f, 7.); vel caudicis adscendentis basi immediate est conjunctum, sicut in Asjihodelo luteo (t. 4 - f. 3 -); Ranunculo Ficaria ( t. 3. f. IO.) et in pluribus Orchidis generis speciebus. Hic interdum aliqua illi cum rhizomate est similitudo, eatenus autem differt, quod non toti caudicis adseen- deniis basi conjunctum est. Unum tantummodo blaste- einigen knolligen Gewachsen, ais bey Rammculus Fi- caria (t. 3. f- IO.), bey Orchis Morio (t. 3- k 13 )» den mehresten Arten dieser Gattung Statt. Am Mittel- stocke finden %\e Ranunculus bulho sus Am Wurzelstocke sehenwirsie bey denStaudengewachsen, z.^.Buniuin Bulbocastanum (t. i. k 440 » Knollen, bey Hernerocallis flava (t. i.f. 39O» bey der Zwiebel fehlen sie niemals, Bey den Gewachsen mit spindelfor- migen ($. 45 - B. 2. k.), rubenformigen (§. 45 - B. 2. 1 .) und knolligen Wurzeln (§. 45 - B. 3 ) vermifst man sie zuweilen ganzlich. Beyspiele solcher Gewachse sind: Daucus Carota (t. 2. f. i.), Pelargonium barbatum (t. 5. k II.) und Neottia minor (t. 17. f. 50* 41. Die Wu rzelfas ern {Radiculae) sind feine, haar- formige Korper, die zuweilen so zart vorkommen, dafs sie sicli mit blofsen Augen kaum wahrnehmen lassen. Sie sind eigentlich die Organe, wodurch die Gewachse ihre Nahrung aus dem Boden hernehmen, und fehlen daher niemals. Bey Scirpus acicularis {t. 7. f. 6.), wo sie den niedersteigenden Stock bilden, sieht man sie an der Basis des aufsteigenden Stockes, bey Daucus Ca- rota (t. 2. k I.) am Wurzelstocke, bey Panicum glau- cum (t. 2. f. IO.) an den Wurzelfasem, und bey Spi- raea Filipendula (t. 3 - k 12.) an den Knollen. 42. Der Knollen {Tuber) ist ein dicker, fleischiger Korper von versebiedener Form, der, indem er Einen oder mehrere Keime hervortreibt, neue Korper seiner Art — namlich Knollen — erzengt, und alsdann abstirbt. Er hangt entweder an den Wurzelfasem, wie bey Cy- perus esculentus (t. l3. k 8-)> Solanum tuberosum (t. 13. k 3 ) und Spiraea Filipendula (t. 3- k 12.); oder er sitzt auf dem altern Knollen, aus dem er entsprang, fest, wie bey Heliunthus tuberosus (^t. 16. f. 7.); oder ist unmittelbar mit der Basis des aufsteigenden Stockes verbunden, wie bey Asphodelus luteus (t. 4 - k 3.), Ranunculus Ficaria (t. 3. f. 10.) und den mehre- sten Aiten der Gattung Orchis. Im letztem Falle hat Terminologia. T e r ai 1 X o e o g i e. ma coniinens, id vel ex apice superiore evolvit, id quod in Orchide est, vel id, dum convertitur, et a planta matrice solvitur, ex inferiore producit, quod Asphode- lus luteus facit. Plura vero blastemata si continent, haec in tota ejus superficie progerminant quodammodo distantia, sicut in Solano tuberoso et Heliantho tuberoso videre est. Sequentes tuberis species, cpiae distinguantur, dig- nae sunt: 1) midtnn: fibrillis nullis instructum; quale est So- lani tuberosi (t. i3. f. 3 ), Ranunculi Ficariae (t. 3- f. 10.) pluriumque. 2) fibrillatum: fibrillis obsitum; cujusmodi est He- merocallidis flavae ( t, i. f. 39.)> Asphodeli lutei (t. q. f. 3 ) P^- 3) laeve: si neque eminentiae sint ipsi neque de- pressiones; ut in Ranunculo Ficaria (t. 3. f- 10.), Orciii- de Morione (t. 3. f. l3 ), Neottia minore (t. 17. f. 5 ) et pl. al. 4) anmilatnm : in quo annuli vel eminentes vel de- pressi conspiciuntur; quo spectant Iris pumila (t. 6. f.2.) et Cyperus esculentus (t. 13. f- 8) 5) subglobosnm : quod vel magis vel minus ad glo- bum accedit: quale est tuber Orcliidis Morionis (t. 3- f.‘ 13), Saxifragae granulatae (t. 3- fi 20). 6) oblongum: si diameter longitudinalis transver- salem superat ; hoc in numero sunt Solanum tuberosum (t. 13. f. 30, Ranunculus Ficaria (t. 3- fi 10 )• 7) obliquum: oblongum et quasi oblique inversum: e. g. in Cyq)ero esculento (t. i3- fi 8-)- 8) napiforme : superne ventiicosum, inferne autem in apicem longum excurrens; e. g. Hemerocallidis fla- vae (t. I. f. 3g.). g) elongatum: si longum, cylindraceum fere et in- 33 er zuvt^eilen eine Ahnlichkeit mit dem Wurzelstocke, unterscheidet sich aber dadurch, dafs er nicht init der gan- zen Basis des aufsteigenden Stockes in Verbindung steht. Wenn er nur Einen Keim enthalt, so entwickelt er den- felben entweder aus seiner obern Spitze, wie bey Or- chis, oder er bringt ihn, wiihrend er sich umwendet und von der Mutterpflanze sich trennt, aus der untem hervor, wie bey Asphodelus luteis, Enthalt er aber mehrere Keimc, so kommen diese auf seiner ganzen Oberflache in gewissen Entfernungen hervor, wie bey Solanum tuberosum und Helianthus tuberosus. Folgende Arten des Knollens verdienen unterschie- den zu werden: 1) nackt (nudum): wenn er keine Wurzelfasem hat; z. B. SolaJium tuberosum (t. 13. f. 3.), Ranuncu- lus Ficaria (t. 3. f. 10.) und mehrera andre. 2) wurzelfaserig {fibrillatum'): wenn er mit Wurzelfasem besetzt ist; z. B. HemerocalUs Jlava (t, i. f, 3g ), Asphodelus luteus (t. q. f 3.) u, m, a. 3) glatt (laeve): wenn er weder Erhabenheiten noch Vertiefungen hat; z. B. Ranunculus Ficaria (t. 3. fi IO.), Orchis Morio (t. 3. f. 13.), Neottia minor (t. 17. fi 5) u. a. m. 4) geringelt (annulatum): bey dem sich erha- bene, oder vertiefte Ringe zeigen; z. B. Iris pumila (t. 6. f. 2.) und Cyperus esculentus (t. 13. f. Q.) 5) kuglicht (subglobosum): der sich mehr oder weniger der Gestalt der Kugel nahert; z. B, Orchis Morio (t. 3- fi l3 ), Saxifraga granulata (t. 3. f. 20.). 6) langlich (oblongum) : wenn der Durchmesser der Lilnge grofser ist, ais der Durchmesser der Queere; z. B. Solanum tuberosum (t. 13. f. 3.), Ranunculus Fi- caria (t. 3, f, IO.). 7) schief (obliquum): der langlich undgleichsam et- was schief gebogen ist ; z. B, Cyperus esculentus (i. 13. f. 6.). 8) xo\:>oni'ibxm\g(napiforme) : wenn er oben bau- chig isty und unten in eine lange Spitze auslaaft; z. B. HemerocalUs flava (t. I. fi 39.) g) verlangert (elongatum) : wenn er lang, fast F 2 T E R M 1 isr O L O G I A. Terminologie. 54 ferne in apice attenuatum est; ut in Asphodelo luteo (t. 4. f- 3 .)- 10) cylindraceum: si cylindri formam refert; sicut Neottiae minoris (t. 17. f. 5 ). 11) sessile: si vel ipsi caudicis, adscendenti basi, vel tuberi parenti junctum est; tale habent Pvanunculus Ficaria (t. 3. f. 10), Helianthus tuberosus (t. 16. f. 7.). 12) pendulum : fibrillis si adhaeret, ut in C3'pero esculento (t. 13. f. 8-)> Solano tuberoso (t. 13. f. 3.) Spi- raea Filipendula (t, 3 - f- 12.). 43 - Bulbus est corpus ex squamis (t. 3 f l r.)> vel membra- nis concentricis (t. 3. f. i8-)? vel etiam ex substantia so- lida, carnosa (t. 3. f. i5. 16. et t. 5. f.7.8.) constans, quod blastema rhizomati insistens involvit, quod unum plures- que annos continuos renovare potest et explicare, simul- que vi gaudet, nova generis sui corpora — bulbos pu- ta — procreandi. Bulbi structura non tantum a corpo- ris, rhizoma et blastema includentis differentia pendet, sed pro vario quoc[ue rhizomalis situ et ipsa variatur. Rhizoma bulbi basin plerumque constituit, tumcpie fi- brillae vel ad marginem superficiei inferioris in circulo proveniunt, sicut in Allio sativo (t. 3 - f- 17), vel infer- ne ad centrum ejus in fasciculo apparent, quod in Col- chico autumnali (t. 3 - f- i 5 ) obtinet. In medio etiam bulbo rhizoma invenitur, ubi fibrillis, ut solum pene- trent, corpus rhizoma circumdans perforandum est, id quod in Gladiolo communi (t. 5 - f- '/• 8 ) et Gladiolo hirsuto (t. 5 - h 5 -) videre est. Et maxima rhizomatis pars extra bulbum, idque infra eum, posita nonnunquam est, quod Gladiolus tubatus (t, 5 - h 6.) aperte monstrat. walzenformig und unten spitz zulaufend ist; z. B. As- phodelus luteus (t. 4- f- 3)* 10) walzenformig cylindraceum: wenn er die Gestalt einer Walze hat; z. B. Neottia minor ^t. 17, f. 5.). 11) sitz en d (rerr/Ze) .• wenn er unmittelbar entweder mit der Basis des aufsteigenden Stockes, oder mit dem altem Knollen verbunden ist ; z, B. Ranunculus Ficaria (t. 3 - f- IO.), Helianthus tuberosus (t. 16. f. 7.). 12) hangend (^pendulutn) : wenn er an den Wur- zelfasern hangt; z. B. Cyperus esculentus (t. 13. f. 8 ), Solanum tuberosum (t. 13. f. 3 -)^ Spiraea Filipendula (t. 3. f. 12 .) 43 - Die Z wi eb el {Bulbus) ist einausSchuppen (t .3 f. li.), oder concentrischen Hauten (t. 3 - f- 18). oder auch aus einer festen, fleischigen Substanz (t. 3 f. i 5 . 16. u. t. 5. f.7.8.) bestehender Korper, der einen auf einem Wurzelstocke stehenden Keim einschliefst, welchen er Ein, oder meh- rere Jahre nach einander erneuern und entwickeffi kann, und dabey zugleich das Vermogen besitzt, neue Kor- per seiner Art — namlich Zwiebeln — zu erzeugen. Der Bau der Zwiebel hangt nicht nur von derVerschie- denheit des .Korpers ab, welcher den Wurzelstock und den Keim einschliefst; sondern er richtet sich auch nach der verschiedenen Lage des Wurzelstockes. Gewohnlich macht der Wurzelstock die Basis der Zwiebel aus, und alsdarm kommen die Wurzelfasern entweder am Rande seiner untern Flache in einem Kreise hervor, wie bey Allium sativum (t. 3 - L 17- )^ oder sie zeigen sich un- ten am Mittelpunkte desselben in einem Buschel, wde bey Colchicum autumnale (t. 3 f. 1,5.). Femer findet sich der Wurzelstock in der Mitte der Zwiebel, wo als- dann die Wurzelfasern, um in den Boden zu gelangen, erst den Korper, welcher ihn umgiebt, durebdringen inussen, wie bey Gladiolis communis (t. 5 . L 7. u. 8) und Gladiolus hirsutus (t. 5 - f. 5 )- Auch liegt zu- weilen der grdfste Theil des Wurzelstockes anfserhalb der Zwiebel, und zwar unter derselben, wie bey Gla- diolus tubalus (t. 5- f- b )• Terminologia. Terminologie. 35 Nonnulli bulbum e corpore solido constructum tu- beribus adnumerant, quod quidem aegrius concesserim. Nam inter liiijus bulbi speciei et tuberis structuram majus intercedit discrimen, quam ut illum huic con- jungere liceret. Nec vero ab aliis bulborum speciebus disjungere fas est; alioque enim bulbi membranis con- centricis constantes ab his, qui ex squamis compositi sunt, distinguendi essent. Einige rechnen die aus einem festen Korper beste- hende Zwiebel zu den Knollen, was aber wohl schwer- lich zu billigen ist. Die Struetur dieser Zwiebelart ist zu aufFallend von der des Knollens verschieden, ais dafs sie mit ihm vereinigt werden konnte. Ueberdies aber darf sie auch nicht von den librigen Zwiebelarten ge- trennt werden; denn sonst wiirden auch die, welche aus concentrischen Hauten bestehen , von denen, die aus Schuppen zusammengesetzt sind, unterschieden werden mitssen.. 44 - 44 - Soboles est caudicis descendentis productio, latera- Die Wurzelsprosse (Soholes) ist eine seitwarts liter oriens et horizontaliter sub terra prorepens, ex entstehende, in horizontaler Richtung unter der Erde eaque productione bJastemata individuis procreandis ex- fortlaulende Verliingerung des niedersteigenden Stockes, plicantur. Aperte monstrant Aegopodiiim Pogagraria aus welcher sicli Keime zu neuen Indi\iduen entwik- (t. IO. f 7. a.). Triticum repens, Carex arenaria et plu- kein. Wir sehen sie bey Aegopndiuin Pogagraria ra alia. Vegetabilia, quibus sunt soboles, rhizomate (t. 10. f. 7. a.), ferner bey Triticum repens, Carex plerumque destituta , at vero perennia sunt, quod ha- arenaria und mehreren andern. Gewachse, bey wel- rum sobolium beneficio propagantur. chen sicli Wurzelsprossen finden, haben gewohnlich keinen VVurzelstock, dauern aber mehrere Jahre, weil sie sich durch diese Wurzelsprossen fortpflanzen. 45. 45- Caudex descendens (?• 38-), cujus partes ($. 3g — 44 ) niedersteigende Stock ($. 38.), dessen Theile cognoscimus, in vegetabilium descriptionibus Radix di- wir (§. 3g — 440 kennen gelernt haben, wird in den citur. Varias radicis species rite explicaturus, et quoad Beschreibungen der Gewiichse Wurzel (Radix) ge- durationem et quoad structuram observare necesse ha- nannt. Um die verschiedenen Arten der Wurzel rich- bet; et hae, quae sequuntur, distinguendae sunt. tig auseinander zu setzen, ist es nothig, sie sowolil nach ihrer Dauer, ais auch nach ihrer Struetur zu betrach- ten ; und alsdann lassen sich folgende untersclieiden: A. Radicum species respectu durationis. A. Arten der Wurzel in Pviicksiclit der Dauer. 1) annua: quae anno primo, fructu ad maturitatem 1) einjahrig (annua): die im ersten Jahre, nach- perducto, emoritur. Exemplo omnia vegetabilia anno- dem das Gewachs seine Friichte zur Reife gebracht liat, tina sunt. abstirbt. Beyspiele geben alie einjiihrige Gewachse. 2) biennis: quae anno secundo, prolatis a vegetabili 2) zweijiihrig (biennis) : die erst ira zvveyten Jah- floribus et fructibus occidit, quod in omnibus plantis re, wenn das Gewachs Blumen und Fruchte gebracht biennibus apparet. hat, abstirbt, wie bey allen zweyjiihrigen Gewachsen. 3) perenni^: quae plures annos permanet, quod suf- 3) ausdauernd (^perennis): die viele Jahre bleibt, fruticibus, fruticibus et arboribus contigit. wie bey den Staudengewachsen, Strauchern tmd Baiiiuen. rQ Terminologia. Terminologie. o B. Radicum species respectu structurae. B. Arten der Wurzel in Rucksicht der S tr u ctur. i) si. caudex descendens rhizoraate (§. 39O i)fadig {fibrillata): wenn der niedersteigende deslitutus est, ideoque solis fibrillis (§. 40O constat. Ve- Stock keinen Wurzelstock (§. 3g.) hat, und also blofs getabilia, quibus ea est, omnia sunt annua, exceptis so- aus Wurzelfasern (5. 40.) besteht. Die Gewachse, bey boliferis, in quibus quotannis renovatur. Ea est: denen sie sich findet, sind jederzeit einjalirig, die spros- senden ausgenommen, wo sie alie Jahre erneuert wird. Sie ist: a) filiformis: una tantum fibrilla praesente; exem- plo est Lepidium alpinum (t, 4. k 2. b.). h") fibrosa: quae pluribus fibrillis constat; huc spe- ctat Panicum glaucum (t. 2. f. lo.). c) capillaris: si fibrillae, e quibus constat, tene- riores sunt, vel si solis radiculis (§. .) constare vide- tur; exemplo est Scirpus acicularis (t. 7. f. 6.). d) sobolifera: si soboles (§, 44.) agit; qualis in Aegopodio Podagraria (t. 10, f, 7.). e) caudiciformis : si caudex descendens non omnino in fibrillis dividitur, sed corpus rhizomati simile format, unum tantummodo annum perdurans; ut in Ocimo minimo (t. i5. f- 2. a.) Mercuriali annua et pl. al. ^JiiZfOmatoxdea : si caudici descendenti rhizoma (§ 39 ) Plnres ea annos durat et structura admo- dum variat, atque est: ct. Secundum substantiam. a) lignosa: quae ligno solido constat; e. g. arbo- rum fruticumque radices. b) carnosa: cujus substantia carnosa est; huc spe- ctant Daucus Carota, Apium graveolens et pl. al. c) cava : cujus rhizomatis pars media cava est ; quod Fumaria cava (t. 2. f. 7 et 80 aperte monstrat. d) loculosa: si rhizoma longum in se medio ca- a) fadenformig (filiformis') : wenn nm' eine Wurzelfaser vorhanden ist; z. B. Lepidium alpinum (t. 4. f. 2. b.). b) faserig (fibrosa): die aus mehreren Wurzelfa- sern besteht: z. B. Panicum glaucu?n (t, 2. f. 10.). c) haarfaserig (capillaris') : wenn die Wurzel- fasem, woraus sie besteht, sehr feind sind, oder wenn sie blofs aus Wurzelfasern (§. 41.) zu bestehen scheint; z. B. Scirpus acicularis (t. 7. f. 6.). d) sprossend (sobolifera): wenn sie Wurzel- sprossen (§.440 treibt; z. B. Aegopoditim Podagra- ria (t, IO. f. 7.) e) stockartig (caudiciformis): wenn der nieder- steigende Stock sich nicht vollig in Wurzelfasern zer- theilt, sondern einen wurzelstockahnlichen Korper bil- det, der aber nur Ein Jahr daueri; z. B. Ocimum mi- nimum (t. 15. f. 2. a.) Mercurialis annua u. a. m. 2) wurzelstockig (rhizomatoidea) : wenn der nie- dersteigende Stock einen Wurzelstock (§. 39O hat. Sie dauert mehrere Jahre, und ist ihrer Struetur nach sehr v ers chie den , ais : u,. Nach der Substanz, a) holzig (lignosa) : die aus festem Holze besteht; z, B. die Wurzeln der Baume und Straucher. b) fleischig (carnosa) : die aus einer fleischigen Substanz besteht; z. B. Daucus Carota, Apium gra- veolens u. a. m. c) hohl (cava): deren Wurzelstock in der Mitte hohl ist; z. B. Fumaria cava (t. 2 f, 7, u. 80- d) facherig (loculosa) : wenn ein langer Wur- Termikologia. Terminologie. vum habet, secundum longitudinem septis transversis in plures loculos divisum; exempli loco est Cicuta vi- rosa (t. 7. f. 30- e) solida: cavo destituta et antedictis duabus con- traria, /3. Secundum figuram. f) praemorsa : si rhizoma praemorsum quasi vide- tur; e, g. in Plantagine majore (t. 2. f. g.). g) comosa: parte rhizomatis superiore propter ea, quae a siccatis foliis radicalibus remanserunt, pilorum fasciculi quasi faciem referente; exemplo esse possunt Aethusa Meum (t. 6, f. 40 ct plures Umbellatae. h) 'vermicularis : cujus rhizoma vermis more incur- vatum est; quod polygonum Bislorta (t. 8- h 4* aperte ostendit. i) cylifidracea: liiizomale ad cylindri formam ac- cedente; huc in numero est Dictamnus albus (t. 14. f. 4-)- k) fusiformis : cujus rhizoma superne crassum, in- ferne vero in apicem excurrit. Ea jrlerumque bien- nis, perpendicularis et fibrillis destituta est ; videantur Daucus Carota (t. 2. f, i.) Pastinaca sativa, et plures Umbellatae. l) napiformis : si rhizoma superne ventricosum, in- ferne autem in acumen longum desinit; videatur Pe- largonium barbatum (t. 5- f. ilO. m) globosa : rhizomatis forma ad globum propius accedente; adeantur Claytonia virginiana (t. i. f. 46-) Raphanus sativus var. «• (t. 6. f. 3 ). n) bnlbiceps : sl vegetabili caudex intermedius (^. 37 et 46.) est, qui ob dilatatam foliorum basin bulbi formam induit et non nisi ex basi sua fibrillas pro- trudit; exempli loco esse potest Ranunculus bulbosus zelstock in der INIitte eine Hohlung hat, die der Lan- ge nach durch Scheidewiinde in mehrere Fiicher ab- getheilt ist; z. B. Cicuta 'virosa (t. 7. f. 3.). e) fest (^solida): die keine Hohlung hat, ais Ge- gensatzt der beyden vorhergehenden. /3. Nach der Gestalt. f) abgebissen [^praemorsa'): wenn der Wurzel- stock wie abgebissen aussieht; z. B. Plantago ma- jor (t. 2. f. g.). g) schopfartig {comosa'): wenn der obereTheil des Wurzelstockes durch die Uberbleibsel der ver- trockneten "Wurzelblatter das Ansehen erhiilt, ais ob er mit einem Buschel von Haaren besetzt ware; z. B. Aethusa Meum, (t. 6. f. 40 ^nd mehrere Doldenge- wachse. h) wurmformig {vermicularis'): deren Wurzel- stock wie ein Wurm gekriimmt ist; z. B. Polygonum Bistorta (t. 8. f. 4- i) walzenformig {cylindracea') : wenn sich der Wurzelstock der Figur der Walze niiher; z. B. Di- ctamnus albus (t. 14. f. 40- k) spindelfcirmig {fusiformis') : deren Wurzel- stock oben dick ist, und nach imten spitzig zulauft. Sie ist fast jederzeit zwej^jahrig, senkrecht und ohne Wurzelfasem ; z. B. Daucus Carota (t. 2, f. l.) Pa- stinaca sativa und mehrere Doldengewiichse. 0 rubenformig {napiformis): wenn der Wur- zelstock oben bauchig ist, und nach unten in eine lange Spitze auslauft; z, B. Pelargonium barbatum (t. 5. f. II.). m} kugelrund {globosa): wenn die Gestalt des Wurzelstockes der der Kugel nahekommt; z.B. Clay- tonia 'virginiana (t. i. f. i^O.) Raphanus sathuts var. «• (t. 6. f. 3-). n) zwiebelkopfig {bnlbiceps) : wenn das Ge- wiichs einen Mittelstock ($. 37 u- 4®-^ durch die crweiterte Basis der Blatter eine zwicbelariige Ge- stalt bekommt, und blols aus seiner Basis Wurzelfa- 58 Teriminologia Terminologie. (t. 7. f. 2-) Avena bulbosa (t. i3. b Pbleiun nodo- sum et pl. al, o) subrotunda: si rliizoma crassum et quodammo- do gibbosum est^ simul vero jam magis, jam minus ad formam subrotundam accedit; quod Bunium Bul- bocastanum (t. i. f. 44 ) clare indicat. p) placentiforniis : si rhizoma crassum, rotundum et vehementer depressum est; haec monstrant Cycla- men hederaceum (t. 8- f- i ) Cyclamen europaeum (t. 8. f. 2- a.). q) nodosa: si rhizoma longum et pluribus pro- minentiis subrotundis quasi nodosum est; exemplo est Convallaria multiflora (t, l\. f. 6.). O geniculata: si rhizoma ex articulis regularibus, inter quos fibrillae proveniunt, constructum est ; exem- pli loco est Gratiola olFicinalis (t. 4. f. 47 -) Hippuris vulgaris et pl. al. s) squamosa: cujus rhizoma sqamis tectum est; videantur Dentaria bulbifera (t. 4 - b i. c.) Lathraea Squamaria et pl. t) dentata: in cujus rhizomatis superficie eminen- tiae dentatae adsunt; exemplo est Ophrys Corallorhi- za (t. 3 - f- 9-)* “y. Secundum divisionem. u) simplex: rhizomate ramis carente; videantur Convallaria multiflora G. 4. f. 6.) Reseda Luteola (t. 2. f. 2.). v) ramosa: ubi rhizoma in ramos dispergitur; ut in Malva rotundifolia (t. 2. f. 12.). w) multiceps : superiore rhizomatis parte gemmas emittente, e quibus in ramos adscendentes productis, anno futuro caudex adscendens prodit; exempli loco sunt Potenlilla alba (t. 10. f. 10. a.), Erigeron uniflo- rum (t. I. f. 43 -)^ Statice Armeria et pl. al. sern treibt; z. B. B.anunculus bulbosus (t. 7. f. 2.), \Avena bulbosa (t. 13. f. l-).» Phleum nodosum u. m. a. o) rundlich (subrotunda") ; wenn der Wurzelstock dick und etvv^as hockerig ist, dabey aber mehr oder weniger einer rundlich en Gestalt sich nahert; z. B. Bunium Bulbocastanum (t. i. f. 44-)- p) kuchenfbrmig (placentifo/unis): wenn der Wurzelstock dick, rund und stark niedeigedruckt ist: z. B. Cyclamen hederaceum ^t. Q. f. 1.) Cyclamen europaeum (t. 8. f. 2. a.). q) knotig (nodosal) : wenn der Wurzelstock lang und durch mehrere rundliche Hervorragungen gleich- sam knotig ist; z. B. Convallaria multijlora (t. 4- f. 6 ). r) gelenkig (geniculata): wenn der Wurzelstock aus regelmafsigen Gliedern, zwischen welchen Wur- zelfasern liervorkommen, zusammengesetzt ist; z. B. Gratiola o^cmalis (t. i. f. 470> Tlippuris vulgaris u. m. a. s) schuppig (squamosa) : deren Wurzelstock mit Schuppen bedeckt ist ; z. B. Dentaria bulbifera (t. 4. f. J. c.) Lathraea Squamaria u. m. t) gezahnt (dentata): deren Wurzelstock auf sei- ner Oberflache zahnformige Erhabenheiten hat; z. B. Ophrys Corallorhiza (t. 3- f. 9.). “Y* Nach der Vertheilung, u) einfach (simplex): wenn die Wurzel keine Aste hat; z. B. Convallaria multijlora (t. 4. f. 6.) B.eseda Luteola (t. 2. f. 2.). v) astig (ramosa): wo sich der Wurzelstock in Aste zertheilt ; z. B. Malva rotundifolia (t. 2, f. 12.). w) vielkopfig (multiceps): wenn der Wurzel- stock an seinem obern Theile Knospen treibt, die sich in aufsteigende Aste verlangern, aus welchen iin kunftigen Jahre der aufsteigende Stock hervortritt; z. B. Potentilla alba (t. lO. f. 10. a.) Erigeron uni- florum (t. I. f, 43-) Statice Armeria u. m. a. Se- Nach T E R M I NO E O G 1 A. Terminologie. 39 S'. Secundum directionem. x) perpendicularis', si rhizoma perpendiculariter in terram penetrat; videatur Reseda Luteola (t. i. f. 2.). y) obliqua : si rhizoma diagonaliter directum inter lineam perpendicularem et horizontalem in terram in- trat; ut in Aethusa Meo (t. 6. f. 40 * z) horizontalis : cujus rhizoma horizontaliter iii ter- ra positum est; quod Polypodium vulgare (t. 2. f. SO-» Convallaria multiflora (t. 4 - L 6.) aperte monstrant. aa) repens: rhizomate sub terra prorepente et ubi- que gemmas agente; videatur Rumex Acetosella (t. 2. 1. i3.)- g. Secundum superficiem. bb) laevis: si rhizomatis superficiei nec prominen- tiae nec depressiones sunt; exemplo sit Malva rotun- difolia (t. 2. f. 12.). cc) annulata: rhizomatis superficie annulos promi- nentes vel depressos circum circa habente; videatur Polygonum Bistorta (t. Q. f. 4 * a )- dd) tuberculata-. si in rhizomatis superficie plura tubercula apparent; Aethusa Meum (t. 6. f. 40 ostendit. ee) paleacea: rhizomatis superficies si squamis pa- leaceis tecta est; exemplum praebet Polypodium vul- gare (t. 2. f. 3 )• ff) cicatrisata: si caudex adscendens emortuus ba- sin suam in superficie rhizomatis relinquit. Talis in Filicibus pluribus atque variae quidem formae appa- ret; ut in Polypodio vulgari (t. 2. f. 3 )? Adianto albi- cante Pium. fil. t, g6. (t. 6. f. 60 ^ Danea alata (t. 6. f. 50 . 3) tuberosa: si in caudice descendente tubera (§.420 inveniuntur. Fibrillis semper instructa est, haeque vel ipsis tuberibus vel caudicis adscendentis basi insident. Nach der Piichtung. x) senkrecht (jjerpendicularis): wenn der Wur- zelstock senkrecht in die Erde geht; z. B. Reseda Luteola (t. i. f. 2.). y) schief {^obliqua): wenn der Wurzelstock in diagonaler Richtung zwischen der senkrechten und wagerechten Linie in die Erde geht; z. B. Aethusa Meum (t. 6. f. 4 ). z) wagerecht (Jiorizontalis'): deren Wurzelstock wagerecht in der Erde liegt; z. B. Polypodium vul- gare (t. 2. f. 3 .)j Convallaria multiflora (t. 4 - f. 6.}. aa) kriechend (repens): wenn der Wurzelstock wagerecht unter der Erde fortgeht und iiberall fbnos- pen hervortreibt; z. B. Rumex Acetosella (t.2. f. 13.). g. Nach der Oberilache. bb) glatt (laevis): wenn die Oberflache des Wur- zelstockes weder Erhabenheifen noch Vertielungen hat, z. B Malva rotundifolia (t. 2. f. 12.). cc) geringelt (annulata): wenn die Oberflache des Wurzelstockes riugs herum erhabene oder vertiefte Ringe hat; z. B. Polygonum Bistorta (t. Q. f. 4. a.). dd) hbckerig (tuberculata)'. wenn sicli auf der Oberflache des Wurzelstockes mehrere kleine Hocker zeigen; z. B. Aethusa Meum (t. 6 . f. 4.). ee) spreuartig (paleacea): wenn die Oberflache des Wurzelstockes mit spreuartigen Schuppen bedeckt ist; z. B. Polypodium vulgare (t. 2. f. 3 ). ff) genar bt (cicatrisata): weun der aufsteigende Stock nach dem Absterben seine Basis auf dem Wur- zelstocke sitzen lafst. Sie kommt bey mchreren Far- renkrautern, und zwar von sehr verschiedenem Anse- hen vor; wie z. B. bey Polypodium vulgare (t. 2. f. 3 .)> Adiantum albicans Pium. fil. t. 96. (t. 6. f. 6.), Danea alata (t. 6. f. 5 ). 3 ) knollig (tuberosa): wenn sich an dem nieder- sieigenden Stocke Knollen (§. 42.) finden. Sie hat je- derzeit Wurzelfasern, und diese sitzen entwedcr auf den G 40 T E n I\1 I N O L O G I A. Terminologie. a) granulata: tuberibus granulorum formam ha- bentibus; qualis est radix Saxifragae granulatae (t. 3 * f. 20.). b) testiculata: si duo tubera oblonga vel subro- tunda concreverint; quod in Orchide Morione (t. 3 - f. i3.) manifesUtm est. c) palmata: si duo tubera oblonga aliquantum compressa, in extremitate divisa adsunt; exempli loco est radix Orchidis maculatae (t. i. f. 380 * d) digitata: si tuber majus compressum et in di- gitos quasi divisum est; ut res se habet in Dioscorea altemifolia (t. 7. f. 5.). e) fasciculata : si plnra tubera oblonga, cylindra- cea, vel elongata fasciculum componunt ; qualem os- tendit radix Ranunculi Ficariae (t. 3 - f. 10.), Neottiae minoris (t. 17. f. 30 > Asphodeli lutei (t. 4. f- 3 ). 1) conglobata', si tubera fibrillis non adhaerent, sed ipsi parenti connexa sunt; quod in Heliantho tu- beroso (t. 16. f. 7.) non obscurum est. g) articulata', si tuber ex tubere oritur, eaque re radix in articulis divisa est; qualis est in Iride pumila (t. 6. f. 2.) pluribusque hujus generis speciebus. h) moniliformis : si plura tubera subrotunda vel oblonga fiUo quasi superstructa sunt ; videatur Pelar- gonium triste (t. 3. f. 12.), Gl3^cine Apios. 4) bulbosaz quae uno pluribusque bulbis (§.43.) con- stans, pro eorum natura vero multum differt, ut; Knollen selbst, oder an der Basis des aufsteigenden Stockes. a) kornig {granulata): W'enn die Knollen wie kleine Komer gestaltet sind; z. B. Saxifraga granu- lata (t. 3. f. 20.). b) hodenformig {testiculata')', wenn zwey lang- liche, oder rundliche Knollen zusammengewachsen sind; z. B, Orchis Morio (t. 3 - f- 13 -). c) handformig (palmata')', wenn zwey langliche, etwas breitgedriickte, an der Spitze zertheilte Knol- len vorhanden sind; z. B. Orchis maculata (t. i. f. 38 ). d) gefingert (digitata"): wenn ein starker Knol- len breitgedruckt und gleichsam in Finger getheilt ist; z. B. Dioscorea alterriifolia (t. 7. f. 5.). e) buschelformig (fasciculata)', wenn mehrere langliche, walzenformige oder verlangerte Knollen in einem Buschel zusammenstehn ; z. B. Ranunculus Fi- caria (t. 3 . f. 10.), Neottia minor (t. 17. f. 5.), As- phodelus luteus (t. 4- f. 3.). f) zus a m m engeballt (conglobata): wenn die Knollen nicht an den Wurzelfasern hangen, sondem mit dem allern uamittelbar verwachsen sind; z. B. He- lianthus tuberosus (t. 16. f. 7.). g) gegliedert (articulata) : wenn ein Knollen aus dem andern entspringt, und die Wurzel dadurch in Glieder abgetheilt wird; z. E. Iris pumila (t. 6. f. 2.) und mehrere Arten dieser Gattung. h) rosenkranzformig ( moniliformis) wenn mehrere rundliche, oder langliche Knollen gleichsam wie auf einem Faden aufgereihet sind; z. B. Pelar- gonium triste (t. 5 . f- 12.), Glycine Apios. 4 ) zwieblig {bitlbosa) : die aus Einer oder mehre- ren Zwiebeln (§. 43 ) besteht, nach Beschaifenheit der- selben aber sehr verschieden ist, ais: «• Secundum substantiam. Nach der Substanz. a) solida: rliizomate et blastemate solida substan- a) fest (solida): wenn der Wurzelstock und der Terminologia. lia circumdatis; qualis est Colchici autumnalis (t. 3- h 15 et 16 .). b) tunicata-, si, quod rhizoma et blastema inclu- dit, membranis concentiicis constat; quod in radice Allii sativi (t. 3- h i? et ig.) et Galanthi nivalis (t. 3- f. 7 et 8 .) patebit. c) imbricata : si rhizoma et blastema squamis cir- cumdata sunt, se in laterum morem obtegentibus ; tali radice gaudet Lilium bulbiferum (t. 3- il-)- d) nidnlans- si bulbus intra substantiam suam nova generis sui corpora, parvos nempe bulbos, generat; hujusmodi radix est Ornithogalo spathaceo (t. 5' b i4-)- e) rediculata : si rhizoma cum blastemate membra- nis reticulatis inclusum est; vide radicem Allii Victo- rialis (t. 5 . f. i30- f) semireticulata : si solida (a) est, et membrana reticulata tegitur; talis radix est Gladiolo communi (t, 5 . f. 7 et 8 .)- ji. Secundum figuram. g) fimbriata : si membiana bulbum ambiens super- ne in fimbriam desinit; hujusmodi radicem praebent. Gladiolus hirsutus (t. 5- f- 5.) > Gladiolus communis (t. 5 . f- 7^> Gladiolus gracilis et pl. h) depressa-, si bulbus rotundus, simul vero ejus latitudo longitudine major est; videatur radix Gladio- li communis (t. 5 - f- 70 - i) subgoblosa : bulbo ad globi formam accedente, superne autem plerumque quasi acuminato ; exemplo est radix Allii sativi (t. 3- b I 7 )- k) elongata: si bulbus oblongus et longe acumi- natus est; talem radicem exhibent Colchicum autum- nale (t. 3' f- Lrythronium Dens canis (t. 4- fi 5 )> Allium sibiricum (t, 4- fi 4- ^-)- l ) turbinata: bulbo turbinis formam referente; spe- ctetur radix Ixiae angustae (t. S- fi t-}- Terminoeogie. 41 Keim von einer festen Substanz umgeben sind; z. B. Colchicum autumnale (t. 3- fi l5 und 16 .). b) hautig (^tunicata): jvenn das, was den Wurzel- stock und den Keim einschliefst, aus concentrischen Hauten besteht; z. B. Allium sativum (t, 3- fi 17 und l 8 -)j Galauthus nivalis (t. 3 . f. 7 u. 80* t) dachziegelformig (^imbricata')-, wenn der Wurzelstock und der Keim von Schuppen umgeben sind, die sich dachziegelformig decken; z. B. Lilium bulbiferum (t. 3 - fi II-). d) nistend {Tiidulans): wenn die Zwiebel inner- halb ihrer Substanz neue Kdrper ihrer Art, namlich kleine Zvviebeln, erzeugt; z. B. Oniithogalum spa- thaceum (t. 5 - fi i 4 -fi e) netzformig (^reticulata') : wenn der Wurzel- stock nebst dem Keime von nelzformigen Hauten ein- geschlossen ist; z. B. Allium l^ictorialis ^t. 5 . 1'. 13 .). f) halbnetzformig (semireticulata): wenn sie fest Ca) ist, und von einer netzformigen Haut bedeckt wird; z, B. Gladiolus communis (t. 5. fi 7 u. 8 )- /3. Nach der Gestalt. g) gefranzt (fimbriata): wenn die Haut, welche die Zwiebel umgiebt, sich oben in eine Franze endigt ; z. B. Gladiolus hirsutus (t. 5- fi 5 )> Gladiolus com- munis (t. 5- fi ']•')> Gladiolus gracilis u. m. h) niedergedruckt (depressa): wenn die Zwie- bel rund, dabey aber mehr breit ais hoch ist; z. B. Gladiolus communis (t. 5 . fi 7 .). i) kuglicht (siibglobosa) : die sich der Gestalt der Kugel nahert, oben aber gewohnlich etwas zugespitzt ist; z. B. Allium sativum (t. 3- fi 17 -). k) verlangert (elongata): wenn die Zwiebel langlich oder lang zugespitzt ist; z. B. Colchicum autumnale (t. 3- fi i5-)> Erythronium Detis canis (t. 4* fi 5 )^ Allium sibiricum (t, 4- fi 4* l) kreiselformig (turbinata): wenn die Zwiebel die Gestalt eines Kreisels hat; z. B, Ixia angusta (t. 5. fi I.) G 2 42 Tei\IVI1NOLOG1A. m) campaniformis'. si exterior bulbi facies campa- jiae similitudinem refert: inspiciatur radix Gladioli fissLfolii (t. 5- f- 3-)j Gladioli silenoldis. n) radiata', si bulbus campaniformis inferne in di- rectione horizontali ita augeatur, ut ea re margo ra- diatim sulcatus enascatur: talis est radix Ixiae radia- tae (t. 5- f. Ixise corj^mbosae, Gladioli ancipitis. y. Secundam situm. o) centralis: ubi blastema ex medio bulbo oritur; exempla suppeditant radices Galanthi nivalis (t. 3- f- 7 et 8 )^ sativi (t. 3 . f. 17 et 18 .)» Ixiae angustae (t. 5- f- !■)» Ixiae erectae (t. 5 . f. 2 .), Ixiae radiatae (t. 5 . f. 40> Gladioli fissifoHi (t. 5. f. 30> Gladioli hirsuti t. 5 . f. 5 )^ Gladioli communis (t. 5. f. 7 et 8 )- p. lateralis: ubi blastema lateraliter e basi bulbi prorumpit; vide radicem Ixiae virgatae (t. 5- h lO.)- q) su^ulta: si rhizoma longe e bulbo eminet, ejus- que quasi pedem constituit; talem radicem habent Gladiolus tubatus (t. 5. f. 6 .)^ Ixia punicea. 'i. Secundinn numerum. r) solitaria: si radix uno tantum bulbo constat; cujusmodi radice gaudent Colchicum autumnale (t. 3- f, 15.), Allium sativum (t. 3 . f. 17.), Ixia angusta (t, 5 . f. I.), Ixia radiata (t. 5. f- 4 -)j Gladiolus fissifolius (t. 5 . f. 3.)> Gladiolus hirsutus (t. 5- h 5i), Gladiolus com- munis (t. 5 . f. 7 .), Ixia virgata (t. 5. f. lO.). s) duplicata: si bulbus duorum sibi super incum- bentium faciem prae se fert; talem se praebet radix Ixiae erectae (t. 5. !• 2 .)^ Gladioli carnei, AUii sphae- rocephali. Terminologie. m) glockenformig (campaniformis'): wenn die aufsere Gestalt der Zvviebel einer Glocke gleicht; z. B. Gladiolus fissifolius (t. 5- k 3-)^ Gladiolus sile- noides. n) strahlig (radiata) : wenn eine glockenforraige Zwiebel sich unten in horizontaler Piichtuna so cr- weitert, dafs dadurch ein strahlig- gefurch ter Rand ge- bildet wird; z. B. loci a radiata (t. 5 , f. 4), Ixia co- rymhosa, Gladiolus anceps. y. N a c h d e m S t a n d e. o) mittelstandig (centralis): wo der Keim aus der Mitte der Zwiebel hervorkommt; z. B. Galan- tlius nivalis (t. 3- f- 7 n. Q.) , Allium sativiufi (r. 3 . f. 17 u. 18 ), Ixia angusta (t. 5. f. !•)' Ixia erecta (t. 5- f- 2 .), Ixia radiata (t. 5. f- 40' Gladiolus fis- sifolius (t. 5- f- 3 )^ Gladiolus hirsutus (t. 5- f- 5)' Gladiolus communis (t. S- f. 7 n. OO- p) seit wartsstehend (lateralis) : wo der Keim seitwarts aus der Basis der Zwiebel hervorkommt; z. B. Ixia virgata (t, 5* f- 10 ,). q) unterstiitzt (suffulta): wenn der Wnrzelstock aus der Zwiebel weit hervorragt und gleichsam den Fufs derselben ausmacht; z. B. Gladiolus tubatus (t. 5 . f. 6 .), Ixia- punicea. Na ch der Z ah 1. r) einzeln (solitaria): wenn die Wurzel nur aus einer Zwiebel besteht; z. B. Colchicum autumnale (t. 3 . f. 15 .), Allium sativum (t. 3 . f. 17 .), Izia angu- sta (t. 5 . f. 1.)^ Ixia radiata (t. 5 . f. 4.), Gladiolus fissifolius (t. 5- f- 30' Gladiolus hirsutus (t. 5 . f. 50' Gladiolus communis (t. 5. f- 7-)' Ixia virgata (t. 5 . f. IO.). s) gedoppelt (duplicata): wenn die Zwiebel das Ansehen hat, ais ob zwey uber einander standen; z. B. Ixia erecta (t. 5 . f. 2 .), Gladiolus carneus, Allium sphaero cephalum. t) ge- 0 ge- T E n 31 I rc O I. O G I A. T E n 31 I rc O L O G I E. 45 t) gevtinata : si radix ex duobus in basi sua con- juiiclis bulbis componitur; videalur radix Erytlnonii Dentis canis (t. 4 - f- 5 )^ Frilillarlae pyrenaicae. u^ aggregata : ubi plures ad basin suam cohaeren- tes bulbi inveniuntur ; ut in Allio sibirico ( t. 4 » f. 4. c ). S') notha: si dilatata vel divisa caudicis adscendcn- tis basis vegetabili firmando inservit^ atque ita radicis vicem obit. In solum se densius semper et duiius haud penetrat; ideoque non plus quam multae aliae partes ad vegetabile nutriendum confeirae sidetur. Sequentes species distinguuntur. a) scutif ormis : si caudicis adseendeniis basis in la- minam tenuem extenditur; e. g. in Ccramio Filo (t. 17 . f. I. a.) Umbilicaria proboscidea Achar. (t. iG. f. 3-)> Lichene florido (t. 17 . f. 6 . a.). b) hyssacea : si dilatata caudicis adseendentis basis tenui lanugine tecta est, eaque re byssi faciem induit. In Fungis obvia est; exemplo est Agaricus griseus Batsch. (t. 16. f. 5- a.). c) divisa: si caudicis adseendentis basis in ramos di\idiiur; exemplo sunt- Fucus digitatus (t. 17. f. 7.), Fucas saccliarinus et pl. al. d) papillosa: si ad vegetabile firmandum iii infe- riore ejus superficie prolongationes papilliformes de- prciienduntur; quo pertinent Lichen saxatilis, Peltidea S3d\at;ca. (t. 33 - f- 00 - 4G. Caudex interme dius : qui ob contrariam situs ad structuram rationem caudici nec descendenti nec adseen- denti annumerari potest (§. 37.;, in qrubusdam tantum vegetabilibus obvius, vel comius (§. qdO infra terram, vel rhizoina (§. 39.) supra terram est. Variae caudicis intermedii species distinguendae, liae sunt: t) gezweyt {geminata')-, wenn die Wurzel aus zwey an ihver Basis verbundenen Zv.nebdn besteht; z. B. Erythroniitm Dens canis (t. 4- f- 5-)-> Fritilla- ria Pyrenaica. u) gchiiuft (aggregata) : wo mehrere an ihrer Basis zusammenh.ingende Zwicbeln sich f nden ; z. B. Allium sibiricum (t. 4- f- 4- ^■)* 5 ) unacht {notha): wenn die enveiferte oder zer- theille Basis des aufsteigenden Sioches dem GewacLse zur Eefesligung dient, und in dieser Hinsicht die SttUe der Wurzel vertrit. Sie dringt nicht in den Boden, der jederzeit dichter und hlirter ist, ais sie sllbst; und sie scheint daher nicht mehr zur Ernahrung des Gewachses beyzutragen, ais mehrere anclre Tlieile desselben, E> lassen sich folgende Arten unterscheiden; a) s c h i 1 d f o r m i g {scutif ormis ) : wenn sich die Basis des aufsteigenden Stockes in eine dunne Platte ausdelmt; z. B. Ceramium Filum (t. 17 . f. i. a.), TJm- hilicaria proboscidea Achar, (t, 16 . f. 3-)> Lichen fioridus (t. 17 . f. 6 . a.). b) byssus a rtig (hyssacea) : wenn die erweiterte Basis des aufsteigenden Stockes mit feiner Wolle be- deckt ist, und dadurch das Ansehen eines Fadenschim- mels (Byssus) erhalt, Sie kommt bey den Pilzen vor; z. B. hej Agaricus griseus Batsch. (t. 16 . f.5- a.). c) zertheilt (divisa): wenn sich die Basis des auf- steigenden Stockes in Aste verlheilt; z. B. Fucus di- gitatus (t. 17 . f. 7 .) Fucus saccharinus u. m. a. d) warzig (papillosa) : wenn sich zur Befestigung des Gewachses auf der untern Flfiche desselben wai- zenartige Veriiingerungen finden; z. B. Lichen saxa- tilis , Peltidea sylvatic'. (t. 33- f- 0)- §. 46. Der Mi tt e Is t o ck {Caudex intermedius), der we- gen des entgegengesetzten Verliaitcns seiner Lage zur Struetur wederzum niederstcigenden noch zdm aufsteigen- den Stocke gerechnet werden kann {^. 37-) > nur bes'- einigen Gewachscn, und ist eutvvedor ein Sticl (§. 48-^ unter der Erde, oder ein V\ urzelstock 39') H 44 - T E R ]VI I O L O G I A. Terminologie. l) cormoideus : si infra ten'am aclest, et eadem insi cum caudicis adscendenlis cormo figura est. Tum re- peritur : a) laevis: si ipsi neque eminentiae neque impressio- nes sunt^ et plerumque in cormum abit, exempli loco esi Lilium bulbiferum (l. 3. f. ii.) et Lalhraea Squama- ria (t. 4- f- !•)• b) cicatrisatns : si caudici adscendenti cormus deest, ubi tum petioli et pedunculi ex caudice intermedia oriuntur et decidentes basin suam in eo relinquunt; e. g. Cyclamen europaeum (t. Q. f. 2. b.). a) rhizoinatoidevs : si supra terram exsistit^ liocque in casu caudici descendenti ihizoma nunquam non deest> cujus tum locum supplet. Apparet: a) napifonnis : si radicis Uapiformis (§. aj- 2. I.) similitudinem refert, et in basi sua in radicem caudici- formem (§. 45. B. i. e.) paulatim transit; exemplo est Brassica oleracea gongylodes (t. i6. f. 2. b). b) hitlhosus : si bulbi faciem refert, nec in basi sua quidquam praeter fibrillas edit. Tum aliqua ex parte terrae immersus radicem btilbicipitem (§. 45 - B. 2. n.) fingit. Vel simplex, ut in Ranunculo bulboso (^t. 7. f. 2.) invenitur, vel duplicatus, qualis est Avenae bul- bos ae (t. 13. f. 1.). f 47. Ca,udex adseendensj vel ])ars vegetabilis supra terram assurgens ($. 37 )^ maxime attendi a nobis meretur, cum ab eo plerumque solo desumantur characteres, qui sunt ad tantam vegetabilium copiam distinguendam ne- cessarii. In basi sua magis est minusque simplex, at fiber der Erde. Die verscliiedenen Arten' des ADltel- stockes, die untcrschieden zu werden verdienen, sind folgende; 1) stielartig (cormoideus) ; wenn er sich nnter der Erde befindet, und wie der Stiel des aufsteigenden Stockes gebildet ist. Man findet ihn alsdann: a) glatt (laevis); wenn er weder Erhabenheiten noch Vertiefungen hat, und gewohnlich in den Stiel iibergeht ; z. B. Lilium bulbiferum (t. 3 - f- La- tliraea Squamaria (t. f. 1.). b) genarbt (cicatrisatns) : wenn dem aufsteigenden Stocke der Stiel felilt, wo alsdann dieEIatt-undBlumen- stiele aus dem Mittelstocke entspringen, und bej^m Abfallen ihre Basis auf demselben zuriicklassen ; z. B. Cyclamen europaeum (t. 8- f. 2. b ). 2) wurzelstockart ig (rhizomatnideus) : wenn er sicli uber der Erde befindet, in welchem Falle dem niedersteigenden Stocke jederzeit der Wui'zelstock fehit, dessen Stelle er. alsdann vertritt. Er zeigt sich: a] l rubenformig (uapiformis) : wenn er einer riibenformigen Wurzel (§. 45 - B. 2. 1 .) gleicht, und an seiner Basis nach und nach in eine stockartige "NYuirel 45 - B. i. e.) ubergeht; z. B. Brassica ole- racea gongylodes (l. 16. f. 2. 6.). b) zwiebelartig (bulbosus) : wenn er die Gestalt einer Zwiebel hat, und an seiner Basis blofs Wurzel- fasern treibt. In diesem Falle ist er zum Theil in die Erde vcrsenkt, und bildet dann die zvviebelkopfige Wurzel 45. B. 2. n.}. T^Ian findet ihn entweder einfach (simplex) , wie bey Ranunculus bulbosus (t. 7. f. 2.), oder gedoppelt (duplicatus), we bey xlvena bulbosa (t. 13. f. l.). $• 47 - Der aufsteigende Stock (Caudex adseendens), oder der uber dem Boden sich befindende Theil des Gewachses (§. 37 -). vevdient unsre gruJste Aufmeiksam- keit, iiidem gewohnlich nur von iliin allein die Kenn- zeichen hergenommen werden, die ziu' Unterscheidung T E R M I X O L O C I A. Teraiixoeogie. 45 vero quo mngis supra solum elfertur^ eo plures explica- tur in partes^ quae ob variam structuram vel fugiente oculo discerni plerumque ])Ossunt. Vocantur; Connus, Frons, Folia, Fulcra, Flos, Fructus et Basis fructifi- cationis. 48 . Cor mus caudicis adsccndentis pars est ceteras susti- nens. Cum vero in magna vegetabilium diversitate fami- liae quaedam naturales sint, quarum cormus proprietate sua insignis et conspicuus est; cormi species ita inter sc differentes suis quasque nominibus distinxerunt, quae sunt; Caudex, Truncus, Caulis, Culmus, Scapus, Stipes et Surculus. His annumerantur Sarmentum et Stolo. Praeterea singulas cormi dividendi partes ex iis, quae inde progignuntur, distinguere annisi sunt, unde haec nata sunt nomina; Bami, Petiolus &. Pedunculus. Ex pedunculo ulterius dividendo Inflorescentia exsistit. Postremo Seta muscorum fructum ferens liuc est nu- meranda. Nec vero omne vegetabile cormo est instructum, cum quaedam omnino careant eo, ita ut neque petioli, nec pedunculi appareant. Quae regctnbilin acormosa merito dicere licet, eoque Colchicum autumnale per- tinet. Quae vero cormo destituta sunt, petiolos tamen der so zalilreichen iMenge von Gewachsen erforderlich sind. Er ist an seiner Basis mehr odor tveniser einfach, verbreitet sich aber nach und nach, so wie er sich vvei- ter uber den Boden erliebt, in mclircre Theile, die sich wegen der Versclticdenlieit ihrer Siructur, mebrentheiis schon bey einem lluchtigen Blicke von einander unter- scheiden lassen. Sieheifsen; der S t i e 1 (Cormus), das Laub (Frons), die Blaiter (Folia), die Stutzen (Fulcra), die B 1 u m e (Flos), die F ru cli t (Fructus) und die Befruclitungsbasis (Basis fructificationis'). 48 . Der Stiel (Cormus) ist der Theil des aufsteigen- den Siockes, welcher die ubrigen Theile tragt. Da es aber bey der grofsen Verschiedenheit der Gewachse ge- vvisse natiirliche Familien giebt, bey denen der Stiel durch Eigenlbumlichkeit sich auszeichnet; so hat man die in dieser Hinsicht verscliicdenen Arlcn des Stiels durch besondre Namen untcrschieden, und diere lieifsen; der Stock {Caudex), der Stamm (Truncus), der Stengel (Caulis), der Halm (Culmus) , der Schaft (Scapus), derStrunk (Stipes), und das Stiimmehen oder der MoosstengeI (Surculus). Zu diesen sind auch noch zu rechnen die B.anke (Sarmentum) und die Sprosse (Stolo). Ferner hat man bey der Zcrtheilung des Slicls die einzeinen Tlicile desselbcn ihrem Zwecke nach zu un- tersclieiden gesuclit, und daher entstanden denn noch folgende Beuennungen, ais; die As te (Rami), der Blattstiel (Petiolus) und der Blumenstiel (Pedun- culus). Durcli die weitere Zertheilung des Blumenstiels entsteht die Inflorescens oder der Bluthenstand (Inflorscentia). Endlich mufs auch noch hierher die Borste (Seta), welche die Frucht der Moose tragt, gerechnet werden. Nicht alie Gewiiclise sind mit einem Stiele verse- lien, und zwar fchlt derselbe bey einigen «jnzlich, so dafs weder Blatt- iiocli Blunienstielc sich zeigen. Man kann diese, wohin z. B. Colchicum autumnale zu recli- neii ist, mit allem recbte stiellose Gewachse (Fe- H 2 46 T E n M 1 r: o Ii o G 1 A. Terzminologie. aut pedunculos protrudunt, e. g. Astragalus exsca- pus, vegetabilia suhacormosa tantum vocare licet. Plu- ra, e. g. Cyclamen europaeum, praeter cormuni omnia possident, petioli autem et pedunculi — Lysimachia Hummularia. 2j) rankend (sarmentosus): wenn der Stengel nie- derliegt, und nur in weiten Zv\ischenraumen, wobey er sich in eineiiBogen erhebt, Wurzeln in die Erde treibt; z. B. Ranunculus reptans (t. 40* f- 5. b). Wenn er fistig ist, liegt cr ufters ganz gerade ohne Bogen auf der Erde, treibt aber alsd.mn seine Aste aufrecht; z. B. Lysimachia nemorum (t. qO. f. 5 Chrysospleniian al- ternifolium, Chrysosplenium oppositifolium. 26) gestiitzt (fulcratus) : wenn er aufrecht steht und aus den Zweigen Wurzeln bis in die Erde schlagt, die sich in Siiele verwandeln und ihn gleichsatn unter- stutzen; z. B. Rhizophora Mangle (t. g.), Picus indica. 27) wurzelnd (ra dicans) : wenn er an einem aufrech- ten Korper in die Hohe stoigt und zu seiner Befcstigung Wurzeln in denselben schlagt; z. B. Ficus stipulacca (t. 12. 1. 3- a), Hedera Helix. 28) klimmend (scandens): ein schlaffer Stengel (No. rg.), der an andern Korpern in die Holie -steigt, und sich an ihnen vrmitielst besonders dazu beslimra- ter Theile, die man Gabeln nenut, festhalt; z. B. Pas- siflora Terminotogia. (t. 14. f. I. a.) et piures hujus generis spicies; ilem Bryo- nia alba^ Vilis vinifera. f. Secundum directionem. K^^strictus : qui plane rectus esr,_et omnino perpen- diculo convenit; hujusmodi caulem habet Linum usita- tissimum (tabulae libri inscriptionem gerentis figura 3 )" 3o) erectus: qui non ex toto rectus ^ paene tamen perpendicularis est; videatur Erigeron uniflorum (t. i. f. 41. procumbens^ prostratus, huinifiisus : si planus hu- mi jacet; videatur Linnaea borealis (tab, libr. inscript. ger. f. 2.), Veronica prostrata, Hypericum humifusum. 32) adscendens : cujus inferior tantum pars humi ja- cet, media autem arcuatim ascendit, et superior est erecta; exemplo est Comarum palustre (t. Q. f. 3, a.). 33) declinatus: qui primo erectus, dein obliquus adscendit, tum in arcu terram versus curvatus; huc per- tinet Lycium barbarum (t. 10. f. 50. 34) decumbens : si caulis ad exiguam tantum distan- tiam usque supra basin suam erectus, tum vero ita de- flexus est, ut maxima ejus pars humi jaceat; exemplo est Thymus Serpillum (t. 13. f. 7. aO* * 35) . cernuus: cujus pars superior ita est flexa, ut apex horizontem spectet; exempli loco videatur Silene nutans (t. 13. L 5). * 36) nutans: cujus superior pars ita est flexa, ut apex terram spectet; videatur Fritillaria Meleagris (t. 3i.-f. 3.a). 37) pendulus : si aliis vegetabilibus rebusque sublimi- bus insidet, ab iisque dependet; exempli loco videatur Cymbidium pendulum (t. 23. f. 2.). flexuosus: qui altematim directione contraria jam ’ic jam illuc flexus est, ita, ut piures angulos obtusos Terminoeogie, 51 siflora coerulea (t. 14. f. i. a.) und mehrere Arten die- ser Gattung; ferner Bryonia alba, Kitis vinifera. f. Nach der Richtung. 2g) straff (strictus): der vollkommen gerade ist, und vollig senkrecht steht; z. B. Linum usitatissimum (Titelkupfer f. 30* 30) aufrecht (erectus): der nicht vollkommen ge-’ rade ist, aber ziemlich senkrecht steht; z. B. Erigeron uniflorum (t. 1. f. 4l0‘ ' ' 31) gestreckt (procumbetis , prostratus , hum fu- sus): wenn er ganz gerade auf der Erde liegt; z. B. Linnaea borealis (Titelkupfer f. 2.), J^eronica prostra- ta, Hypericum humifusum. 32) aufwarts gebogen (adscendens) : wenn nur der untere Theil auf der Erde liegt, der mittlere Tfieil aber in einem Bogen in die Hohe steigt und der obere aufrecht steht, z. B. Comarum palustre (t. g. f, 3- aO* 33) niedergebogen (declinatus): der anfangs auf- recht, alsdann schief in die Hohe steigt, und nachher sich in einem Bogen gegen die Erde krummt; z, B. Ly- cium barbarum (t, 10. f. 5.)- 34) nie derliegend (^decumbens): wenn der Sten- gel nur bis ^zu einer kleinen Entfernung uber seiner Ba- sis aufrecht steht, und alsdann so niedergebogen ist, dafs der grofste Theil desselben auf der Erde liegt ; z b. Thymus S.erpillum (t. 13- f. 7- a.). 35) iibergebogen (cernuus'): dessen oberer Theil so gekrummt ist, dafs die Spitze gegen den Horizont zeigt; z. B. Silene nutans (t. 13. f- 5 ). 36) uberhangend (nutans): dessen oberer Theil so gekriimmt ist, dafs die Spitze gegen die Erde zeigt ; z. B. Fritillaria Meleagris (t, 3f- f* 3- a)- 37) hangend (pendulus): wenn er auf andern Ge- wachsen, oder erhabenen Gegenstiinden sich befindet, und von diesen herab hiingt; z. B. Cymbidium pendu- lum (t. 23. f. 2.). 38) gekniet (flexuosus): der abwechselnd nach ent- gegengesetzter Richtung hin- tind hergebogen ist, so I 52 Terminologie. T E R 1\I 1 R' o R O G 1 A. eiTormet; eyemplo sunt Peperomia purpurea (t. 24. f. 6. a.), Peperomia alata (t. 24. f. 40 > Fagara tragodes (t. 14. f. 2. a.). 3g) volubilis: caulis laxus, qui circum alia corpora vel vegetabilia spirae in modum volvitur sursum, idque directione duplici: a) clextrorsiun: contra solis motum; ut in Convul- vulo arvensi (t. 12. f. i. a.). b) sinistrorsum: cum solis motu; Exemplo est Po- 13'gonum Convolvulus (t. 12. f. 5 - a- g. Secundum divisionem. 40) simplicissimus: qui neque in ramos, neque in pe- dunculos diducitur, indeque non plures uno vel flore, vel spica, vel flores tantum sessiles profert; videatur Erigeron uniflorum (t. i. f, 41.). Linnaeus caulem vult intelligi, qui ramis quidem caret, in pedunculos tamen dividi potest. Hujusmodi vero caulis, si ad vivum rem resecamus, hoc non meretur nomen, cum hoc omnino in sensu strictissimo sumendum sit, ut inter Nr. 4O) 4 i> 4 ^, 43 et 44 certi limites determinari possint. 41) simplex', qui non nisi in pedunculos, nec vero in ramos dividitur; huc pertinet Comarum palustre (t. 8* F 3 -)> Silene nutans (t. 13. f. 5. - _ Linnaeo est simplicissimus. 42) subramosus: qui unum vel aliquot agit ramos; videatur Campanula rotundifolia (t. 5. F 9 .)- 43) ramosus: qui multos ex se edit ramos; quorum tamen perpauci tantum in minores dividuntur ramos; exemplo sit Vaccinium Myrtillus (t. 7. f. i.}. 44) ramosissimus: qui plurimos profert ramos in magnum rursus minorem multitudinem dividendos; ut in Ocimo minimo (t, 15. f. 2.). dafs er mehrere stumpfe Winkel bildet; z. B. Pepero- mia purpurea (t. 24. f. 6. a.), Peperomia alata (t. 24. f. 40 j Fagara tragodes (t. 14. F 2. a.) 3 g) windend (^volubilis'): ein schlatter Stengel, der um andre Korper oder Gewachse, spiralformig sich in die Hohe windet, und zwar nach zweyerley Richtung: a) rechts (^dextrorsuni): gegen den Lauf der Son- ne; z. B. Convolvulus arvensis (t. 12. f. I. a.). b) links {sinistrorsum'): mit dem Laufe der Son- ne; z. B. Polygonum convolvulus (t. 12. f. 5 * a.) g. Nach der Zertheilung. 40) sehr einfach (simplicissimus): der sich weder in Aste noch in Blumenstiele zertheilt , und daher ent- weder nicht mehr ais eine Blume oder eine Ahre; oder uberhaupt nur sitzende Blumen tragt; z. B. Erigeron unijlornm (t. i. f. 1 \\.'). Linne versteht hierunter einen Stengel , der blofs von Aesten frey ist, sich aber in Blumenstiele zerthei- len kann. Ein solcher Stengel verdient aber, wenn man es genau nimmt, dieses Pradicats nicht, welches liber dies hier im engsten Sinne genommen werden raufs, um zwischen Nr. 40 , 4*> 4^> 43 44 bestimm- te Granzlinien ziehen zu kbnnen. 41) einfach (simplex): der sich blofs in Blumen- stiele,’ aber nicht in Aste zertheilt; z. B. Comarum palustre (t. 8- F 3 -)> Silene nutans (_t. 13. f. 5 -)* Nach Linne heifst er sehr einfach (simplicis- simus'). 42) etwas astig (subramosus): der Einen; oder auch wohl einige Aste treibt; z. B. Campanula rotun- difolia (t. 5 - F g.). 43) astig (ramosus): der viele Aste hervorbringt, von denen jedoch nur wenige sich wieder in kleinere zertheilen durfen; z. B. V^accinium Myrtillns (t. 7. f. I.). 44 ) vielastig (ramosissimus): der sehr viele Aste hervorbringt; die sich wieder in eine grofse Menge klei- nerer Aste zertheilen; z.B. Ocimum minimum (t. ij.f. 2.). Terminologia. 45) integer: qui dum plures protrudit ramos^ ipse non evanescit, sed ad omnium, quos edidit, ramorum apicem excurrit; videatur Solidago Yirgaurea (t. 4 - 70 - llumex Acetosella (t. ig. f. 3 )^ Pinus sylve%tris. 4G) deliquescens', qui, dum plures in ramos dividitur, et ipse evanescit, nec ideo ad omnium, quos ex se edi- dit, ramorum apicem pervenit; ut in Valeriana dentata (t. 7. f, 40 ^ Ledo palustri (tab. libr. inscript. ger. f. i.)* 47) verticillatiis: ad caulis apicem plures proveniunt rami, atque ipse caulis redditur longior, ita, ut anno sequenti idem non in ramis modo, sed in caule etiam appareat ; ^tali gaudet Pinus sylvestris. 48) prolifer-. si ex caulis apice plures nascuntur rami nec vero caubs ipse longior redditur, ita, ut idem anno sequenti non nisi in ramis, nec vero in caule appareat; talis caulis est Ledo palustri (tab. libr. inscript. ger. f. i.). 4g) dicliotomus: qui in binas partes, et earum quaevis rursum in totidem, atque ita ad minimos ramos usque dividitur; exempli loco est Valeriana dentata (t. 7. f. 4 - a.). Viscum album. 50) paniculatus'. si caulis in parte sua superiore mul- tos edit ramos, qui rursus in minores, flores potius, quam folio -ferentes ramos didicuntur; ut in Ptumice Acetosella (t. ig. f. 3 ) 51) fastigiatus s. corytnbosns: si ex caule, varia in altitudine plures, vel simplices vel in ramulos divisi ra- mi, cum caule eadem in altitudine terminati, prodeunt; videatur Carlina vulgaris (t. 21. f. i.). 52) virgatus: si caulis multos habet ramos, longissi- mos, tenues, nec multum patulos; huc perlinet caulis Lithospermi ofFicinalis (t. 21. f." 3.). Terminoeogie. 55 45) ganz (^inte^er') ; der, indem er mehrere Aste hervorireibt, selbst nicht verscJnvindet, sondern bis zur Spitze des von den Asten gebddeten Ganzen auslauft; z. B. Solidago Virgaurca (t. 4 - f- 7 -)^ Rumex aceto- sella (t. 19 f. 3 -)> Pinus sylvestris. 46) verschwindend (^deliquescens) : der, indem er sicli in mehrere Aste zertheilt, selbst verschwindet, und daher die Spitze des von den Asten gebildeten Ganzen nicht erreicht, z. B. l^aleriana dentata (t. 7. f. q.), Ledum palustre (Titelkupfer f. i.) 47) quirlformig (verticillatiis) : wenn an der Spitze des Stengels mehrere Aste entspringen, und der Stengel selbst auch verliingert wird, so dafs man im folgenden Jahre dieselbe Erscheinung nicht nur bey den Asten, sondem auch bey dem Stengel bemerkt: z. B. Pinus sylvestris. 48 ) sprossend (prolifer): wenn an der Spitze des Stengels mehrere Aste entspringen, der Stengel selbst aber sicli nicht verliingert, so dafs dieselbe Erscheinung im folgenden Jahre nur bey den Asten, nicht aber bey dem Stengel Statt findet; z. B. Ledum palustre (Titel- kupfcr f. I.). 4 g) gabelastig ( sondern auch dem knotigen (Nr. 61.) entgegengesetzt ist. Beyspiele von diesem Stengel geben die mehresten GeAvachse. Die Theile, aus welchen die Stengelarten Nr. 61, 63 und 64 zusammengesetzt sind, heifsen — - wie auch sclion aus den gcgebenen DeHnitionen erhellet — Glie* Terminologia. Terminologie. 57 bus hi articuli conferti esse videntur, Genicula, et in No. 6 i. Nodi etiam dicuntur. i. Secundum superficiem. 66) rimosus', si aucta caulis exteusione ejus cortex, quod ulterius extendi nequit, tenues agit rimas fissuras- ve; adeaiur Acer platanoides.- 67) suherosus: qui cortice molli elastico tectus est; videatur Acer campestre. Quercus Suber. Reliquae caules huc pertinentes species secundum §, 9, ubi de superficie iii universum tractatum est, definiuntur, Ji. Secundum vestitum. ' 68) Jiudusi 'qui vestitu omnino destitutus, et foliis, et squamis iisque similibus caret; ut in Cuscuta euro- paea (tabula libri inscriptionem gerentis figura 5 ). Sed hoc nomine etiam pro eo, quod Nris 70 ad 73 oppo- situm est, utuntur. 69) aphyllus'. qui foliis caret. Folioso (No, 72.) est contrarius. 70) squamosus: qui folia non fert, eorum autem loco squamis foliis similibus aut carnosis tectus est ; videan- tur Monotropa Hypopithys (t, 20. f. I. a.), Lathraea Squamaria, 71) frondosus: qui nulla fert folia, sed quiddam his simile, quod frondem vocant; videatur Equisetum arvense (t. 15. f. 3. b.). 72) foliosus: qui — quod plerumque est — fert folia. 73) alatus: caulis foliis instructus ad cujus latera ex- pansiones membranaceae decurrunt; videantur Car- duus arabicus (t. 18. f. 4* *'•)> Lathyrus tingitanus (t. 22. f. 2. a.), Scropbularia aquatica. der (^Articuli): die Stellen hingegen, wo diese Glieder zusammengefugt zu seyn scheinen, werden Gelenke (^Genicula), und bey Nr, 61. auch Knoten (Nodi) genannt, i. Nach der Oberflache. 66) rissjig (rimosus): wenn bey zunehmender Aus- dehnung des Stengels die Rinde desselben, wegen Man- gel an Dehnbarkeit, dunne Risse oder Spalten bekommt; z. B. Acer platanoides. 67) korkartig (tuberosus'): wenn er mit einer weichen, elastischen Rinde bedeckt ist; z. B. Acer campestre, Qiiercus Suber. Die ubrigen Arten des Stengels, die hierher geho- ren , werden nach §, 9. , wo im allgemeinen von der Ober£ache gehandelt werden ist, bestimmt. k. Nach der Bekleidung, 68) nackt (nudus): der gar keine Bekleidung, we- der Blatter, Schuppen, noch etwas dlesen ahnliches hat ; z. B. Cuscuta europaea (Titelkupfer f, 5 .). Man be- dient sicli aber auch dieses Praedicats ais Gegensatz, von Nr. 70 bis 73. 69) blattlos {aphyllus): der keine Blatter hat. Er ist dem bebliitterten (N. 72.) entgegen gestellt. 70) schuppig (spuamosus): der keine Blatter tragt, statt dieser aber mit blattartigen, oder Heischigen Schup- pen bedeckt ist; z. B. Monotropa Hypopithys (t. 20. f. r. a.), LatJhraea Squamaria. 71) belaubt (frondosus): der keine Blatter, sondern etwas diesen ahnliches, was man Laub nennt, tr.ngt; z. B, Equisetum arvense (t. i 5 . f- 3 - b.). 72) beblattert (foliosus): der — so wie es gewohn- lich der Fall ist — Blatter triigt. 73) geflugelt (alatus): ein mit Blattem versehener Stengel, an dessen Seiten haulige Ausbreitungen herun- ter laufen; z. B. Carduus arabicus (t. 18- f. 4 - thyrus tingitanus (t, 22. f. 2, a.), Scrophularia aquatica. 58 Terminologia Terminologie. 74) perfoliatus: si caulis media fere folia transit; exemplo est Bupleurum rotundifolium (t. i 6 . f. 4 * 3 .). 75) stipulatus: si caulis eo loco quo folw, vel petioli exsistunt, minoribus insuper foliis stipulae dictis praedi- tus est; Luc spectant Orobus niger (t. ig. f. 5- a.), Vi- cia biennis (t. 17. f. 4- »• b.), Lathyrus tingitanus (t. 22. f. 2.)> Astragalus glycyphyllus (t. 17. f. 2. a.). 76) exstipulatus : qui his foliolis stipulisve destitutus est; videantur Erigeron unifloruin (t. i. f. 4 ^ 0 » Silene nutans (t. 13. f. 5 .)- 77) bulbifer: qui tubera vel bulbos in ramorum fo- liorum ve angulis fert; exemplo sunt Dentaria bulbifera (t. 4. f. I. b.). 78) aculeatus: si caulis pungentibus eminentiis cum cortice detrahendis instructus est; videatur Rosa canina (t. 31. f. 4- a )- 79) spinosus: si cauli pungentes sunt eminentiae ex ligno oriundae, nec ideo cum cortice detrahendae; huc spectat Genista anglica (t. 26. f. !.)• 80) inermis: pungentibus eminentiis destitutus. Binis modo memoratis oppositus est; ejusque exempla pluri- ma exhibent vegetabilia. l. Secundum fiorum fructuumqne feracitatem. 81) florifer: si flores sese explicaverunt. 82) fructifer: si maturos habet fructus. fertilis s. fructificans : qui fructibus ferendis de- stinatus est et aptus ; videatur Equisetum arvense (t, 15. f. 3. a.). 84 ) sterilis: qui tantum frondem aut folia, nec vero flores fert nec fructus; videatur Equisetum arvense (t. ) 5 . f. 3. b.). 74) durchwachsen {^perfoliatus'): wenn der Sten- gel fast mitten durch die Blatter geht; z. B. Bupleurum rotundifolium (t, 16. f. l\. a.). 75) afterblattrig (stipulatus): wenn der Stengel in der Gegend wo die Blatter oder Blaltstiele enlsprin- gen, nSch mit kleinern Bliittern, die man Afterbialter nennt, begabt ist ; z. B. Orobus niger (t. ig. f. 5. a.), V^icia biennis (t. 17. f. 4- a. b.) Lathyrus tingitanus (t. 22. f. 2), .Astragalus glycyphyllus' {l. 17. f. 2. a.). 76) afterblatterlos (exstipulatus): dem diese kleinen Blatter oder Afterblatter fehlen; z. B. Erigeron uni florum (t. i, f. 4 *-)> Silene nutans (t. 13. f. 50 * 77) knollen- oder zwieb eltragend (bulbifer): der Knollen oder Zwiebeln in den Winkeln der Zvvei- ge oder Blatter tragt; z. B. Dentaria bulbifera (t. 4- f. I. b.), IM'ium bulbiferum. 78) stachelig {aculeatus): wenn der Stengel mit .stechenden Hervorragungen begabt ist, die sicli mit der Rinde abziehen lassen; z. B. Rosa canina (-t. 3i. f- 4- 79) dornig {spinosus) : wenn der Stengel stechende Hervorragungen hat, die aus dem Holze entspringen, und sich daher nicht mit der Rinde abziehen lassen; z. B. Genista anglica (t. 26. f. i.). 80) unbewaffnet (inermis): der keine stechende Hervorragungen hat. Er ist den beyden vorhergehen- den entgegengesetzt ; und Beyspiele von ilim geben die mehresten Gewachse. 1 . Nach dem Bluthen- und Fruchttragen. 81) bluhend (florifer): wenn seine Blumen sich entfaltet haben, , 82) fruchttragend (fructifer): wenn er reife Fiuchte hat. 83) fruchtbar {fertilis s. fructificans): der dazu be- slimmt oder fahig ist, Fruchte zu tragen; z. B. Equise- tum arvense (t, 15. f. 3 . a.). 84) unfruchtbar {sterilis): der blofs Laub oder Blatter, aber keine Blumen und Fruchte tragt; z. B, Equisetum arvense (t. 15. f. 3 - b.). 85) nni- 85) e in- Terminologia. X ERMlNOrOGlE. 59 85 ) s. trifloriis'. pro eo, quod unum, duos tresve fert flores. Uniflorum exhibet Erigeron uniflorum (t. I. f. 41.). 86) panciflorns'. cui pauci tantum sunt flores secun- dum numerum nondum perpetui; huc pertinent Coma- rum palustre (t. Q. f. 30 ^ Ranunculus polyphyllus (t. 2Q. f. 30 - 87) nnihiflorus'. qui multos fert flores; exemplo est Ranunculis polyanlhemos. ■ * In describendis vegetabilibus si caulis occurrit, cui nec hoc nec illud attributum omnino congruit; uti- mur voce suh dicentes — si e. g. caulis quidem teres videtur, nec tamen ex toto talis est — ; caulis subteres •, vel — si magis differt — ; caulis tereiiufculus, Vegetabilia caule destituta, quorum structura ex- terior jam indicat, si cormus ipsis foret, eum caulem futurum. Plantae acaules vocantur j quae vero caule instructa sunt, Plancae caulestentes dicuntur. §• 52, Culmus est cormus herbaceus, fistulofus — raro inanis, — nodis plerumque in articulos divisus, cujus superficies a parte foliorum inferiore arcte adjacente tecta est, ideoque liberi conspici non potest. In Gra- minibus et Calmatiis adest. In his tamen enodis, sae- piusque in parte tantum inferiore foliis' involutus appa- ret. Culmi species maximam partem aeque, ac caulis determinari possunt, eae igitur hic dicendae sunt, quae culmo, quam cauli magis propriae sunt, vel quae ob exempla iis adjuncta eum exhibent usum, ut tironi ra- tionem culmi clarius ob oculos ponant. Sunt sequentes : 85 ) ein- zwey- oder dreyblumig (tini- hi- s. tri- yio/Ui): je nachdem er eine , zwey oder drey Blumen tragt. Einblumig sehen wir ihn z. B. bey Erigeron uni- Jlorum (t. I. f. 41.). 86) armblumig (pauci/lorus): der nur wenige Blu- men hat, die der Zahl nach nicht bestandig sind; z. B. Comarum palustre (t. 8 . f. 3 -)^ Ranunculus polyphyl- lus (t. 28. f. 3 ). 87) vielblumig (^multiflorus'): der viele Blumen tragt; z. B. Ranunculus polyanthemos. Wenn einem beym Bescbreiben der Gewachse ein Stengel vorkommt, zu dem eines oder dai andre von den hier aufgefuhrten Pradicaten nicht ganz passen will: so bedient man sich des Wortchens fast , und sagt alsdenn — wenn z. B. der Stengel zwar rund zu seyn sclieint, aber nicht vollkommen es ist — : ein fast runder Stengel ^caulis subteres)-, oder man sagt auch: — wenn er noch raehr abweicht — ein et- vyas runder oder rundlicher Stengel {caulis te. retiusculus). Gewachse, denen der Stiel fehlt, und deren aufse- rer Bau es zeigt, dafs, wenn sie einen Stiel hatten, derselbe ein Stengel seyn wurde, heifsen stengel- lose Pflanzen {Plantae acaules)^ die hingegen, wel- che mit einem Stengel begabt sind, werden stengel- treibende Pflanzen {Plantae caulescentes) genannt. §• 52 . Der Halm (Culmus) ist ein krautarfiger, hohler — selten markiger, — gewohnlich durch Knoten in Glie- der abgetheilter Stiel, dessen Oberflache von dem un- tern, dicht anliegenden Theile der Blatter bedeckt ist, und daher nicht frey gesehen werden kann. Er findet sich bey den Grasern und grasartigen Gewachsen. Bey den letztern aber sehen wir ihn ohne Knoten, und 6f- ters auch nur an seinem untern Theile von den Blattem eingehullt. Die Arten des Halmes lassen sich giofsten- theils wie die des Siengels bestimmen, und es diirfen also hier nur diejenigen aufgefuhrt werden, die entwe- der mehr dem Halme, ais dem Stengel eigen sind, oder K 6o Terminologia. Terminoeogie. 1) simplex: qui ramis caret; ut in Melica nutante (tabui, libri inscript. gerent, f. 40 > Lolio perenni (t. 12. f. 2.) et Bromo molli (t. 12. f. 40 videre est^ id quod in Graminibus plerisque et Calmariis obtinet. 2) ramosus: qui ramos protrudit; videatur Ilottboel- lia incurvata (t. 25. f. i.). 3 ) fro?tdosus: qui in multos dividitur ramos, qui apice in expansiones foliis similes transeunt. Et vel ipse est fructifer, vel juxta culmum fructiferum apparet, vel utrumque simul oblinet; ut in Pceslione trifloro (t. 25. f. 5. a.). 4) obliquus: qui oblique directus adscendit, ita ut situs ejus lineam horizontalem inter et perpendicularem incidat, uti tamen ad illam, quam ad hanc proprius ac- cedat; exemplo est Poa annua. 5) ififr actus s. geuiciilatus: qui in parte inferiore in morem genu flectitur; ut in PiottboelHa incurvata (t. 25. f. I. a.). 6) nodosus: qui nodis in articulatos divisus est; quod in omnibus paene Graminibus usu venit. 7) enodis: qui nodis caret, ideoque totum quoddam haud interruptum constituit, ut in Calmariis videre li- cet; e. g. in Scirpo campestri (t. 25 . f. 4 - ^ 0 ^ Scirpo se- taceo (t. 23. f. 4 - ^ 0 ) Sciipo capillari (t, 26. f. 7.); por- ro in generum Junci, Caricis, Tjphae et ceterormn spe- ciebus. 8 ) filiformis . qui est teres, enodis neque crassus; vi- deantur Scirpus campestris (t. 25. f. 4 - a.), 'Juncus fili- formis. g) setaceus: si filiformis est, et a basi versus apicem sensim gracilescit; tali gaudet Scirpus setaceus, (t. 23. f. 4. a ). 10) capillaris : si culmus filiformis capiUi tenuitatem die, vermoge der dabey angefuhrten Beyfpiele, dazu dienen konnen, dem Anfanger den BegriiT vom Halme mehr anschaulich zu machen. Es sind folgende: 1) einfach (^simplex'): der keine Aste hat; z. B. Melica nutans (Titelkupfer f. 40 > Lolium pereime (t. 12. f. 2.), Bromus mollis (t. 12. f. 4 uberhaupt die mehresten Graser und grasartigen Ge- v\"achse. 2) aslig (^ramosus'): der Aste hervortreibt ; z. B. Ratt- boellia mcurvata (t. 25. f. I.). 3 ) belaubt (firondofus'): der sich in viele Aeste zer- theilt, die an der Spitze in blattartige Ausbreitimgen iibergehn. Er ist entweder selbst fruchttragend, oder er zeigt sich neben dem fruchttragenden Halme, oder es finden auch beyde Falle zugleich Statt; wie z.B. bey Restio trifiorus (t. 25. f. 5 - a.). 4) schief (^obliquus'): der in schiefer Richtung in die Hohe steigt, so dafs seine Lage zwischen der wagerech- ten und senkrechten Linie fallt, wobey er sich jedoch mehr der erstern ais der letztern nahern darf; z. B. Poa annua. 5) eingeknickt (infractus s. getiiculatus) : der an seinem untem Theile knieformig gebogen ist; z. B. Rottboellia incurvata (t. 25 . f. l> a.). 6) knotig (nodofus): der durch Knoten in Glieder abgeiheilt ist ; wie z. B. fast bey allen Grasern. 7) knotenlos (enodis'): der keine Knoten hat, und daher ein uniinterbrochnes Ganzes ausmacht, wie bey den grasartigen Gewachsen; z. B. Scirpus campestris (t. 25. f. 4 - Scirpus setaceus (t. 23. f. 4 * ^ 0 ^ Scir- pus capillaris (t. 26. f. 7.); femer die Arten der Gat- tungen Juncus, Carex, Typha u. m. a. 8) fadenformig (filiformis): der rund, knotenlos und nicht sehr dick ist; z.B. Scirpus campestris (t. 25. f. 4. a.). Juncus filiformis. g) borstenformig (setaceus): wenn er fadenfor- mig ist, und von der Basis nach der Spitze zu sich all- mnhlig verdunnt; z.B. Scirpus setaceus (t. 23. f. 4 - a.). 10) h^arformig {capillaris): wenn ein fadenformi- Terminologia. 6i fere adaequans eundem in tota longitudine diametrum servat; ut in Scirpo capillari (t. 26. f. 7.) manifestum est. 11) 'vaginatns'. qui a parte foliorum inferiore vagina nominata circumdatur, id quod in omnibus Graminibus, nec non pluribus Calmariis, e. g. in Lolio perenni (t. 12. f. 2.), Bromo molli (t. 12. f. 4-) Carice flava vel Oe- deri (t. 36. f. 3- a-)> conspicuum est. 12) nudus; qui non ab inferiore foliorum parte, vel vaginis circumdatus, interdum tamen inferius in basi a vagina brevi tectus est; exempli loco sunt Scirpus seta- ceus (t. 23. f. 4* ^■)> Scirpus campestris (t. 25. f. 4 - §. 53. Scapus est cormus herbaceus non folia sed tan- tum flores et fructus ferens. Non in Liliis solum, qui- bus maxime proprius, sed in aliis etiam vegetabilibus reperitur; in his tamen floribus pluribus praeditus sit, vel si unum tantummodo fert florem, cum eo non ipse per se, sed pedunculi interventu conjunctus sit, oportet. Species scapi obviae eo plerumque modo, quo caulis species distinguuntur, ideoque eae, quae scapo, quam cauli magis propriae sunt, allegandae videntur: 1) filiformis-, qui longus est, teres et tenuis; videatur Draba verna (t. 25. f- 2. 6.). 2) cylindricus-, si est teres, crassus et superius et in- ferius eundem habet diametrum; exemplo sit Haeman- ihus tigrinus (t. 30. f. 8- a.). 3) attenuatus: qui apicem versus tenmor evadit; ut in Ornithogalo comoso (t. 34- f- 4- ^ 4) incrassatus: qui apicem versus sensim auctus cras- sescit; videatur Ornilhogalum spathaceum (t. 27. f.4- b.). ' Terminoeogie. j,er Halm fast so dunne wie ein Haar, und durchaus von gleichem Durchmesser ist; z. B. Scirpus capillaris (t. 26. f. 7.). 11) gescheidet {vaginatns')'. der von dem untern Theile der Blatter, den man die Scheide nennt, umge- ben wird, wie bey allen Grasem und auch bey mehre- ren grasartigen Gewachsen; z. B. Lolium perenne (t. 12. f. 2.), Bromus mollis (t. 12. f. 40 j Carex flava oder Oederi (t. 36. f. 3. a.) 12) nackt (nudus): der nicht von dem untem Thei- le der Blatter oder den Scheiden umgeben ist, jedoch zuweilen ganz unten an seiner Basis von einer kurzen Scheide bedeckt wird; z. B. Scirpus setaceus (t. 23. f, 4- a.). Scirpus campestris (t. 25. f. 4 - ^0* §• 53. Der Schaft (Scapus) ist ein krautaitiger Stiel, der keine Blatter, sondern blofs Blumen und Friichte tragt. Er findet sich nicht nur bey den Lilien, denen er vor- zuglich eigen ist, sondern auch bey andem Gewachsen; jedoch mufs er bey letztern entweder mit mehreren Blu- men begabt seyn, oder, wenn er nur Eine Blume tragt, nicht unmittelbar, sondern vermittelst eines Blumenstiels mit dieser in Verbindung stehn. Die vorkommenden Arten des Schaftes werden mehrentheils so wie die des Stengels unterschieden, und es verdienen daher nur noch folgende, die mehr dem Schafie ais dem Stengel eigen sind, angefuhrt zu werden, ais ; 1) fadenformig (filiformis): der lang, rund und dunne ist; z. B. Draba verna (t. 25. f. 2. b.). 2) walzenf6rmig (cylindricus): wenn er rund, dick, und oben und unten von gleichem Durchmesser ist; z. B: Ilaemanthus triginus (t. 3o. f. 8- a.). 3) verdunnt (attenuatus): der gegen die Spitze dtiimer wird; z. B. Ornithogalum comofum (t.34.f-4'0- 4) verdickt (incrassatus): der sich gegen die Spitze nach und nach erweitert, und also dicker wird; z. B. Ornithogalum spathaceum (t. 27. f. 4- b.). K 2 62 TERMINOt.OGlA. Terminoeogie. 5) vaginatrs'. sl in basi vagina circumdatus est; tali . gaudet Galanthus nivalis (t. 3. f, 4 50* 6^ polystachyris: si in quosdam ramos, quorum qui- libet plures fert flores, dividitur; exempli loco sunt An- thericum flexifolium (t. 30. f. 6.)^ Ixia polystachya. Linnaeus dicit in Drosera : scapis radicatis, et in Os- munda: scapis caulinis , sed neutrum scapo recte attri- buitur; illud enim abundat, et lioc notioni de scapo contrariatur, Cum scapus species corrai sit, pedunculus vero pars ejus C§- 480 tantum haberi possit; apparet huiic illi quidem esse subjectum, nec vero eodem, quo ille lo- co haberi posse; atqtie utrumque, ubi alter in alterum non transit — ut in Liliis — sed tantummodo transire videtur, probe esse distinguendum. At vero scapus unijlorus et pedunculus radiculis nullo modo distingui possunt, nisi statuas, partem, quae adest, tum deni- que scapum dici posse, si flos non per se, sed pedun- culi ope ei conjunctus est; sed pedunculum radicalem tum recte vocari, si a caudice vel descendente vel in- termedio ad florem usque totum quoddam continuum constituit. Secundum hanc regulam — quae vero ex causis jam dictis in Liliis non obtinet — Oxalis Ace- tosella scapum possidet; Cyclamen europaeum contra pedunculum radicalem. Leontodon Taraxaciim , Bellis perennis, Hieratium Pilosella et plura hujusmodi sca- pum habent, quia plures ferunt flores. Receptaculum commune pro pedunculo composito, qui nec expandi- tur nec dividitur, sed arcte densus remanet, in iis ha- bendum est. Vege- 5) 'gescheidet (vnginntus')’. wenn er an der Basis mit einer Scheide umgeben ist; z. B, Galanthus niva- lis (t. 3. f. 4- 5.). 6) vielalirig (jjolystachyns): wenn er sich in einige Aste zeriheilt , von denen jeder inelirere Blumen tragt; z. B, Anthelicum flexijolium (t. 30. f. 6.;, Ixia po- lystachya, Linne sagt bey DrosJra: scapis radicatis, und bey Osmunda : scapis caulinis; aber beyde Pradicate konnen nicht wohl dem Schafte beygelegt werden; denn das erstere ist iibetflussig, und das ietztere dem Begriffe vom Schafte wjdersprechend, f)a der Schaft eine Art des Stiels ist, der Blumen- stiel aber nur ais ein Theil desselben (§. ^0.) betrach- tet werden kann : so folget hieraus, dafs letzierer dem erstern zwar untergeordnet , aber nicbt gleichgeordnet werden daif; und dafs beyde, da wo sie nicht wirk- * lich in einander iibergehn — wie bey den Lilien — sondern nur in einander uberzugehen scheinen, wohl unterscliieden werden milssen. Der einblumige Schaft ^Scapus unijlorus') und der wurzelsiandige Blumen stiel {Pedunculus radiculis) lassen sich aber gac nicht unterscheiden , wenn man nicht festsetzt, dafs der vorhandene Theil nur alsdann Schaft heifsen kann, wenn die Blume nicht unmittelbar, son- dern vermittelst eines Blunienstiels mit ihra ver- bunden ist, wiirzelstandiger Bliimenstiel hin- gegen, wenn er von dem niedersteigenden Stocke, oder vom Mittelstocke bis zur Blume ein ununterbrochnes Ganzes ausmacht. Nach dieser Regel — die aber, aus den schon angefuhrten Griinden, bey den Lilien nicht angewendet werden kann — hat Oxalis Acetosella einen Schaft, Cyclamen europaeum hingegen einen wurzel- Standigen Blumenstiel. Leontodon Taraxaeum, Sellis perennis, Hieratium Pilosella und mehrere der- gleichen haben einen Schaft, weil sie mehrere Blumen tragen. Den gemeinschaftlichen Bcfruchtungsboden mufs man bey ihnen ais einen zusammengesetzten Blumen- stiel betrachten, der sich nicht ausbreitet oder zertheilt, sondern zusammengedrlngt bleibt. Ge wich T E Ti :m 1 o I. o G 1 .A. T E E 31 I TC O E O G 1 E. Vegetabilia covmo desiituta, cctcroa^iln vero ratione siruct-urae externae citm iis convenientia, quorum cor- jr.iis est scapus, dicuntur vegetabilia exscapa; ea con- tra, quiie scapo predita sunt, vegetabilia scapigcra no- minantur. 54 . Stipes est coimus Palmis, Filicibus et Fimpps pro- prius , liac re insignis, ciuod in foliis simili expansione rptam foliorum loco fert, ia unum epuasi conlluit. Pal- marum Filicumque stipiti eadem fere structura est ; Fun- gorum vero stipes ab eo natura externa aeque, ac in^. terna admodum differt, ita ut, quem separatim specte- mus, dignus sit. Stipitis species sunt; a. In Palmis et Filicibus. j) teres: vid. §. 5 i. 54 - > Coryplia rotundifolia (t. II. f. I.), Adiantum albicans (t. 6. f. G.) monstrant. o) compressus: vid. 5 i. Nr. 5G. J Cliamaerops humi- lis (t. II. f. 3 -} indicat. 3) canaliculatus: qui in altero latere secundum lon- gitudinem sulcum profundum liabet; exemplo est Da- nca alata (t. G. f. 5 -). Ix) palcaccus: in cujus superficie squamae admodum tenerae, siccae, paleaceae conspiciuntur ; exempli loco sit Davallia pedata (t. 26. f. 5 . a-)^ Poljpodium Filix mas. 3) stjuatnosus : qui sc]unmis membranaceis tpetus est; videatur Asplenium squamosum (t. 29. f. 2. a.). G) alatus: in cujus duobus lateribus oppositis expan- siones membranaceae decurrunt; ut in Danea alata (t.. 2g. f. I. a.). 7) nudus: qui nccjue expansiones membranaceas, ne- que squamas paleaceas vel membranaceas habet, atque 65 Gewiiclise, die keinen Siiel haben, iibiigens aber in Riicksicut des aiissern Baites mit denen libcrcinkoniinen, deren Siicl cin Scbaft ist, beifsen scbaftlose Ge- rviiclise, {Vegetabilia exscapa); die Iniigegen, welcbe mit einein Scliafie begabt sincl , werden scbafttrci- b CII de Gewacliso {Vegetabilia fcapigera) genannt. 54 - Der Strunk (Stipes) ist der den Pidiuen, F.irrenkrau- tern und Pilzen eigene Sticl, der sicli dadnrcli auszeich- net, dafs er mit einer blati artigen Ausbreitung, die er slatt der Blatter tnigt, gleichsam in Eins zusammen fliofst. Der Strunk der Palmen und der der Farren- kiciuter sind ziemlich iibeieinstimmend gebildet; der Strunk der Pilze hingegen rveicht von diesen, sorvohl seincr innern ais aufsorn Beschaffenheit nach, sehr ab, so dafs er besonders bctrachtet zu rverden verdient. Dio Arten des Strnnkcs sind: a. Bey den Palmen und Farrcnkrautern. 1} rund {teres): S. §. df- Nr. 64 - >' z. B. Corypha ro- lundifolia (t. ii. f. i). Adiantum albicans (t. 6 . f. G.) 2) zusammengedruckt (compressus J S. §. 5r. Nr. 56.; z. B. Cliamaerops humilis (t. ii. f. 3). 3) rinnenformig {canaliculatus) : der auf einer Scite der Liinge nach eine ticfe Fiurche hat; z. B. Da- nea alata ( t. G. f. 5 )• 4 ) spreuartig (paleaceus): der auf seiner Ober- flache sehr zarte, trockne, spreuartige Schujipen hat; z. B. Davallia pedata (t. 2G. f. 5. a.) , Polypodium Fi- lix mas, 5 ) schnppig (squamosus) : der mit hiiutigen Schup- pen bedeckt ist; z. B. Asplenium squamosum (t. 29. f. 2. a.), 6) geflugclt (alatus): ivenn bey ilim an zvvey ge- geniiberstehenden Seiten hauiige Ausbreitungen herun- ter laufen; z. B. Danea alata (t. 29. f. i. a.). 7) nackt (nudus): der weder hiiutige Ausbreitungen, noch spreuartige oder hautige Schuppen hat, und also L Terminolocia» Tei\::\iinologie. 6+ ita tribus modo memoratis contrarius est; adeatnr Co- r^-plia rotundifolia (t. ii. f. Polj-podiuiii vulgare Ct. 2. f. 40 . 3) tiQclosjis: vid. f. jt. Xr. 6i; exempli loco sint Da- nea alata (f. cg. f. i. aO, Danea nodosa. g) enodis: vid. §.5i- Kr. 62. ; inspiciatur Polypodium vulgare (t. 2. f. 40 . 10} aculeatus : vid. §. l'^l. Xr. yG-/ exemplo est Adi- nnlum aculeatum (l. 2”. f. 60 . ii) spinosus: vid. §. 5 i. Xi-.pg. ; inspicientur Chamae- rops humilis (t. ii. f. 3.)^ Cycas circinalis (t. ii. f. 2.). 12} hieiunis: vid. §. 3 t. Xr. 8o. ; invenitur in Cor3'plia rotundifolia (t. xi. f. i.)^ Polj-podio vulgari (t. 2. f. 40 - h. In Fungis. 1} carnosus: qui pro substantia perosus et humore repletus est; videatur Boletus bovinus. 2) coriaceus : qui siccis constat fibris; ut in Boleto perenni. 3 ) fistulosus : vid. f. oi- Xr. lo ; Agaricus ceracens So- vverbj’- (t. 20. f. 3- n*-). 4 ) solidus: qui cavo destitutus est; videatur Agari- cus croceus Soberby (t. 20. f. 2. a*.). 5) simplex: qualis plerumque apparet^ qui nempe ra- mis destitutus est; exempli loco sint Agaricus procerus (t. G. f. I. a.), Agaricus ceracens (t. 20. f. 3 - a.), Agari- cus croceus f t. 20. f. 2. a.J , Agaricus peronatus (t. 20. f. 6. a.) et pl. al. 6) ramosus: qui in ramos dividitur; exemplo est Bo- letus ( t. 23. f. ". ). 7) cylindricus : vid. §. 53 - Xr. 2. ; invenitur in Agarico piperato (t. 33. fi lO- ^O- 3 ) ventricosus: cujus pars media j inferiore et supe- riore, crassior est; inspiciatur Agaricus cepaesGpes So- werby (t. 20. fi g. a.). den drey vorhergehenden entgegengesetzt ist; z. B. Co- jyplin rotundifolia ft. ii. f. i.}, Polypodiuin vulgare (t. 2. f. 4.). G) knotig (nodosus) : S. 51. Xr. 61.; z. B. Danea alata (t. 29. f. i. a.), Danea nodosa. 9) knotenlos (e/zoJ/V).' S. ^.51. Xr. 62. ; z. B. Poly- podiuin vulgare (t. 2 fi 4 ). 10) stachelig (^aculeatus) : S. 5t. Xr. -3.; n. B. uddiantuin aculeatum (t. 27. f. 6 .). 11) dornig (^spinosus'): S. §. 5 i. Xr. -g. ; z. B. Cha- maerops humilis ( t. ii. fi 3 )^ Cycas circinalis (f. ii. f. 2.). 12) unbewaffnet (inermis'): S. §.51. Xr. 80. ; z. B. Cor)pha rotundifolia (t. ii, f. i.), Polypodiuin vul- gare (t. 2. f. 40 - b. Bey den Pilzen. 1) fleischig (carnosus) : der, seiner Substanz nach, poros und mit Feuchtigkeit erfuUt ist; z. B. Boletus bovinus. 2) lederartig (coriaceus) : der aus trocknen Fasem bestcht; z. B. Boletus perennis. 3 ) hohl oder rbhrig (fistulosus): S. §. 5 r. Xr. 10.; z. B. .Agaricus ceracens Sowerhy (t. 20. f. 3. a*.). 4 ) fest (solidus): der keine Hohlung hat; z. B. Aga- ricus croceus Sowerhy (t. 20. f. 2. a*.). 5 ) einfach (simplex): vvie er gevvohnlich bemerkt wird, n.imlich ohne Aesto; z. B. Agaricus procerus (t. 6. f. I. a.), Agaricus ceracens (t. 20. f. 3 . a.), Aga- ricus croceus ( t. 20. f. 2. a ), Agaricus peronatus, ( t. 20. f. 6. a.) u. m. a. 6) astig (ramosus 'y. der sich in Aeste zertheilt; z. B. Boletus ramosus (t. 23. f. 7.}. 7) walzenformig (cylindricus): S. 53. Nr. 2; z. B. Agaricus piperatus (t. 33 - fi lO. a ). 80 bauchig (ventricosus): vvonn der mittlere Thcil dicker, ais der untere uni obere ist; z. B. Agaricus cepaestipes Sowerhy (t. 2. f. g. a.}. T E n ra 1 N o I. o u 1 A. T E R M 1 o E o G 1 e. \ 9) tuberosus s. bulbosus: cujus basis adeo csl dila- lala, ut ea tuberi vel bulbo similis sil; e. g. in Agarico jnccero (i. 6. f. i. a.). 10) tortus : si slipilis fibrae rectae non sunt, sed in modum spirae torquentur; inspiciatur Agaricus Sphinx Eatsch (t. 33. f. G. a.). 11) lacunosus : cujus superficiei ]ierraultae sunt de- pressiones; \Ideatur Helvella sulcata (t. 20. f. 7. a.^. 12' peronatus : cujus pars inferior lieterogenia quasi substantia obducta apparet; inspiciatur Agaricus pero- natus (r. 20. f. 6. a.). 13) squamosus : qui squamis adjacentibus tectus est; e. g. in Agarico sc[uamoso Fers, (t. 35 - f- 3 - a )- 14) squarrosus \ qui squamas liabet patentes apicibus subrefiexis; -Nidealur Agaricus croceus Sowerby (t. 20. f. 2. a.). 13) Tiudus: in cujus superficie neque squamae, neque aliud quoddam integumentum conspicitur, indeque et tribus praegressis et sequenti oppositus est; exempli lo- co sint Agaricus ceraceus Sowerby (t.io. f. 3 - tt-)» ricus castaneus Bolt. (t. 20. f. G. a.). 16) nnnulatus : qui membrana annuli formam refe- rente cinctus est; ut in Agarico procero (t. G. f. i. ab.), Agaricus cejiaestipes Sowerb)' (t. 20. f. g. ab ). 17) exannulatus : qui membrana hujusmodi annuli formam referente caret; inspiciantur Agaricus ceraceus Sowerby (t. 20. f. 3 - a-)-> Agaricus croceus Soweiby (t.20. f. 2. a ), Agaricus peronatus (t.20, f.G. a.) ctpl. al. Eae stipitis species, quae secamliini directionem et superficiem distingui forte possunt, eo, quo caulis spe- cies (5.51. f et i) modo determinantur. ej 9) knollig oder zwiebelarlig (^tuberosus s. bul- bosus): v.'cnn er r.n seiner Dasis so stark enveitert ist, dals dieselbo fast einem KnoIIcn oder einer Zvviebel gleiclit; z. B. Agaricus ]yrocerus (t. 6. f. i. a.). 10) gedrehet {tortus): v.cr.n dieFasern des Strunk es nicht gerade forllaufen, sondern spiralformig sich win- den ; z. B. Agaricus Sphittx Batscli (t. 33. f. G. a.), 11) grubig (lacunosus) ; dessen Obcrfliichc schr vie- le Vertiefungen Iiat; z. B. Helvella sulcata (t.20. f.7. a.). 12) gestiefelt {peronatus): dessen unterer Tlieil gleichsam wie mit einer fremden Sidjstanz umgeben er- sclieint; z. B. Agaricus peronatus (t. 20. f. 6. a.). 13) schuppig (squamosus): der mit anliegenden Scliuppcn bedeckt ist ; z. B. Agaricus squamosus Pers. (t. 35. f. 3. a.). iq) sparrig (squarrosus): der abwiirtsstehende, an den Spitzen zuruckgebogene Schuppen liat; z. B. Aga- rirus croceus Sowerby (t.20. f. 2. a.). ij) nackt (nuilus); bey dem sich weder Scliuppen, nocli eine andere Bedeckung auf der Oberilache finden, und weshalb er also sowohl den drey vorhergehenden ais aucli dem folgenden entgcgengcsetzt ist; z. B. Aga- ricus ceraceus Sowerby (t. 20. f. 3 - a.) , Agaricus ca- staneus Bolt. (t. 20. f. Q. a.). 16) geringelt (annulatus): der mit einer ringformi- gen Haut umgeben ist ; z. E. Agaricus procerus (t. 6. 1 . :. ab.), Agaricus cepaetsipes Sowerby (t.20. f. g. ab). i~) ungeringelt (exaimulatus): der keine der- gleiciien ringfbrmige Haut liat; z. E. Agaricus ceraceus Sowerby (t.20. f. 3 . a.), Agaricus croceus Sowerby (t.20. f. 2. a.), Agaricus peronatus (t.20. f.G, a.). Diejenigen Arten ‘'’iiiosus, raniiquc rariores nulloque ordine positi sunt; in Hj-pno lutescente (t. 10. f. G.) ma- nifestum est. 4) pinnatus: si in duobus contra se positis surculi la- teribus rami ita collocati sunt, ui uni omnes plano incu- bent; videatur Hypnum filicinum (t. 24. f. 7 -}- .5) hipinnatus s. duplicato -pinnatus: si in duobus oppositis surculi lateribus plures prodeunt rami, uni in- Slock der Palmen uiiJ einiger F.irrenkrauter eigentlicli nur cin fiber der Eide sicli bcfindciider "Wurzeljtock, oder eia wurzelsiockariigcr Mittelstock (§. 49- An- merkiing) ist, der Strunk hingegen — der iiberdies bey den melirsten Farrenkrtiutern , deren Wur.relitock unter der Erde liegt, unmittelbar aus der Wnrzcl Iiervorkoramt — znin aufsteigenden Stocke gerecli- net werden mufs: so ergiebt sicli hieraus, dafs man den Siruiik, selbst bey denen Gewaclisen, wo er aus dem Stocke eiuspringt, in einer Hinsiclit nur ais einen TlieiI des Stiels, ia anderer aber niit nichrerem Pieclite ais den Stiel selbst betracliten kaiin, Bei den Pilzen felilt bfters der '^trtuik, und dann nennt man sie strunklose Pilze {^1'ungi exstipitati)’, wenn sic aber mit einem Striinke versehen sind , so heifsen sie strunktreibende Pilze ^Fungi stipitati). §. 55. Das Stiimmehen oder der Moosstengel (Sur- ctilus') ist der Stiel der Moose, an dem man das Eigen- tliiimliche bemerkt, dafs er sehr dicht mit Bliittern be- setzt ist, und dieselben eewohnlich ohne Blattstiele iragt. Man unterscheidet folgende Arten des Stiimm- chens : 1) einfach (^simplex): das sich nicht in Aeste zer- llieilt; z. B. Polytrichum commutie ^t. 10. f. i. a). 2) iistig (^ramosus'): das sicli in Aeste verbreitet; z. B. Hypnum lutescens (t. 10. f. 6), Hypnum prolife- rum (t. 24. f. 0 ), Hypnum parietinum (^t. 24 - f- 8^- 3) zerstreut (yagns): wenn es astig ist, und die Aeste etwas weitlaufig und ohne Ordnung gestellt sind; z. B. Hypnum lutescens (t. 10. f. 6 ). 4) gefiedert (pinnatus): wenn an zwei gegemiber- stehenden Seiten des Stiimmehens die Aeste so gestellt sind, dafs sie alie in einer Flache liegen; z. B. Hyp- num filicinum (t. 24. f. 7). 5} doppeit gefiedert (hipinnatus s. duplicato- pinnatus): wenn an zwey gegenuberstehenden Seilen des Stammehens mehrere Aeste hervoikommen, die in T E Tt M 1 N O L O G 1 A. TeRAIIIvOLOGIE. 67 cubanlcs plano, quorum quilibet surculi pinnati simili- tudinem refert; adealiur Hj^pnum parietinum Ct. 24. f-GO- G) trffjinnatiis s. triplicato -pinnatus : si plures rami in duobus adversum se positis surculi lateiibus uni in- cubantes plano inveniuntur, quorum quisque surculi du- plicato-pinnati formam exhibet; ut in Hjqtno prolifero Ct.24. f.oO- 7) prolifer: si ex veteriore novi sese evolvunt; exem- pli loco sit Hypnum proliferum (t. 24. f. 5 )- G) dendroides s. fasciculatas : si erectus et in parte inferiore simplex est, ad apicem vero fasciculatim in plures diducitur ramos, ut ea re minoris arbusculae fa- ciem nanciscatur; videatur jN"eckera dendroides (t 10. f. GO- 9) erectus: \id. §. 5 i- Xr. 30. ; exemplo sint Polj lri- chum commune (t. 10. f. i. a.), Neckera dendroides (t. IO. f. 80 - 10) procumbens', vid. 5 l- Nr. 3 i; inspiciatur Hyp- num parietinum (t. 24. f. 3 }- 11) depressus : cujus pars inferior terrae incubat, su- perior vero in directione diagonali suberectus attolli- tur, ita ut depressus esse videatur; in H^pno lutescente (r. IO. f. 6.) videre licet. 12) repens: qui decumbit, radices in terram agit, ra- mos vero magis minusque erectos attollit; in Hypno ve- lutino (t. IO. f. 4 ) aitparet. 13) intricatus: si plures surculi procumbentes seu re- pentes cespitem fmgunt et sibi invicem quasi intricati sunt ; Hypnum intricatum intUcat. 14) fluitans: qui horizontaliter directus secundum to- tam longitudinem in aqua fluitat, et cujus basis non al- te infra aquae superficiem inhaeret; videatur Fontinalis antipyretica. einer Fi, icite Ilegen und von denen jeder einem gefie- derten Stiimmehen gleicht; z. B. Hypnum jjarietinum (t. 24. f. 8). G) dreyfach gefiedert (^tripinnatus s. triplicato- pi/inatus') : wenn melirere Aeste an zwey gegenuberste- lienden Seiten des St.ammcliens in einer Flache liegend sicli finden, von denen jeder einem doppelt gefiederten Stiimmehen ahnlich ist; z. B. Hypnum proliferum (t. 24. f. 5 ). 7) sprossend (prolifer'): wenn aus dem iiltern sich ncue entwickeln; z. B. II:'pnum proliferum (^t. 24. f. o). 8) b au m ahnlich oder b its c b elfo rmig (dendroi- des s. fasciculatus'): wenn es aufrcclit und an seinem untern Theile einfach ist, gegen die Spitze aber sicli buschelformig in mehrere Aeste zertlicilt, so dafs es da- durch das Ansehen eines kleincn Biiumclicns bckommt; z. B. Kcckera dendroides (t. 10. f. 3 ). 9) aufrecht (erectus'): S. J. ji. Xr.30. ; z. B. Po- lytrichum commune (t. 10. f. I. a), Neckera dendroi- des (t. IO. f. 8). 10) gestreckt (procumbens'): S. J^r. 3i. ; z. B- Hypnum parietinum Ct. 24. f. 8)- it) niedergedruckt (depressus'): wenn es mit sei- nem untern Theile auf der Erde liegt, mit dem obem aber sich in diagonaler B.ichtung etwas aufrecht erliebt, so dafs es scheint ais ob es niedergedruckt wiire; z. B. Hypnum lutescens (t. 10. f. G). 12) kriechend (repens'): das niederliegt, Wurzeln in die Erde treibt, seine Aeste aber mehr oder weniger aufrecht erhebt; z. B. Ilypjium veliuinum (t. 10. f. 4 )* 13) verwebt (intricatus'): wenn mehrere gestreckte oder kriechende Stiimmehen einen Teiiscn bildcn und unter einander gleichsam verwebt sind; z. B. Hypnum intricatum. 14) schwimmend (fluitans'); das in hoiizont.aler B.ichtHng 'einer ^anzen Liin^e nach im Wasser sclivvimmt und mit seiner ganzen Basis niclit tief unter der Was- serfliiche befesligt ist; z, B, Fontinalis antipyretica. T E n M 1 IC O L O G 1 A. T E n -M 1 N O E O G 1 E. no Musci sarculo clcsiinui, qiiod iji nonnullis generis rliasci spedebus obtinet, esiivculati vocantur, qui vero surculo instructi sunt, surculati dicuntur. Illos qui- dcJii acaules, lios caiilesccntes pleruinque vocant; liacc vero iioii.ina inintts sunt ajna, cum iis tantum vege- tabilibus ap plicari possint, quorum comius est caulis. f 5 G. 'Sarmentum est cormus filiformis, nudus, decuin- liens, ex radice juxta erectum cormum proveniens, qui apice, ubi blastema continet, radices in terram agit, novumque evolvit individuum, ex quo sursus unus plu- resque sui generis cormi — sarmenta: puta — protru- duntur. Sarmentum in iis tantum vegetabilibus plerum- que reperitur, quorum cormus erectus scapus est, ut in Fragaria vesca (t. 27. f. 5 . a.). Saxifraga sarmentosa et pl. al. Proprie autem et in subaconnosis et sub- cormosis vegetabilibus (^. 40 - Observ. ) sarmentum ad- est, in quibus tamen caulem id liabeve consuerunt. Exempla praebent Pcaniuiculus reptans (t. 10. f. g. b.) et Potentilla reptans. Vegetabilia, quae s.arincn torum ope propagantur, Vlantae sarmentijerae, vel lalioii iii sensu Vegetabilia sarmentifera appellantur. §• 5 :, Stolo est cormus folia ferens, decumbens, ex ra- dice juxta cormum erectum nascens, et in latere infe- riore, quo terram tangit, radices, apice aulem folia, tantum, interdum flores eliam protjudens. In ii^ ^Vcnii bey den Moosen das Stammclien fclilt, vvie 7.. B. bcy cinigen Arten der Caltung Thascutn, so nennt nian sic s t <1 m m cli c n 1 o s c bloose (Ulusci csurculati); dio liingcgen, bey denen das Suiinmcben ztigcgen isi, licissen s t a ni ni c Ii e n t re i b c :i J e 'I o os c ( HZusci sw- cul.ui). Gcwdlniiicli nennt nian zw'ar dic crslern sten- gellose (acaules) und die Ictzlern stengeltrei- bende (caulesccntes')', aber diese AusJrucke sinJ wc- niger passend, da sie sieb nur bey solclicn Gewiiclisen gebrauchen lassen, deren Stiel ein Siengel ist. 56 . Die Pianke (Sarmentum') ist ein aus der Wurzel neben cincra aufrechten Stiele hervorkommcnder, fa- denformiger, nackter, niederliegender Stiel, der an der Spitze, wo cr einen Keim enlhalt, Wurzeln in die Erde sclibigt, und ein neues Individuum entvvickelt, aus v\'el- chem vvieder ein oder mehrere Stiele seiner Art — niim- licli Pcanken — liervorgetrieben vv^erden. Die Ranke fin- det sicli gevvblmlicli nur bcy solchen Gevv.Hclisen, deren aufrccliter Stiel ein Schaft ist, wne bey Fragaria vesca (t. 27. f. 5 - >T-), Saxifraga sarmentosa u. m. a. Eigentlicb findet sie sicli aber anch bey den fast stiellosen und fast slieltreibcndrn Gevvacliscn {§. 43 - Anmcrkung), wo innn aber gevvoinil ist, sie fiir einen Stengel zu lialten. rn‘vspiele geben ruinnncalus reptans (t. 10. f. g. b.) und Potentilla reptans. Gew'acTise, die sicli diircli Ranken fortpllanzen, VTcr- den r a n k en t r e i b e n d e Pflanzen (Vlautne sarmen- tiferae) , oder, im weitern Slnne ra n ke n t rei b en de Gewiiclise (vegetabilia sarmentifera) genannt. §. 57. Die Sprosse (Stolo) ist ein aus der Wurzel neben elnem aufrechten Stiele hervorkommcnder, blaltcrlra- gender, niedqrliegender Stiel, der auf seiner untern Scite, wo er den Boden beriihrt, Wurzeln stlilfigt, aus T E I\ M 1 O L O G 1 A. T E K :M 1 N O E O G 1 E. plenimqne vegetabilibus, quibus cormus ercclus juxta cum proveniens vel caulis vel scapus est, repcritur. Illa in Ajuga reptante (i. 2j. f. 3- aOl bic vero in Hieracio Pilo- sella, Ilicracio dubio et Hieracio Auricula conspicitur. Vegetabilia stolonibus praeilita Plantae stoloniferae, latiore vero signiUcatione l^cgetahilia stolonijcra uonii- naiitur. §. 53 . Rami sunt partes ex cormi divisione orientes, quae secundum structuram ipsi cormo similes sunt, et plura folia floresque ferunt. Rami ulterius si dividuntur, par- tesque inde nascentes iis ipsis similes sunt; hae partes Ramuli vocantur. Ex ramorum numero hi sunt no- tandi; 1) simplices : in ramulos sese non dispergentes; videa- tur Carlina vulgaris (i.2t. f. i}. 2) ramosi: qui in ramulos diducuntur; ut in Ocimo minimo (t. if. f. 2.). 3) alterni: si ramus alius alio altior, ita tamen, ut inter binos hujus lateris unus tantum in opposito late- re inveniatur; exemplo est Ficus stipulacea (t. i2, f. 3 )- 4) oppositi: si rami ita sunt collocati, ut bini eadem altitudine, in duobus tamen oppositis cormi lateribus adsint; in Rhinanlho Crista galli (t. 22. f. 3 -) perspicuum est. 5) distichi: si rami alterni vel oppositi in duobus op- positis cormi lateribus collocati, simulque ita directi sunt, ut omnes uni ])lano incubent; videatur Fiers st.- pulacea (t. 12. f. 3.). 6) sparsi: si rami ita positi simt, ut nullus obser- der Spitze aber nur Eliittcr und znvreilen auch Blumcn hervortreibt. Sie findet sicli gewblmlich nur bei sol- cben Gewachsen, \vo der neben ihr hervorlcommende auf- rcchte Stiel entwedcr cin Stcn^el oder ein Schaft ist. Im erstea Falle sehen wir sie bej^ A juga reptans (t. 2 . 5 . f. 3 - fl) und im zweiten bey Ilieracinm Pilosclla, Jlic- r aciam dubium und Jlieracium urica la. Gewaclise, welclic mit SprolTen begabt sind, heifsen sprossentreibencle Pflanzen {Plantae stoloni- /crae), in weiterer BeJeutung aber sprossentrei- benJe Gewaclise {Pegetahilia stoloni/era). §■ 53. Dic Aeste (Ratnf) sind d;e durch Zerlheilung clcs Stiels entstelicnden Theile, welclie ilirer Struetur nacli, mit dem Stiele selbst Aehnlichkeit haben und mchrere Blatter und BIumen tragen. Wcnn sich die Aeste noch weiter zertheilen, imd die dadurcli cnlstehenden Theile ihnen selbst nhnlich sind; so averden diese Theile Aes t- chen {Ramuli') genannt. Von den Aesten werden fol- gende unterschieden; 1) einfache (^simplices): die sich nicht in Aestchen zertheilen; z. B. Carlina vulgaris (t. 21. f. I.). 2) iistige {ramosi): die sich in Aestchen zertheilen; z. B. Ocimum minimum (t. i 5 . f. 2). 3 ) abwechselnde {alterni): wenn ein Ast immer hoher ais der andere steht, jedoch so, dafs zwischcn zweyen auf dieser Seite, nur Einer auf der entgegen- geselzten sich findet; z. B. Ficus stipulacea (t. 12. f. 3 ). 4 ) gegenu b ers t eh en d e {oppositi): wenn die Aes- te so gestellt sind, dafs immer zw('y und zwey in glH" cher Hdhe, aber auf zwey cntgegengesetzten Sciten clcs Stiels stehen ; z. B. Rhinaathus Crista galli (t. 22. f. 3 ). 5 ) zweyreihige {distichi): wenn die Aeste abwec.h- selnd oder gegenuberstehend, auf zwey enfgegengesetzten Seiten des Stiels gestellt smd , und zugleich cine solche Riihtung h.iben, dafs sie alie in Einer Fliiche liegen; z. B. Ficus stipulacea. Ct. 12. f. 3 ). G) zerstreute {sparsi): wenn sich in Hinsiclu ihr..r T E Pi M 1 N O L O G 1 E. 70 T E K :M 1 N O L O C 1 A. vari possit ordo; Litliospermam officinale (t. 21. f, 3 -) indicar. 7) remoti: si longe inter se absunt; ut iu Buplcurp rotnndifolio (1. iG. f. j.). (j) conferti: si adeo sunt densi, ut cortr.um ex toto fere obtegant; exemplo est Cornus mascula. g) erecti: qui, caule’ etiam decumbente, modice ad perpendiculum directi sunt; exemplum praebet Thymus Serpillum (t. 13. f. 7. b.). 10) coarctati: qid ad cormura flexi sunt; ut in Po- pulo dilatata. ii_) patentes: si rami ita sunt directi; ut ii cum cor- mo superne angulum quadraginta^circiter quinque gradu- um forment ; exemplo sxmt Euj^leurum rotundifolium (t. 16. f. 40 .> Vaccinium ^Iptillus (t. 7. f. i). 12) diffusi: si rami ita sunt d)i‘ecti, ut angulus ab iis cum cormo superne eflictus medium fere inter gradus quadraginta quinque et nonaginta efficiat ; videatur Ni- gella arvensis (t. 30 , f, 3.). 1 3 ) divergentes : qui cum cormo angulum rectum formant; exempli loco est Hippocratea volubilis (^t. 14. f. 3. a.). 14} divaricati : qui superne cum cormo angulum ob- tusum, inferne autem acutum formant; videatur Pinus Abies. 15) deflexi; qui in arcus forma dependent; tales sunt Pini Laricis, Sphagni palustris (t. ij. f. i.). 163 reflexi s. penduli', si ad perpendiculum directi dependent ; ut in Salice babylonica. Betula alba pendula. 173 retroflexi: si ita sunt liorsum vorsum flexi, ut ra- tione directionis nullus ordo observari ])Ossit; videantur Solanum Dulcamara, Amai-anlhus retroflexus. Stellung keine Ordnung warnehmcn lafst; z. B. Li- ihospermum officinale (t. 21. f. 3-)" 7) wei tlaiifi gst eh en de (^remoti): wenn sie 'weit ent- fernt von einander stehen, z. B. Eupleuruni rotundifoli- iim ft. 16. f. 40 - 0) dichts tehende (conferti): wenn sie so dicht beisammen stehen, dafs sie dcnSiielfast ganz bedeckcn; z. B. Cornus mascula. g) aufreclitc (^erecti): die, xvenn der Siiel aucli nie- derliegt, ziemlich senkrecht stehen; z. B. Thymus Ser- pillum (t. 13. f. 7. b.). 10} gedriingte (^coarctati): xvenn sie gegen den Siiel gebogen sind ; z. B. Populus dilatata. 11) ab stehen de (patentes): wenn die Aeste so ge- ricLtet sind, dals sie mit dem Stiele oben einen Win- kel von ungefehr funf und vierzig Graden bilden; z. B. Bupleurum rotundifolium (t. iG. f. 40 ^ T accinium Myrtillus (t. 7. f. i.). 12) weits ch weifig (diffusi): wenn die Aeste eine solchePiichtung haben, dafs der "VVinkel, den sie oben mit dem Stiele bilden, ungefehr das IMittel zwischen einem yon funf und vierzig und einem von neunzig Graden li.ilt ; z. B. Nigella arvensis (t. 38 . B 3 ). 13) ausgebreitete (divergentes): wenn sie mit dem Stiele einen recliten Winkel bilden; z. B. Ilippo- cratea volubilis (t. 14. f. 3- e.). i^i) ausgesperrte (divaricati): wenn sie mit dem Stiele oben einen stumpfen, unten aber einen spitzen ^Yinkel bilden; z. B. Pinus Abies. i 5 ) herabgeb ogene (deflexi): wenn sie in einem Bogen herabhangen; z. B. Pinus Larix, Sphagnum pa- lustre ft. 15. f. i). iG) herabhangende (reflexi s. penduli):' wenn sie in senkrechter Ptichtung herunterhangen; z. B, Sa- lix babylonica , Betula alba pendula. 17) hin- und hergebogene (retroflexi): ivenn sie so hin und wieder gebogen sind, dafs man in Ilinsicht ihrer Piichtung keine Ordnung bemerken kann; z. B. Solanum Dulcamara, Amaranthus retroflexus. rS) T E R M 1 O r, O G I A.' TERMlNOEOciE. 71 18) virgati-, si perlongi sunt ac tenues j exemplo est Salix viminalis^ Betula alba. ig) verrucosi: quorum superficiei plnres subrotun- dae, nec raro rimosae sunt eminentiae; exemplum prae- bet Malpighia tuberculata (t. 35 - fi 6. a.), Evon)’mus verrucosus. 20) spinosi: si rami pungentibus, ex ligno oriun- dis eminentiis instructi, ex apice autem gemmam pro- trudunt; exemplo est Genista anglica (t. 2G. fi i.). £l) spinescentes : ipsa ramorum apex si in hujus- modi eminentiam pungentem excunit; exempla prae- bent Prunus spinosa (t. 36. fi 4 * 3 -) Mespilus PjTacan- tha (t. 36- fi 8. a. *). 22) aculeati: si ramis pungentes, ex cortice nas- centes sunt eminentiae; exemplo est Berberis vulgaris (t. 35. fi 2 ), 23) armati: communis trium, quae praecedunt spe- cierum (Nr. 20, 21 et 22) terminus, quo non nisi se- quenti contrarium indicare volentes utuntur. 24) inermes-, si rami pungentibus eminentiis simt destituti, et oppositi quatuor speciebus (Nr. 20, 21, 22 et 23), quae praecedunt. 2.51 ramentacei: si srpamis scariosis, ramentis si- milibus, obsessi sunt; ut in Erica ramentacea (t. 4 ?* fi 40 . 2G) lepidoti: quorum superficies minimis, nudo oculo vix conspicuis squamis est obsita; exempli loco est Elaeagnus angustilolia. 27) alepidoti: quorum superficies his ipsis squamis caret, ideoque speciei jam memoratae ojtpositi sunt; exemplo sunt plurima vegetabJia. 28) cicatrisati: in quorum superficie foliis deciden- tibus cicatrices relinquunt; videatur Empelrum nigrum (t. 31. fi lO- 18) ruthenformige (^virgati'): vvenn sie sehr lang und dunne sind; z. B. Salix viminalis. Betula alba, ig) warzige {verrucosi'): deren Oberflache meli- rcre rundliche, niclit selten rissige, Eihabenheiten hat, z. B. Malpighia tuberculata (t. 3 o- fi 6. a.), Evony- mus verrucosus. 20) dornige {spinosi): ^venn die Aste mit ste- chenden, aus dem Holze entspringenden Hervorragun- gen begabt sind, an der Sjiitze aber eiae Knospe her- vortreiben; z. B. Genista anglica (t, 26. fi i.) 21) dornartige {spinescentes): wenn sicli selbst die Spitze der Aste in eine dergleiclien stechende Her- vorragung endigt; z. B. Prunus spinosa (t. 36. fi 4 - «O-» Mespilus Pyracantha (t, 36. fi 8- a- *) 22) stachlige {aculeati): wenn die Aste mit stecbenden, aus der Piinde entspringenden Hervorragun- gen begabt sind; z. B. Berberis 'vulgaris (t. 35 . fi 2.) 23) bewaffnete {armati): ist der allgemeine Ausdruck fur die drey vorhergehenden Arten ( Nr, 20, 21 und 22), der nur ais Gegensatz des folgenden ge- brauclit wird, 24} unbewaffnete {inermes): wenn die Aste keine stechende Hervorragungen haben, ais Gegensatz der vier vorhergehenden Arten (Nr, 20, 21, 22, und 23 25) a usschl a gs ch u p p i ge {ramentacei): wenn sie mit trocknen Schuppen, die den Ausschlagschuppen gleichen, besetzt sind; z.B. Erica ramentacea (t.47. fi 4 ). 26) geschilderte {lepidoti): deren Oberflaclie mit sehr kleinen, dem unbewalFneten Auge kaum sicht- baren Schuppen bedeckt ist; z. B. Elaeagnus angusti- folia. 27) ungeschilderte ( alepidoti ) : die auf ihrer Oberflilche keine dergleiclien Schuppen liaben, und daiier der vorhergehenden Art cntgegengeselzt sind; z. B. dienen hier die nuhresten Gewiichse. 28) genar b te {cicatrisati): auf deren Oberflache dtirch das Abfallen der Bliitler Narben zuruckbleiben; z. B. Empetrum nigrum (t. 3 l. fi l )* M 72 Teriviinolocia. Terminoeogie. Secundum Bguram rami aeque cormi species ( §. 51 — 53) determinantur. Eorum superficies ex J. 9. pari- ter, ac color ex 10. nonnunquam describitur. §. 59- Petiolus est pars ex conni ramorumve divisione oriens, qui, si structuram respicis, a cormo aut ramis plerumque differt, nec unquam ultra uijum fert folium. Qtiodsi folium, quod fert, non simplex, sed ex pluribus minoribus compositum : Petiolus communis vocatur, quod Astragalus glyc3-phyllos (t. 17. f. 2. b.) et Cassia inarjdandica (t. 28. f. i. a. aperte indicant. Folia minora saepe non per se, sed per minores petiolos cum communi conjuncta sunt, id quod Cassia marylandica (t. 28. f. I. b.) ostendit; quos tum Petiolos partiales vocant. Petioli species sunt: 1) teres: vid. $. Nr. 54-5 exemplo esto Cycla- men europaeum ( t. 8- f» 2.), C^-clamen hederaceum (t. 8. f. !.)• 2) semiteres: vid. §. 5i* Nr. 5 j- ; exemplum prae- bet Alisma Plani ago (t 36. f. 7. a.). 3) coinpressiis: vid. 5i.Nr. j6. ; exemplum exhi- bet Populus tremula (t. 30. f. 5 a.). Populus nigra (t. 32. f. 6. a.). 4) triquetrus', vid. §. 5i. Nr. 58. B. h.; exempli lo- co est. Sagittaria sagitlifolia (t. 36. f. g. a.). 5) canaliculatus : si in latere superiore secundum longitudinem altus ipsi Impressus est sulcus; exemplum adfert Tussilago Petasites (t. 27. f. 2. a.). 6) in/latus s. ampullaceus', si ventricosus et intus cavus est; exemplum exhibet Trapa natans (t. 28- f. 4. a.) Nacli der Figur werden die Aeste so wle die Ar- ten des Stiels (§.51 — 53) bestimmt. Ihre Obeifl.iclie rvird nach J. 9. so wie auch zuweilen ihre Farbe nacli §. 10. bescLiieben. Der Wiukel, welchen ein Ast mit dem Stiele, von dem er aiislauft, nacli oben niacht, wird die Astachsel (Aia) gcnaiint. §. 59. Der Bla t ts liel (Petiolus) ist ein durch Zerthci- lung des Stieis oder der Aeste entstehender Theil, wel- cher in Hinsicht der Struetur gewohnlich von dem Stie- le oder den Aesten sich unterscheidet, und jederzeit nicht mehr, ais Ein Blatt tragt. Ist ein Blatt, was von ihm getragen wird, nicht einfach, sondern aus mehre- ren kleinen Blattern zusammengesetzt: so heifst er ein allgemeiner Blattstiel (Petiolus communis'), wie bey Astragalus glycyphyllos (t, 17. f. 2. b.) und Cas- sia marylandica (t. 28- f- I. a- *)• Ofters sind diese kleinen Blatter nicht unmittelbar, sondern durch klei- nere Blattstiele mit dem allgemeinen verbunden, wie bey Cassia marylandica (x.. 28. f. i. b.); und dann W'crden diese besondere Blattstiele (Petioli par- tiales) genannt. Die Arten des Blattstiels sind. 1) rund (teres)'. S. §. 5 i. 54 -! Cycla- men europaeum (t. 8- f- —■)■' Cyclamen hederaceum (t. 8. f. !.)■ 2) halbrund (semiteres): S. §. 5 l. 55 -; z. B. Alisma Plantago (t. 36. f. 7. a.). 3) zusammengedruckt (compressus) : S. §. 5f. Nr. 56 .; z. B. Populus tremula (t. 30. f. 5- a.}. Popu- lus Tiigra (t. 32. f. 6. a.). 4 ) dreykantig (triquetrus) : S. §. 51. Nr. 58 - B. h.; z. B. Sagittaria sagittifolia ft. 36 - f- 9- a.}. 5) rinnenfbrmig (canaliculatus) : wenn er auf der obern Seite der Liinge nach eine tiefe Furche hat; z. B. Tussilago Petasites (t. 27. f. 2. a.). 6 ) a u f g e b 1 a s e n ( in/latus s. ampullaceus) : wenn er bauchig und inucrhalb hohl ist; z. B. Trapa natans (t. 28. f- 4- Terminologia. , Termitcoeogie. 73 7) anricniatus : si in utroque latere folio similis est exj)ansio, nec cum ejus basi neque cum folio cohae- rens; videatur Coreopsis auriculata (t. 44 * C) alatus: si illa folio similis expansio a petioli basi usque ad foLuin porricitur; ut in Citro Aurantio (t. 26. f. 2. a.). 9) stipulatus : si in ^aule stipulato (§. 5r- Nr. y,*). ) folia minora j quae stip; lae vocant^ cum inferiore pe- tioli parte concreverint; in Potenlilla alba (t. 10. f. 10. d.) conspicuum est. 10) exstipulatus : stipulis non connatus, qui priori oppositus est. 11 ) nudus: qui nec folio simili expansione praedi- tus, nec stipulis connatus, et Nr. 7, 8 et g tanquam contrarius est. 12} expansus: si petiolus sursum dilatatur, et sen- V sim in folium transit; exempli loco est Ajuga reptans (t. 25. f. 3. «I- b.}, Berberis vulgaris (t. 35. f. 2.), Vul- go dicunt; folium ia petiolum decurrens. 13) vaginatus: qui in basi sicut folium dilatatus est, eoque cormum sive ramos amplectitur; inspiciaiur Comarum palustre (t. 8- f* Z- b.) Angelica sylveslris et plures Umbellatae. 14) glandulosus : una pluribusve glandulis in- structus; exempli loco sunt Cassia maiylandica (t. 28. f. I. a.). Prunus Padus, Salix penlandra. 15) eglandulosus : glandulis destitutus, et priori oppositus. 16) brevissimus : qui tantum observabilis, ct ex sua cura folii longitudine comparatus exigui est momen- ti; ut in Empeiro nigro. 17) brevis: qui quidem evidentissimus est, ncc ta- 7) geohrt {auriculatus') : wenn er an beyden Seiten eine blattartige Ausdehnung hat, die weder mit seiner Basis, noch mit dem Blatte zusammenhiinet ; z. B. Coreopsis auriculata (t. 44 * f* t.). 8) geflSgelt (^alatus'): wenn jene blattartige Aus- dehnung sich von der Basis des Blattstiels bis zum Blatte erstreckt; z. B. Citrus Aurantium (t. 26. f. 2. a.). g) afterbl.ittrig (^stipulatus') : wenn bey eincm af- terblaltrigen Stengel (f. 5 r. Nr. 75.) die kleinen Blat- ter, welche man Afterblatter nennt, mit dem untern Theile des Blattstiels verwachsen sind; z. B. Potentilla alba (t. IO. f. IO. d. ). 10) aftcrblatterlos (exstipulatus'): der nicht mit den Aftcrblattern verwachsen ist, ais Gegensatz des vorhergehenden. 11 ) nackt (nudus): der weder mit einer blattar- tigen Ausdehmmg begabt, noch mit den Afterblattern verwachsen ist, ais Gegensatz von Nr. 7, 8 und g. 12) ausgebreitet (expansus'): wenn der Blatt- stiel nach oben sich erweitert, und allmahlig in das Blatt ubergeht; z. B. Ajuga reptatis (t. 25. f. 3 - a. b.), Berberis vulgaris ( t. 35. f. 2.). Gewohnlich sagt man auch dafur: das Blatt verlauft sich in den BJatt- stiel (Folium in petiolum decurrens). 13) scheidenartig (vaginatus): der an seiner Basis sich blattartig erweitert, und mit dieser den Stiel oder die .\este umfafst; z. B. Comarum palustre (t. 8- f. 3. b.). Angelica sylvestris und mehrere Doldenge- wiichse. 14) drusig (glandulosus): der mit einer oder mehroren Drusen begabt ist ; z. B. Cassia marylaudica (t. 28. f. !• a )> P>'unus Padus, Salix pentandra. 15) drusenlos (eglandulosus) : der keine Dru- sen hat, ais Gegensatz des vorhergehenden. iG) sehr knrz (brevissimus) : der nur eben be- mcrkbar, und seiner Lange nach gegen die des Blaties verglichcn, sehr unbedeutend istj z. B. Empetrum ni- grum. 17) kurz (brevis): der sich sehr deutiich bcmer- ISI 2 '4 T E K M I N O L O G 1 A. T E R M 1 K O L O G I E. iiicn rfiiarlam folii longiludinis partem exsuperet; exem- ]ilum j)raebet Quercus pediuiculaia (t. 20, f. 40' lO) longus: qui quartam quidem folii longitudinis pariem excedit, nunquam vero totam folii longitudinem superat; videaiur folia in Lysimacliiae nemorum caule sarmentoso (t. 40* f- 5- a*}* ig) longissimus: cpii folio ipso est longior; e. g. Poientilla alba (t. 10. f. lo. b.), Cyleamen europaeum (t. 8. f. 20- Praeter attributa hic memorata in describendo pe- tiolo eorum , quae in cormi speciebus ( §. 51 — 53. ) allegata sunt, plura licet adjicere. Superilcies secundum §. 9. determinatur. §. 60. Pedunculus est pars ex cormo ramorumve aut di- visione aut continuatione oriens, quae secundum struc- turam a cormo ramisve saepius differt, atque ipsa vel unum vel plures fert flores. Hic dividitur, e. g. in Pe- largonio tetragono (t. lO. f. 3)^ et tum pars inferior nondum divisa (c. ) Pedunculus communis dicitur, par- tes vero singulas ex divisione natas (d.) Pedunculos partiales s. Pedicellos vocant. At pedunculi ulterius dividendi partes ipsi flori junctas Pedicellos nominant. Pedunculi species sunt, quae sequuntur : 1) persistens: qui fructu ipso diutius persistit; vi- deatur Citrus Medica. 2) deciduus: qui cum fructu decidit; e, g. Pyrus Malus. 3) scapiformis: si ex erecto aut procumbente cau- le seu stipite oritur, simulque Scapi faciem refert, quod ken liifst, jedoch nur Iiochstens so lang seyn darf, ais der vierte Tlieil der Blattlange; z. B. Quercus pedim- culata (t. 20. f. 40* lO) Iflug {longus'): der Lmger ist, ais der vierte TlieiI der BlaliPinge, niemals aber die ganze Lange des Blattes uberirlft ; z. B. sehe man die Blaiter am ranken- den Stengcl der Lysimachia nemorum (t. iigt. f. 5- a )- ig) sehr lang {longissimus): der langer ist, ais das Blatt; z. B. Potentilla alba (t. 10. f. lO. b ), Cy- clamen europaeum (t, 8. f. 2.}. Aufser den hier bemerkten Pradicaten lassen sicU bey der Besiimmung des Blattstiels uoch melirere voa denen anvyenden, die bey den Arten des Stiels ( §. 5 ^ “ 53) angefiilirt worden sLnd. Die Oberflache wird nach §. 9, besdmmt. f 60. Der Blumenstiel {Pedunculus) ist eln durch Zerlheilimg oder Fortsetzung des Stiels oder der Aeste entstehender Theil, wescher sich der Struetur nach of- ters von dem Stiele oder den Aesten unterscheidet, und unraittelbar eine oder mehrere BIuraen triigt, Im lelz- tern Falle zertheilt er sich, vvie z. B. bey Pelargoniuin tetragonum (^t. 18. f. SOj dann heifst der imtere, noch unzertheilte Theil (c. ) allgemeiner Blumen- stiel {Pedunculus communis), die durch die Zerlhei- lung entstelienden einzelnen Theile (d.) hingegen wer- den besondre Blumenstiele {Pedunculi partiales) oder Blumenstielchen {Pedicelli) genannt. Bey der vveitern Zertheilung des Blumenstiels nennt man aber nur diejenigen Theile Blumenstielchen, die mit der Blume selbst in Verbindung stehen. Die Ar- ten des Blumenstiels sind folgende : 1) bleibend (persistens): vvcnn er langer stehen bleibt ais die Frucht; z. B. Citrus Medica, 2) abfallend {deciduus): der mit der Frucht ab- fiillt; z. B. Pyrus Malus. 3) schaftartig {scapiformis): vvenn er aus ei- nein gestreckten oder kriechenden Stcngel oder aus T E 1\ 3M 1 N O L O G 1 A. Tekminologie. 75 in vegetabilibus nonnullis aquaticis et Filicibus obtinet; e. g. Utricularia intermedia (t. 26. f- 6. c.). Calla palu- stris, Osmunda hirta (t. 26. f. 3 * b.}. 4) radicalis: e radice si exiens integrum quoddam continuum constituit, nec plures uno fert flores; exem- plum est C^^clamen europaeum (t. Q. f. 2.). Videatur observatio ad 33- 5) canli/ius : qui, quod plerumque fit, ex caule seu ramis prodit. 6) petiolaris : ex petiolo qui nascitur; videatur Thesium ebracteatum (t. 2G. f. 4 - 7) foliaris: folio qui insistit. In Piusco Hjqjoglqsso (t. 4i- f. 6) parti superiori, in Paisco H3q)ophyllo infe- riori, in X)dopliylla arbuscula (r. 28. f. 5 -) margini, et in Polycardia madagascarensi (t. 45 - f* 40 apici folii insistit. 8) axillaris: si ab axilla — angulo, quem folium et cormus vel rami formant — prodit; exempli loco sunt Astragalus glycypliyllos (t. 17. f. 2. d.), Oiobus niger (t. ig. f. 5 . c.), Malpighia Aquifolia (t. 32, f. I. b.) Lysimachia nemorum (t. 40. f. 5 - c.). 9) alaris: qui alae 53- observ.) insistit; vide- atur Hoppea dichotoma (t. 30. f. 3. b.), Cliironia ina- perta, Alsine media, Silene conoidea, Gypsophila mu- ralis. 10) lateralis: qui infra turiones teneras, ex prioris anni ramulis jam defoliatis prodit. Non nisi arboribus et fnuicibus reperitur; exempli loco videatur Erylroxy- lon Coca (t. 30. f. 4. c.), IMalpighia tuberculata (t. 35 . f. 6. b.), Daphne IMezereuin, 111 oppositi/lorus: pedunculis axillae non insisten- einem Strunke entspvingt, und dabey das Ar.schen ei- nes Schaftes hat, wie bey einigen Wassergewiichsen und Farrenkrautern; z. B. Utricularia intermedia (t. 26. f. 6. C.), Calla palustris, Osmunda hirta (t. 26. f. 3 . b.}. 4 ) wurzelstandig (^radicalis'): wcnn er aus der Wurzel entspringt, ein ununlcrbrochnes Ganzes aus- macht, und nicht mehr ais Eine Blume tragt, z. B. Cy- clamen europaeum (t. 8 - f. 2.). Man selie die Anmer- kung zu §. 53. 5) stengelstandig ^cauUnus'): der, wie es ge- wohnlich der Fall ist, aus dem Stengel oder den Aesten hervorkommt. 6) blattstiels tandig i petiolaris'): der aus dem Blattstiele entspringt; z. B. Thesium ebracteatum (t. 26. f. 4. b.). 7) blattstandig {foliaris"): der auf dem Blatte steht. Bey Ruscus Hypoglossum (t. 41 • f- 6 .) stcht er auf der obern Seite, bey Ruscus Hypophyllum auf der untern, bey Xylophylla arbuscula (t. 28. f. 5 ) Rande, und bey Polycardia madagascarensis (t. 45 - f. 4 ) Spitze des Blattes. 8) blatta chselstandig (^axillaris): wenn er aus der Blatlachsel — dem Winkel, der von dem Blatte und dem Stiele oder den Aesten gebildet Avird — her- vorkommt ; z. B. Astragalus glycyphyllos (t. 17. f. 2. d.), Orobus niger (t. ig. f. 5 - c. ), Malpighia Aqui- folia (t. 32. f. I. b.), Lysimachia nemorum (t. 40. f. 5. c. ). g) astachselstandig {alaris): wenn er in der AstachseI (^. 58 . Anmerkuug) sieht; z. B. Hoppea di- chotoma (t. 30. f. 3 - b.), Chironia inaperta, Alsine media, Silene conoidea, Gypsophila muralis. 10) seitenstiindig {lateralis): wenn er unter den jnngen Trieben, an den vorjiihrigen, schon entblat- terten Aestclien hervorkommt. Man findet ihn daher nur bey den Baumen und Strauclien; z. B. bey Erytro- xylon Coca (t. 3 o. f. 4 - c.), Malpighia tuberculata (t. 35. f. 6. b.), Daphne Mezereum. 11) gegeuiib erst ehend {oppositiflorus): wenn 76 , Terminologia. Terminologie. libus, simili autem ita positis, ut alter alteri recta oppo- situs sit; inspiciatur Cornus mascula (t. 3 j. f. i. a.). 12) oppositifolins: ex alio cormi latere folio oppo- situs; ut in Phytolacca decandra (t. 34 - o* ^^ 0 * 1 3 ) lateiifolius : folio ad latus positus; e. g. An- chusa officinalis. 14) extrafoliaceiis: arcte sub folio prodiens; in- venitur in Uvularia amplexifolia (t. 32. f. 5 . b.). 15) snprafoliaceus: qui supra folium protruditur; tali gaudet Menispermum canadense (t. 45 . f. 3 . b.), 16) intrafoliaceiis s. vagus: qui intra folia ita prodit, ut modo supra folia, modo infra ea appareat; quo pertinent Solanum nigrum (t. 28. f. 2.) et plures hujus generis species. 17) terminalis: qui cormi seu ramorum apici insi- stit; videatur Ligustrum vulgare (t, 19. f. 2.). lO) bracteatus : si bracteis — foliis flori prope junctis, quaeque a cormi rainorumve foliis praeter mi- norem magnitudinem etiam figura nec non raro colore differunt — obsitus est; e. g. Malpighia Aquifolia (t. 32. f. I. b.), Silene nutans (t. i 3 . f. 5 . d.). ig) ehracteatus: bracteis destitutus; videatur Ly- cium barbarum (t. 10. f. 5. c.). 20) squamosus: pluribus exiguis foliolis, squamis similibus, interdum siccis, obsitus; inspiciatur Aster ericoides (t. 40. f. 6 .}, Catananche coerulea. 21) nudus: qui et bracteis et foliolis squamis sixni- die Blnmenstiele nicht in den Blattachseln stehen, da- bey aber eine solclie Stellung baben, dafs einer dem andern gerade gegeniiber sich beflndet; z, B. Cornus mascula (t. 35. f. i. a.)- 12) dem Blatte gegeniiber steliend {opposi- tifolius'): wenn er auf der andern Scite des Stiels dem Blatte gegeniiber sich befindet; Pb-ytolacca decandra (t. 34 - f. 5 . b.). 1 3 ) neben dem Blatte stehend {laterifolius') : wenn er dem Blatte zur Seite gestellt isi; z. B, AneJut- sa officinalis. 1 4 ) unter dem Blatte stehend {extrafolia- ceus) : wenn er dicht unter dem Blatte hervorkommt; z. B. Uvularia amplexifolia ("t. 32. f. 5 - b.j) 15} uber dem Blatte stefienA-isuprafoliaceu^: der iiber dem Blatte entspringt; 2. B. Menispermum canadense (t. 45 . f. 3 . b.). 16) zwischen den Blattern stehend (^intrafo- liaceus s. vagus"): der so zwischen den Blattern her- vorkommt, dafs man ihn bald uber, bald unter densel- ben gewahr wird. z. B, Solanum nigrum (t. 28. f. 2 .) tmd mehrere Arten dieser Gattung. 17) gipfelstandig (^terminalis): der an der Spi- tze des Stiels oder der Aeste steht; z. B. Ligustrum vulgare (t. 19, f. 2.). 18) nebenblattrig (bracteatus): wenn er mit Nebenblattern — BLitter die nahe bey der Blume ste- hen, und die sich von denen dos Stiels oder der Aeste aufser ihrer mindern Grofse auch durch Gestalt, so wie auch nicht selten durch Farbe unterscheiden — besetzt ist; Malpighia Aquifolia (t. 32. f. I. b.), Silene nu- tans (t. 13. f. 5- d.). ig) nebenbliitterlos (ehracteatus): der keine Nebenblatter liat; z. B. Lj cium barbarum (t. xo. f. 5 - c.). 20) schuppig (^squamosus): der mit mehreren kleinen, schuppenartigen, zuweilen trocknen E'attchen besetzt ist; z. B. Aster ericoides (t. 40. f. 6 ), Cata- nanche coerulea. 21) nackt (nudus): der weder Nebenblatter, noch Terminologia. Termikoeogie. 77 Jlbus caret; e. g. Lycium barbarum (t. lO. f. 5 . c.). Cy- clamen europaeum (t. 8 . f. 2.). Est duobus praeceden- tibus (Nr. ig et 20), contrarius. 22) uniflorvs: qui unum tantum fert florem; ut in Galantho nivali (t. 3 - f. 2.), Lycio barbaro (t. 10. f. 5. c.). 23) hijloms'. qui binos fert flores; videatur Lin- naea borealis (lab. libri inscriptionem ger, f. 2.). 24) triflorus' et sic porro. 25) multiflorus: qui plures fert flores, horumque numerus non est perpetuus; exemplo esto Hippocratea volubilis (t. 14. f. 3-)* 26"^ simplex: in ramos non divisus, ideoque tribus, qui sequuntur (Nr. 27, 20 et 29.), oppositus est; exem- pli loco inspiciatur Galantlius nivalis (t. 3 - f. 2.), Ly- cium barbarum (t. 10. f. 5- c.). 27) dicito tomus: si pedunculus i|^ binos ramos, at- que horum uterque in binos, et sic porro, rursus divi- ditur; videatur Peperomia obliqua Piuiz (t. 23. f. 6). 28) trichotomus: qui antecedentis more in ternos dividitur ramos, horumque quivis in ternos, et sic por- ro, rursus dividitur; e. g. Galium scabrum (t. 40 ' f- 29) ramosus: qui nullum illorum ordiniun (Nr. 27 et 23.) observans in ramos dividitur. Secundum directionem ac iiguram pedunculus sicut cornii species (§.51 — 53) determinatur; attamen quoad • illam notandum est, prout vegetabile vel floret, vel fructus fert, aliam atque aliam apparere. Ita praebet e. g. (iyclamen europaeum (t. 8. f. £. ) tempore florescen- tiae pedunculum (d.) erectum, cum contra fructus ferens (e.) spiralis appareat; et in Lysimachia nemorum (r. 40. f' 5O pedunculus erectus ftre (c.^ illius Metamorphosis schuppenarlige Blattchen hat; z. B. Lycium barbarum (t. IO. f. 5. c.). Cyclamen europaeum (t. 8 - f* 2 .). Er ist den beyden vorhergehenden (Nr. 19 und 20) ent- gegengesetzt. 22) einblumig (tmi florus'): der mtr Eine Blume tragt; z. B. Galantlius nivalis (t. 3 - f. 2.), Lycium barbarum (t. 10. f. 5. c.). 23) zweyblumig Qbiflorus) : der zwey Blumen tragt; z. B. Linnaea borealis (Titelkupfer f. 2 .) Pe- largonium tetragonum (t. 18. f. 30' 24) dreyblumig {triflorus) : u. s. w. 25) vielblumig {multiflorus): wenn er mehrere Blumen tragt, und die Zahl derselben nicht bestiindig ist; z. B. Hippocratea 'volubilis (t. 14. f. 3 .). 26) einfach {^simplex): der sich nicht in Aeste zertheiit, und daher den drey folgenden (Nr. 27, 28 und 2g) entgegengesetzt ist; z. B. Galantlius nivalis (t. 3 - f- 2.), Lycium barbarum (t. 10. f. 5 - c.). 27) gezweytheilt oder gabeliistig (^diclioto- mus): wenn sich der Blumenstiel in zwey Aeste, jeder derselben wieder in zwey, und so fort zertheiit; z. B. Peperomia obliqua Ruiz (t. 23. f. 6.). 28) gedrey theilt, jeder derselben wieder in drey und so weiter fort; z. B, Galium scabrum (t. 45 - f. I. b.). 29) iistig {ramosus): wenn er sich ohne eine von jenen Ordnungen (27 und 28.) zn befolgen in Aeste zertheiit. Nacli der Richtung und Cestalt wlrd der Blumen- stiel so wie die Arten des Stiels (§. 51 — 55) bestimmt; jedoch ist in Rficksicht der erstern zu bemerken, dafs sie, je naclideni das Gewachi im bliilienden oder frucht- iragenden Zustande sicli beflndet, sehr verscliieden sich zeigt. So ist z. B. bey Cyclamen europaeum (t.8-f 2.) wah- rend des Bliiliens der Blumenstiel (.), Clinopodium vulgare (t. 3 i. f- 5 . b.) , Plilomis tuberosa (t. 32. f. 7. a.) 6) confertus: ubi verticillus verticillo arcte super- impositus; inspiciatur Nepeta Cataria (t. 43 . f. 3-f 7) distans: pluribus verticillis longis intervallis sibi superimpositis; exemplo est Stacbys sjdvatica (t. ig. f. 4 . b.). u} foliosus', cujus basi folia insident; e. g. Stacbys sylvalica (t. ig. f. q- Dracocephalum tbj-miflorum (t. 30. f. I. b.), Plilomis tuberosa (t. 32. f. 7. a.), Melissa officinalis (t. 33 . f. 7- Clinopodium vulgare (t. 3 r. f. 3 . b.). g) apltyllus: cujus basis foliis caret; ut in Lupino luteo (t. 29. f. 4. c.). io) bracteatus: si in ejus basi vel etiam inter flo- res exigua sunt folia, quae praeter minorem suam mag- nitudinem figura etiam aut colore a foliis cormi ramo- rumve differant; videatur Phlomis tubei'0sa (t. 32. f. 7. a.) n) ehracteatus: in quo folia, bractea« dicta, non animadvertuntur; ut in Ajuga reptante (t, 23. f. 3. f). 2) gestielt (jredunculatus'): wenn die Blumen ver- mittelst kurzer Elumenstielchen auf dem Stengel befes- tigt sind; z. B. Dracocephalum thymifloruin (t. 30 - f. I. h.). 3) kopfformig (^capitatus') , wenn er so voll von Blumen ist, dafs er einer Halbkugel gleicht; Phlo- mis tuberosa (t. 32. f. 7. a.), Clinopodium vulgare (t. 31. f. 5 . b.). 4 ) balb (^dimidiatus): wenn die Blumen den Stengel nur bis zur HaJfte seines Umkreises umgeben; z. B. Melissa officinalis (t. 33 * f. 7. c. ). 3 ) ganz (integer): wenn die Blumen, wie es ge- wohnlich der Fali ist, den Stengel ganz umgeben ; z. B. Lupinus luteus (t. 29. f. 4 * cO> Stacbys sylvatica. (t. ig. f. 4 - b.) Clinopodium vulgare (t. f» 5 - b,), Plilomis tuberosa (t. 32. f. 7. a.). •G) gedrangt (confertus): wenn ein Quiri dicht liber dem andern steht; z, B. Nepeta Cataria (t. 43 - f. 30 - 7) entfernt (distans): wenn mehrere Quirle in weiten Zwischcnraumen uber einander stehen ; z. B. Stacbys sylvatica (t. ig. f. 4. b.^. 8) beblattert (foliosus): wenn an seincr Basis sich Bliitter befinden; z. B. Stacbys sylvatica ( t. ig. f. 4 - b.), Dracocephalum thymifloruin ^t. 3 o. f. i. b.), Plilomis tuberosa ( t. 32. f. 7. a-)» Melissa officinalis (t. 33. f. 7. c.) Clinopodium vulgare (t. 3 l. f. 5 . b,). g) blattlos (aphyllus): wenn er keine Bliitter an seiner Basis hat; z. B, T^upinus luteus ^t, 2g. f. 4 - c.). 10) n eb enblii 1 1 r i g (bracteatus): wenn sich an seiner Basis oder auch zwischen den Blumen kleine Bliitter finden, die sich aufser ihrer geringern GrGfse auch dui-ch Gestait oder Farbe von denen an dem Stie- le oder den Aesten stehenden unterscheiden ; z. B. Plilomis tuberosa, (t. 32 . f. 7. a.), it) nebenblatterlos ( cbracteatus ) : an dem man keine dergleichen kleine Bliitter, die man Neben- bliitter nennt, bemetkt; z. B, Ajuga reptans (t. 23 - f. 3. f ). N 80 T E n M 1 K O I. O G I A. T E I\ M 1 K O L O G I E. 12) nudus', cui nec folia nec bracicae sunt; exem- pli loco est Myriopliylluin spicatum (t. 2g. f. 3* c. d.). 13) sexjlorus: ex floribus sex si est compositus; exemplum praebet Stacli3"s sylvatica (t. ig. f. 4- b.). 14) nctojlorus: octo flores si continet; e. g. Side- ritis candicans. 15) decem/lorus: si decem flores in verticillo sunt ; videatur Slach3fs lieraclea. Sic ulterius numerantur us- que ad 16) multiflorus: multos flores si continet, quorum tamen numerus non est perpetuus ; exempli loco videa- tur Stacli3's gcnnanica. « 63. Capitulum est plurium florum coacervatio commu- ni pedunculo vel per se vel brevium pedicellorum ope arcte insidentium, ut constipatum quoddam totum, quod ad figuram subrotundam magis minusve accedit, effin- gant. Reperitur; 1) glohosum s. sphaericum: si perfecte globosum est; refert Nauclea aculeata (t. 2g. f. 5* c, d.). Mimosa caracasana Jacq. (t. 35* f. 5- b.). 2) suhglobosum s. subrotundum: si non ex toto est globosum, ut latitudinis diametrum longitudinis dia- meter superet; videatur Trifolium pratense (t. 23. f. i-). Poterium Sanguisorba (t. 40. f. 8)- 3) hemisphaericum: hemisphaerara si refert; inspi- ciatur Statice Armeria (t. 40. f. !•)• 4) conicum: si a basi ad apicem sensim angusta- tur, ut ad coni figuram accedat; e, g. Trifolium rubens (t. 45. f. 8 - ), Trifolium montanum. 12) nackt (^/ludusj: be3' dem weder Blaiter noeb Nebenblfiiter sicli finden; z. B. Myriophyllum spicatum (t. og. f. 3. c, d.). 13) secli sblumig (^se.rflorus): wenn er aus sccLs Blumeii zusammengesetzt ist; z. B. Stachys sylvatica (t. ig. f. 4. b.). 14) aclitbluraig (^octo/lorus'): wenn er acht Blu- men entlialt; z. B. Sideritis candicans. 15) zelinblumig (^dccemjlorus'): wenn zelin Elu- men im Quiri steben; z. B. Stachys heraclca. So zalilt man weiter, bis 16) vielblumig (^multiflorus'): wenn er niimlich viele BIumen entlialt, deren Zalil aber nicht bestiindig ist; z. B. Stachys germanica. 63. Der Kopf (Capitulum) ist eine Zusammenhaufung von mehreren BIumen, die auf einem gemeinscliafili- chen BIumenstiele entweder unmitlelbar, oder vermit- telst kurzer BIumenstielchen so dicht zusammen gestellt sind, dafs sie ein zusammengedrangtes Ganzes bilden, vvas mehr oder weniger einer rundliclien Gestalt sich niiliert. Man findet ibn: 1) kugelrund oder kugelformig globosum s. sphaericum), wenn er eine vollkommen kugelfdrmige Gestalt hat; z. B. JSfauclea aculeata (t. 2g. f. 5. c. d.) Mimosa caracasana Jacq, ( t. 35. f. 5- b.). 2) rundliclt (subglobosum s, subrotundum): wenn er niclit vollkommen kugelformig ist, so dafs der Durchmesser der Liinge, den der Breite iibertrift; z. B. Trifolium pratense (t. 23. f. i.), Poterium Sangui- sorba (t. hp. f. 8.). 3) halbkugelformig (hemisphaericum): wenn er einer Halbkugel gleicht; z. B. Statice Armeria (t. 40. f. I.). 4) kegelformig (conicum): wenn er sich von der Basis nach der Spitze allmahiig verengt, so dafs er der Figur des Kegels nalie kommt; z. B. T/ ifolium ru- bens (t. 45- f' 8.), Trifolium montanum. T E K M 1 X O I. O G I A. Terjminoeogie. 5) radiatum: si capiluli globosis, sphaerici (Xr. i.) pedunculus communis ad corpus extenditur globosum^ quod floies ad omnes plagas directos radiorum instar sine pediccllis fert; exempli loco inspiciatur Budieia glo- bosa^ Nauclea aculeata (t. 29. f. 5 - c, d.). C} spadicatuTii: si pedunculus communis c.apituli conici (Nr. a.}, subrotundi CXr. 2.) seu globosi (Xr. i.) ad corpus oblongum extenditur floresque fert sine pc- dicellis ; e. g. Dipsacus fullonum (t. . f. GO, Poierium Sanguisorba ( t. ^o. f. 6 ). 7) ^tmhellnijim: flores si sunt pediceilali omnesque pedicclli uno ex puncto ad apicern pedunculi commu- nis nascuntur; videatur Trifolium repens (t. 30. f. 7. b), Trifolium b^ bridum, 8) spicatum: flores si breviter pedicellati sunt et pedicelli varia in altitudine circa pedunculum commu- nem adstant; exemplo est Trifolium rubens (t. qj. f. 8.)^ Tiifolium pratense (t. 23. f. i.). vestiens: si partem caulis superiorem ita ambit, ut ipsi rami superiores cum foliis in basi sua ab eo circumvelentur ; exempla praebent Astragalus compac- tus (t. 43 - f- oO,» Astragalus longifolius. Astragalus au- reus, 10) comosum: supra cujus .apicem foliorum fasci- culus observatur; inspiciatur Eromelia Ananas. 11) foliosum: si in basi sua foliis est vestitum; e. g. Trifolium pratense (t. 23. f. i.). 12) involucratum: quod in basi sua iis cinctum est foliis, quae a cormi ramorunivo foliis non minore so- lum liiagniludine, sed figura etiam, substantia vel colore differunt, atque ita composita sunt, ut totum constitu- ant, quod involucrum vocant; videatur Slatice Aimeria (t. 40. f. I.). 81 5 ) strahlig '{radiatum'): wenn sich bey einera kugelrundtn Kopfe (Xr. i.) der gemeinschaftliche Blu- mcnstiel zu einem kugelformigen erweitert, welcher die, gleichsam w-ie Strahlen nach aUen Richtungen ausge- breiteten Blumen oline Blumenstielclien tragt ; z. B, Budieia globosa, Nauclea aculeata (t. 29. f. 5. c, d.) 6 ) kolbenartig { spadicatum ) : vvenn der ge- meiuschafiliche Blumenstiel eines kegelformigen (Xr. 4.) rundlichen (Xr. 2,) oder kugelrunden Kopfes (Xr. i.) zu einem langliclicn Korper sich erweitert, und die Blumen ohne Blumenstielclien triigt; z. B. Dipsacus fullonum (r. 41. f. 8 )> Potcrium Sanguisorba (l. qO. f. G-) 7) doldig («;«^e//rt^////2); wenn die Blumen gestielt sind,undalleBlumenstielchen aus eincniPuncteanderSpii- ze des gemeinschaftiichen Blumenstiels entspringen; z. B. Trifolium repens (t. 30. f. 7. b.), Trifolium hybridum. 0) ahrenartig {spicatum): wenn die Blumen kurz gestielt sind, und die Bluraenstielchen in verschie- dener Hohe um den gemeinschaftiichen Blumenstiel ste- hen; z. B. Trifolium rubens (t. 4 j. f. 8.), Trifolium pratense ( t, 23. f. I .). g) bekleidend (^vestiens): wenn er den obern Theil des Stengels dergestalt umgiebt, dafs selbst die obern Aeste und Blatter an ihrer Basis von ihm um- luillt werden; z. B. Astragalus compactus (t. 43. f. 5.), Astragalus longifolius, Astragalus aureus. 10) schopfig (comosum): tiber dessen Spitze man einen Buschel von Blattern gewahr wird; z, B. Bromelia Ananas. 11 ) beblattert {foliosum): wenn er an semer Basis mit Blattern umgeben ist; z. B. Trijoliuin pra- tense (t. 23. f. i ). 12) gehullt {involiter alum): der an seiner Basis mit solchen Blattern umgeben ist, die von denen am Siiele oder den Aesten sich fmdenden nicht blofs durch geringere Grolse, sondem auch durch Gestalt, Substanz oder Farbe sich unterscheiden, und dabey so zusnmmcn geslellt sind, dafs sie ein Ganzes bilden, welches man cine Hidle nennt; z. B. Statice Armeria (r. 40. f. i.). X 2 J32 T E IV 1\1 I N o L O C I A. Teivminologie. l3) nuclinn: in qno nec folia, nec Iils simile quiJ- tlain observaliu', idooque Iribus |)raecedenlibus (IVr. lo 1 1 et 12.) opponitur; exemplum praebet Potcrium San- guisorba (t/qo- f- u)- j4) solilnriinn: si in apice cormi vel in qualibet axilla unum tantum capitulum adest; exempli loco sunt IVauclea aculeata (t. 2g. f. 5 - c. d.), Trifolium repens (t. 30. f. 7. b.). i5) conjugatum : si bina semperj capitula consi- stunt; e. g. Aalhyllis Vulneraria (t. 37 - C. b.), Trifo- lium rubens (t. f. O-)* Capituli situs, locum puta, ubi exisiit, ut in pe- dunculo (§. 6 o. Nr. 4 — 17O detcrmin.itur. rlrrumtjae est terminale vel axillare, raro autem laterale vtl oj>/io- sitifolium^ §. Gj. Glomerulus est coacervatio flosculorum parum spe- ciosorum, quae in capituli forma apparet el. a capitulo (§• 63.)non nisi minore magnitudine differt. Reperitur: 1) axillaris: vid. §. 60. Nr. JJ; e. g. Amaranthus albus Ct- 24. f. I. a.). 2) lateralis: vid. §. 60. Nr. 10; e. g. Boelimeria ramiffora (t. 31 . f. 2. a.). 3) 'verticillatus: qui corraum in forma annuli com- plectitur; ut in Parietaria officinali (t. 39 - f- i. b.). Glomeruli iigura eo, quo capituH modo (J, 63. Nr. 1 — 4-) determinatur, §. 65. Fascicnlus est plurium florum loMgonun pedicellis brevibus non ex uno puncto nascentibus satis tamen cjccte atque arctissime inter se insistentium coacervatio, it.i, ut exteriorum inferiorumve florum apices altiores sint, quam punctum, ex quo interiorum superiorumve 13) nackt Qnudtiuij: an dem man weder Blatter noch elvvas diesen almliches bemerkt, und daher dea drey vorhergehenden (10. ii und 12.) cntgegengesetzt isi; z. B. Poterium Sanguisorha (t. f. f}.). 14) einzeln (^solitarium'): -vvenn an der Spitze des Siiels oder in jeder Blaitachsel nur ein Kopf stelii; z. B. Jsauclea aculeata (t. 23. f. 5 . c. d.), Trifolium repens (t. 3o. f. 7. b.), 15) gepaart {congujatmn): wenn immer zwey Kopfe be3’sammen stehen; Anthyllis J^ulneraria (t.37. f. 6. b.), Trifolium rubens t. 45 - 8)- Die Lage des Kopfes, nartilicli der Ort, wo er ent- springt, wird so wie bey dem Blumenstiele (§. 60. Nr, 4 — 17) bcsiimmt. Gewolinlicb ist er g i p f e 1 s t an d i g (^icrminale) oder blattacbselstandig {axillare'), scl- tener aber sieht man ihn s eiienstan dig oder dem Blatte gegeniiber (opposit folium). $. 64. DerKnauel (Glomerulus) ist elne Zusammen- haufung von kleinen, unansehnbchen Blumen, die sich in Gestalt eines kleinen Kopfes zeigt, und vom Kopfe (§• 63.) selbst nur durch mindere Grofse sich iinler- scheidet. Er findet sich: 1) blattacbselstandig {axillaris): S. §. 60. Nr. 5.; z. B. Auiaranthns albus (t. 24. f. I. a.). 2) seitenstandig (lateralis): S, §. 60. Nr. lO.J z. B, Boehmeria ramijlora (t. 3 l* f* 2. a.), 3) quirlformig (verticillatus): wenn er den Sliel ringformig umgiebt; z. B, Parietaria oficinalis (t, 3 r. f. I. b.). Die Gestalt des Knaueis wird auf abnliche Art, wie die des Kopfes (J. 63. Nr, 1 — 4-) bestimmt. §. 65- Der Buschel (Fasciculus) ist eine Zusammenhau- fung von mehreren langen Blumen, die auf kurzen, nicht aus einera Puncte entspringenden Blumenstielchen sehr gedriingt in zieiulich aitfrecliter Richtung neben einander stehen, so, dafs die Apitzen der aufsern oder T r: Tx 31 1 N o L o G I A. TER 311 NOI.OG 1 U. florum pedtceUi oriuntur. Fasciculus capitulo (§. Cj.) quodanunodo similis est^ at vero hac re differt, quod in eo pedicelli in basi sua sunt, in capitulo contra ma- gis minusve ad centrum accedunt. Apparet: i) paucijlonis : paucos tantum flores continens; c. g. Dinnthu3 Armeria (t. 33. f. 3. a.}, Diainluis car- ihnsianorum. 2} miihijloriis : ex multis floribus si composi- tum est; Spermacoce rubra Jacq. , Dianihus baibatus. Lychnis calcedonica. Quod reliquum e3t in denominando fasciculo plura in capitulo ( §. 63.) dicta nomina adhiberi possunt, qua a Nr. 11. ad 15. pertinent. Si situm spectes fasciculus plerumque est terminalis, rarius nxUlaiis §. G6. Spicula vel uno vel pluribus graminibus hisque si- milibus propriis constat floribus, hi communi pedicello alius super alium arcte insistunt, seque tegularum instar tegunt. Plures spiculae in graminibus fingunt spicam (§• 63.), paniculam {§. 73.), vel flabellam (§. 72.) prout collocatae sunt. In vegetabilibus gramineis e, g. in ge- neribus: C)'perus, Scirpus, Juncus etc. non solum idem obtinet, sed in his etiam in forma corj-^mbi (§. 6g.) vel umbellae (§.70.^ junctas saepe videmus. — Pedicellus, qui in spicula flores fert, Rhachis dicitur; exempli lo- co videatur Broraus secalinus (t. 37. f. g. d.}. — Inve- nitur Spicula: imtern Blumen huher liegen, ais der Punct, auy \vc-l- chem die Blumenstielclien der innem oder obern Blumen entspringen. Der Biischel hat einige Aelmlich- kcit mit dem Kopfe (§. C 3 -)^ er unterscheidet sich aber dadurch, dafs nian auch bey ihm die Blnmenstielchen an der Basis findet, da sie hingegen boym Kopfe mehr oder weniger dem INIiitelpuncte nahe liegen. ^Man fin- det iim: 1) armblumig (^pauci/lorris): wenn er nur we- nige Blumen enthiilt; z. B. Diaatltus Armeria (t. 33 - f. 3 - aO-» Diaitthus carthusianoriim. 2) vielblumig (^multifloras'): tvenn er aus vielen Blumen zusammengesetzt ist; z. B. Spermacoce rubra Jacq., Dianthus barbatus , Lychnis calcedonica. Uebrigens lassen sicli bey der Cesiimmang des Bti- schels melirere von den beym Kopfe (§. 6 ^.) angefiihr- ten Pradicaten anwenden, wohin die von Nr. 11 bis 15 gelioren. Der Lage nach ist der Buschel gewbhnlich gipfelfbrmig (terminalis') , seltner blattachsel- standig (axillaris). 66 . Das Aehrchen (Spicula) besteht entweder aus einer oder aus mehreren, den Grasern und grasahnli- chen Gewiichsen eignen Blumen, die im letztern Fttlle auf einem gemeinschaftlichen Blumenstielclien selir ge- diangt liber einander stehen, und nach Art der Dach- ziegel sich decken. Mehrere Aehrchen bilden bey den Grasem eine Aehre (§, 67.), Traube (§. 60 - )> Ifispe (§. 73.) oder einen Fechel ($. 72,), je nachdem sie zusammengestellt sind. Bey den grasahnlichen Gewath- sen, z. B. bey den Gattungen: Cyperus, Scirpus, Jun- cus u. s. v\', findet nicht nur dasselbe Statt, sondern nian sieht sie bey diesen auch ofters in Gestalt einer Doldentraube (§. 6g.) oder Dolde (§. 70.) beysammen stehen. — Das BIumenstielchcn, was bey dem Aehr- chen die Blumen trtigt, wird die Spindel (RhacJtts) genannt; ais Beyspiel sehe man Bromiis secalinus (t. 37. f. g. d.). — Man findet das Aehrchen: T E I\ ]M I N O L O G 1 A. Terbiinologie. 8 + 1) linearis: si oblonga, valde elongata flgiira est, et laterum arcus minus tantum sunt curvati, ita, ut li- neas rectas parallelasque fere forment; videatur Festuca fluitans (t. 46 f- 3 )- 2) lanceolata : si est oblonga, et diameter longitu- dinalis plus cfuam triplo superat transversalem ; ut in Bromo tectorum (t. 38 . f. i-)* 3) oblonga: si oblonga est figura, et longitudinis diameter plus quam duplo, minus vero quam triplo su- perat transversalem; inspiciatur Lolium perenne (t. 12. f. 2. d.). 4) ovata: sie est oblonga figura, cujus basis ma- jorem efficit arcum, quam apex, qui utroque latere sensim concurrente formatur; exempli loco sunt Briza media (t. 37. f. 2.)> Bromus mollis (t. 12. f. 4- c.). 5) cordata: si oblonga, et in basi exsecta est; e. g. Briza maxima (t. 45 . f- 70 * Ohloitga hic dicitur (No. 1 — 5) in genere quaequae figura, quae e duobus circuli segmentis, chordis sibi appositis, componitur. C) triangularis : si triangulum describit, cujus al- terum latus basin constituit; exemplum praebet Briza virens (t. 45 . f. G.). 7) disticha: si spiculae flores in duabus seriebus sibi oppositi, atque ita directi sunt, ut omnes uni pla- no incumbant, quod in Cypero pluribusquc graminum generibus obtinet; exempli loco videntur Cvperus lon- gus (t. 45. f- 2.), Lolium perenne (t. 12. f. 2. d.) Bro- mus mollis (t. 12. f. 4. c.), Briza maxima (t. 45 . f. 7-), Briza virens (t. 45 . f. 6.). 0) teres: si transversalis spiculae sectio rotunda est; e. g. Restio triflorus ( t. 25. f. 5. c.). g) uni flora: si spicula unum tantum florem con- l) linicnformig {linearis): wenn es von langll- cher, stark vcrlangerter Gestalt ist, und dic Bogen der Seiten nur wenig gekrummt sind, so, dafs sie fast ge- rade und gleichlaufende Linien bilden; z. B. Festuca fluitans (t. 46. f. 3 }• 2} lanzettformig {lanceolata'): wenn es lang- lich ist, und der Durchinesser der Llinge dcn der Breite melli' ais dreymal ubertrifft; z. B. Bromus tectorum (t. 38 . f- I-). 3) l.inglich {oblonga): wenn es ei.ne langliche Gestalt hat, und der Durclimesser der Lange den der Breite melir ais zweymahl, weniger aber ais dreymahl ubertriitt; z. B. Lolium perenne (t. 12. f. 2. d.). 4 ) eyrund {ovata): wenn es eine langliche Ge- stalt hat, bey welcher die Basis einen grbrsern Bogen beschreibet, ais die Spitze, die durch ein allmnhliges Zusammenlaufen der Seiten gebildet wird; z. B. Briza media (t. 37 - f- 2.), Bromus mollis (t. 12. f. 4 - c.). 5) herzformig {cordata): wenn es langlich ist, und an der Basis einen Ausschnitt hat; z. B. Briza maxima (t. 45- f- ']■)■ Langlich heifst liier (Nr. i — 5.) Im allgemeinen jede Figur, die aiis zwey, mic ihren Sehnen gegen ein- ander gekehrten Kreisabschnitten zusammengesetzt ist. 6 } dreyeckig {triangularis): wenn es ein Drey- eck beschreibt, von welchem die eine Seite die Basis ausmacht; z. B. Briza virens (t. 45. f. G. ). 7) zweyreihig {disticha): wenn die Blumen des Aehrehens in zwey Reihen gegen einander uber stehen, und so gerichtet sind, dafs sie alie in eine Flache lie- gen, wie bey der Gattung Cyperus und bey mehrercn Gattungen der Graser; z. B. Cyperus longus ^t. 45 . f. 2.), Lolium perenne ^t. 12. f. 2. d.), Bromus mollis (t. 12. f. 4. ^■) t Briza maxima (t. 45 - B 70 > Briza virens (t. 45 . f. 6 .). Q) stielrund {teres): wenn der Queerdurch- schnitt des Aehrehens rund ist; z. B. Restio triflorus (t. 25. f. 5. c.). g) einblumig {uni/lora)', wenn das Aehrchen T E R IVI 1 O L O G 1 A. T £ R IVI I K O E O G 1 E. 85 linet; exemplum praebet Agrostis hispida (t, 45 . f. 5 - a.) et omnes hujus generis species. 10) hiflora: ex duobus floribus composita; ut in Aira aquatica (t, 37 * f. 5 - b.) et omnibus generis Airae speciebus. 11) triflora : si ex tribus floribus constat; videatur Avena fatua. Sic porro numerant^ dum florum nume- rus inconstans appareat, tum dicitur. 12) muhijlora : exempla praebent Eromus mollis (t. 12. f. 4 - c-)' Eromus tectorum (t. 38 - h i-)» Eromus secalinus (t. 37. f. 9. a.). Lolium perenne (t, I2. f. 2, d.). §• 67. Spica pluribus constat floribus vel spiculis (§. 66.) pedunculo longo communi vel per se, vel pedicellorum brevium ope junctis. Koc si est, pedicclli minus longi sint, quam ipsi flores, et hi si eximiae sunt longitudi- nis, id quodSpigelia marylandica (t. l\\. f. 5.) ostendit: pediceUi ad diametrum transversalem calycis (vel, hic si deest, transversalem partis inferioris corollae diame- trum) ne accedant. — Pedunculus communis spicae aeque ac spiculae RJiachis vocatur. — Spica apparet: 1) glomerata', si glomeruli (§. 64.) more ex flori- bus parvis inconspicuis est composita. Hujus spicae si non figuvam modo, sed composi- tionem etiam intuearis: propriam inilorenscentiac spe- ciem constituit a Link atque Illiger Anthurus nomi- natam, quam paulo iiireiius (§, 75.) diligentius specta- bimus. 2) verticillata: spica e verticillis (§. 62.) si com- nur eine Elume enlhalt, z. B. Agrostis hispida (t. 4 . 3 - f. 5. a.) und alie Arten dies er Gattung. 10) zweyblumig t^hijlora'): das aus zvvey Blu- men zusammengesetzt ist; z. B. Aira aquatica (t. 37 - f. 5. b,) und alie Arten der Gattung Aira. 11) dreyblumig {trijlora): wcnn es aus drey Blumen besleht; z. B. Avena fatua. So ziihlt man tveiter fori , bis dals die ZahI der Blumen nicht mehr bestiindig sich zeigt, alsdann sagt man 12) vielblumig fnultiflora')’, vvie z. B. bey Bro- miis mollis (t. 12. f. 4. c. ), Bromus tectorum (t. 38 . f. I.) Bromus secalinus (t. 37 * B 9. a.). Lolium per- enne (t, 12. f, 2. d,). §• 67. Die Aehre (Spica) besteht aus mchreren Blumen oder Aehrchen (§. 66.), die mit einem langen gemein- schafilichen Blumenstiel, entweder unmittelbar, oder vermittelst kurzer Blumenstielchen, verbunden sind. Im letztern Falle diirfen die Blumenstielchen nicht vollig so lang seyn, ais die Blumen selbst; und wenn diese von betrachtlicher Lange sind, wie z. B. bey Spigelia ma- rylandica (t. 4 -p f. 5 .).' so diirfen die Blumenstielchen den Queerdurchmesser des Kelches (oder, wenn dieser fehlt, der Queerdurchmesser des untcrn Theils der BIu- rnenkrone) nicht vollig erreichen. — Der gemeinschaft- liche Blufirenstiel der Aehre wird, so wie bey den Aehr- chen, die Spindel (Rhachis) genannt. — Die Aehre zeigt sich: 1) geknauelt (glomerata): wenn sie nach Art des Knaueis (§. 64.) aus kleinen unansehnlichen Blu- men zusammengesetzt ist. Wenn man bey dieser Aehre nicht blofs auf die Gcstalt, sondern aucli auf die Zushmniensctzung sieht: so macht sie eine eigne Art des Bliithenstandes aus, die Ton Liuk und Illiger der Schweif {Anthurus) ge- nannt wird, und deit wir weiterhin (JJ. 75.) genauer be- trachten wollen. 2) quirlformig (verticillata): wenn die Aehre 86 T E R M I X O L O G 1 A. Ter IVI INO E OGi E. posita est pari inter se intervalJo distantibus; videatur IMjriophyllum spicatum (t. 29. f. 3. c. d.)* 3) interrupta : si spatia floribus destituta passira habete vel partim tantum ex verticillis est composita non aequo inter se intervallo distantibus; exemplum exhibet Lavandula Spica (t. 30. f. 2.). 4) continua: in qua locus nullus floribus destitu- tus videtur. Praecedenti opposita. 5) imbricata: si spicae flores tegularum more sibi incumbunt; exempla praebent plurimae generis Caricis species. fl) disticha', si flores vel spiculae in duabus serie- bus oppositis collocati^ simulque ita directi sunt, ut omnes uni plano incumbant; videatur Lolium perenne (t. 12. f. 2. d.). 7) tetrasticha', si flores quaterna serie recta ita sunt collocati, ut spica transversim dissecta quadrangularem referat llguram; e. g. Melampyrmn cristatum, Lavan- dula Stoechas (t. 37. f. 7.). 8) hexasticha: floribus sena serie ita collocatis, ut spica transversim dissecta sexangularem referat flguram ; exemplo est Hordeum hexastichon. g) asticha: si quoad flores collocatos non idem, qui in praecedentibus (A^r. 6, 7 et 8-)^ ordo est con- spicuus. His itaque tribus contrariatur. 10) unilateralis : si pedunculus communis non ni- si unum latus, idque vix ad mediam peripheriae flori- bus est obsitus; e. g. Nardus stricta, Spigelia raarjflan- dica (t. 44* f- 5 ); Elzholtzia cristata (t. 30 . f- 6. b.). ir) completa: si pedunculus communis floribus ubique est obsitus cum undequaque ambientibus; vi- aus Qulrlen (§. 62.) zusammengesetzt ist, die in regel* miilsigen Entfernnngen von einander stehen; z. B. My- riophylhnn spicatum ( t. 29. f. 3- C- d. ). 3) unterbrochen (^interrupta')'. vv*cnn sie hin und wiedcr blumenlose Zmschenraiime liat, oder nur zum Tbeil aus f^iiirlen zusammengeseizt ist, dif* nicht in re- gelmiifsigen Entfeiuiungen von einander stehen; z. B. Lavandula Spica (t. 3 o f. 2.). 4) u n un t er b r o cli en (continua): an der man keine blumenlose Stelle gcwaiir vvird. Ais Gegensatz der vorhergelienden. 5 ) d a c li z i e g e 1 f 5 r m i g ( imbricata ) : wenn die Blumen der Aehre nach Art der Dacliziegel uber ein- ander liegen; z. B. die mehresten Arten der Gattung Carex. 6 ) zvveyreihig (disticha): wenn die Blumen oder Aehrchen in zwey entgcgengesetztcn lleitien gestcllt sind und zugleicli eine solclie Bichtung baben, dafs sie alle in eine FLadie liegen; z. B. Lolium perenne (t. I 2 _ f. 2. d.). 7) vierreiliig (tetrasticha): vvcnn die Blumen in vier geraden Reihen stehen, so, dafs die Aehre im Queerdurchschnitte eine viereckige Figur zeigf ; z.B. Me- lamj>yrum cristatum, Lavandula Stoechas (t. 37 - f. 70 * 8) sechsreihig (hexasticha): wenn die Blumen in sechs lleilicn stehen, so, dafs der Durchschniit der Aehre einem Sechseck gleicht; z. B, Hordeum hexa- stichon. g) unrelhig (asticha): wenn man in Piucksicht der Stellung der Blumen keine solclie Ordnung, wie bey den drey vorhergehenden (Nr. 6, 7 und 30 > merkt. Sie ist allen dreyen entgegengesetzt. 10) einseitig {unilateralis): wenn der gemcin- schaftliche Blumensliel nur an einer Scite, und zwar kaum bis zur Halfte seines Umkreises mit Blumen be- setzt ist; z.B. Nardus stricta, Spigelia marylandica (t. 4-i' fl 50^ Elzholtzia cristata (t. 33 . f. 6> bO- Ti) v^ollstiindig (completa): wenn der gemein- schaftlichc Bliunrnsticl iiberall mit Blumen besetzt ist. T E n M 1 N O L O C I A.’ T E R INI 1 X O L O C 1 E. deatur exempli loco Veronica spicata, Agrimonia Eupa- toria, Plileum pratense, Lagurus ovatus (t. 38. f- 40' Polj^gonum Bistorta (t. 43- f. 40' tiarex sylvatica (t. 4i. f. 5. b, et c.). Equisetum arvense (t, i5. f. 3- a-O- Prio- ri contraria non nisi hac ratione distinguitur. 12) secunda: si pedunculus communis ubique fere, vel saltim usque ad duo opposita latera, vestitus est floribus, qui omnes ad unam plagam vergunt; c. g. Sa- tyrium repens (t. 40. f. 4- b.). Gladiolus communis. 13) vaga: cujus flores haud ad unam, sed ad om- nes plagas vertuntur. Priori opposita est, eique expli- candae exempla inserviunt Nro. ii. allegata. 14) spiralis: floribus communi pedunculo linea curva ita circumpositis ut totum spicae similitudinem referat; inspiciatur Oplirys spiralis (t. 42. f. g.). 1.5) linearis: vid. §. 6G. Nr. i.; exempli loco sunt Rottboellia incurvata (t. 23. f. i. b.). Lolium perenne (t, 12. f. 2. d ). iG) cylindrica: cylindri formam si exhibet; vel, quod idem ist, si omnibus sectionibus transversalibus iidem contingunt circuli; e. g. Phleum pratense (t. 47- f. I.). 17) ovata, rectius oviforinis : ad ovi figuram si accedit, ut sectiones transversales circuli, mediae Ion ei- tudinales vero ovatam figuram (§. 6G. Xr. 4 ) offerant; exempla praebent Lagurus ovatus (t. 33. f. 4.) Phala- ris canariensis. lO) ventricosa : si oblongam efllngit figuram, quae media latior ad utramque extremitatem sensim angustatus, ita, ut sectiones transversales circuli pro- mant, mediae longitudinales autem figuram exhibeant. die denselben von allen Sciton umgeben; z. B. Vero- nica spicata, Agrimonia Eupatoria , Fhlenm pra- tense, Lagurus ovatus (t. 38. f. 40' Polygonum Bi- storta (t. 43 f. 40' Carex sylvatica (t. 4t. h 5- b. und c.). Equisetum arvense (t. i5. f. 3- 3.). Sie ist der vorhergehenden entgegengesetzt und wird auch nur in dieser Piucksicht unterschieden. 12) cins ei ts w^en di g (^secunda')\ wenn der gc- meinschaftliclie Blumenstiel fast uberall, odor doch \ve- nigstens bis zu zwey entgegengesetzten Seiten mit Blu- men besetzt ist, die alie nach einer Seite sich wenden; z. B. Satyrium repens (t. 49- f- 4- ^0' Gladiolus com- munis. 13) allseitswendig l^vaga')-. deren Blumen nicht nach einer Seite sich wenden, sondern nach allen Sei- ten gerichtet sind. Sie maclit den Gegensatz der vor- hergthenden aus; und zu ihrer Erliiuterung dienen die- selben Bejspiele, die bei Xr. ir. angefiihrt sind. 14) schraubenformig (^spiralis'): wenn die Blu- men in einer krummen Linie um den gemeinschaftlichen Blumenstiel stehen , so, dafs das Ganze Aelmlichkeit mit einer Schraube hat; z. B. Ophrys spiralis (t. 42. f. 9.). 1.5) linienformig Qlinearis): S. §. G6. Nr. i.; z. B. Rottboellia incurxuita (t. 2j. f. I. b.). Lolium perenne (t. 12. f. 2. d.). iG) walzenformig (^cylindrica')', wenn sie die Gestalt einer Walze hat; oder, was gleich viel ist, wenn alie Queerdurchschnitte gleiche Kreise geben; z. B. Phleum pratense (t. 47- h !•) 17) eyformig (ovata , besser oviformis): wenn sie sich der Figur des Eyes niihert, so dafs die Queer- durchsclinii te Kreise, die mittlercn Langendurchschnitte aber cine eyrimde Figur (§. GG. Nr. 4O geben; z. B. Lagurus ovatus (t. 33. h 40' Phalaris canariensis. 18) bauchig (ventricosa): wenn sie eine langli- che Figur bildet, die in der Mitte crweitcrt ist, und gegen bej^de Endcn sich allmalilig verengt, so, dafs die Queerdurchschnitte Kreise geben, die mittleren Langen- O 88 T E Pi M I N O L O G 1 A. T E R :\I I N O L O G I E. ia medio longe latiorem^ quam in utraque extremitate ; inspiciatur Polygonum Eis torta (t. 43 - f- 40 foliosa: quae inter flores habet folia. — Quod nomen raro quidem adjicere aussim; Linnaeus tamen in diagnosi Caricis arenariae adhibet, verum hujus ve- getabilis spica non nisi bracteata (Nr. 2i.) est. 20) apJiylla: cui nulla inter flores sunt folia. Prio- ri opposita est. 2 1 ) bracteata: cui inter flores sunt bracteae; exempli loco esto Cynosurus cristatus, ^Melampyrum cristatum, Lavandula Stoechas 37 - f- 70 * spica unilateralis (Nr. lo.) est, tum bracteae in latere averso apparent; ut in Elzholtzia cristata (t. 38 * f- 6. b.}. 22) ehracteata: quae bracteis destituta, ideoque praecedenti opposita est; e. g. Spigelia marylandica (t. 44 - b 30 - 23) comosa: cujus apex folia vel bracteas feit fas- ciculum referentes; e. g. Lavandiua Stoechas (t. 37. f. ']•'), Lavandula viridis. 24) nuda: cujus apex nec folia habet nec bracteas, atque ob id priori opposita est; ut in Lavandula Spica (t. 30. f. 2.). 25} composita: si pedunculus communis varia in altitudine in proprios dividitur pedunculos, quorum qtuvis spicam format, ita, ut totum ex spicis simplici- bus sit compositum; videatur Carex intermedia Good. (t. 39. f. 5 . a.>. 26) decomposita : si pedunculus communis varia in .iltitudine proprios fert pedunculos in ramos sese dividentes, quorum quilibet spicam fingit, ita, ut to- tum cx spicis compositis constructum sit; exemplo est Cirsx paniculata (t. 39. f. 2.). durchscimilte aber eine Figur, die in der Mitte be- triichtlich breiter, ais an den beyden Enden ist; z. B. Folygoniun Bistorta (t. 43- b ig} beblattert (^foliosa')', wenn sie zwischen den Elumcii Bliitter hat. — Dieses Pradicat mcigte wohl nur selten angewendet werden konnen ; L i n n e ge- braucht es zwar in der Diagnose bey Carex arenaria, aber die Aehre dieses Gewachses ist nm* nebenblattrig (Nr. 21.). — 20) blatterlos (^ap Ityli a'): die keine Blatter zwi- schen den Blumen hat. Sie ist der vorhergehenden ent- gegengesetzt. 21) nebenblattrig (^bracteata')', die zwischen den Blumen Nebenbliitter hat; z. B. Cynosurus cri- status, Melampyruni cristatum, Lavandula Stoechas (t. 37 - b T-)* Wenn die Aehre einseitig (Nr. 10.} ist, dann finden sich die Nebenblatier auf der Ruckseile, wie bei der Elzholzia cristata (t. 38 . f. 6. b.) 22 _) nebenblatterlos (^ebracteata) ■. die keine Nebenbliitter hat, ais Gegensatz der vorhergehenden; z. B. Spigelia marylandica (t. 44 - b 50 . 23) schopfig ycomosa'): die an der Spitze Blat- ter oder Nebenbliitter, in Gestalt eines Buschels, triigt; z. B. Lavandula Stoechas (t. 37 * b 7.}', Lavandula viridis. 24) nackt (^nuda'): die keine Bliitter oder Neben- bliitter an der Spitze hat, und daher den vorhergehenden entgegengesetzt ist; z. B. Lavandula Spica (t. 3 o. f. 2.). 20) zusammengesetzt Qcotnposita'): wenn der gemeinschaftiiche Blumenstiel in verschiedener Hohe sich in besondre Blumenstiele zertheUt, von denen jeder eine Aehre bildet, so, dafs das Ganze aus einfachen Aehren zusammengesetzt ist; z. B. Carex intermedia Good. (t. 39 - b 5. a.). 26) doppeit - zusammengesetzt Qdecomposi- ta'): wenn der gemeinschaftiiche Blumenstiel in verschie- dener Hohe besondre Blumenstiele triigt, die sich in Aeste zertheilen, von denen jeder eine Aehre bildet, so, dafs das Ganze aus zusammengesetzten Aehren zu- sammengesetzt ist; z. B. Carex paniculata (t, 39. f. 2 T £ n M 1 X O X O G I A. T E I\ M I N O X O G I E. {Jj 27) supraclecoDiposita: si pedunculus communis 27) vielfach - zusammengesetzt varia 'a altiludino proprios fert, pedunculos, qui in ra- posita): wenn der gemeinscbaftUche EiumensLiel in ver mos atque hi denuo partiin in ramulos dividitur, quo- schiedener Hohe besondere Blumcifttiele tragt, die sic.b rum quisque spicam ostendit, ita, ut totum ex spicis .in Aeste und diesc vvieder zum Tlieil in Aestchen zer- decompositis constructum sit; exempli loco est Spiraea iheilen, von denen ledes eine Aehre bilJet, so, dais Aruncus. 28) panicidata: duae praecedentes (Xr. 26 et 27.) saepenumero vocantur. 29) ramosa: est commune quatuor praecedentium (Nr. 2j — 28O nomen, si mimirura alia denominatione opns non est. 30) simplex: cujus pedunculus communis in pro- prios non dividitur; e. g. Lolium perenne (t. 12. f. 2. d.}, Piotthoellia incurvata (t. 25. f. i. b. }. Quinque })raece- dentibus (Nr. 25 — 29} contrariatur. 30 conjugata : si binae in basi sua spica sunt junctae; e. g. Andiopogon distachyon (t. qo. f. 30 * Z^) fasciculata: si plures spicae arcte conjunctae quasi fasciculam formant; videatur Chloris radiata (t. 40. f. 2. ). 33 ) digitata: ubi plures spicae in culmi (§. 52.) apice binis oppositis in lateribus collocatae, atque ita directae sunt, ut omnes in uni plano incumbant; e. g. Andropogon Ischaemum (t. 41- f- 2.), Panicum sangui- nale, Panicum Crus galli. Hae spicarum collocatio secundum Link atque Illi- ger propriam inflorescentiae speciem constituit, quae nomine Flahelli (§, 72.) magis nobis innotescet. 34 ) umbellata : si plures spicae in morem umbel- (§• 70* > quam rectius referantur,) ex eodem puncto oriuntur; inspiciatiu' Cjqjcrus longus Q. 45. f- 2 ). Tam Loc, quam tribus praecedentibus terminis ple- rumque non nisi in plurali numero uiunlur. das Ganze aus doppelt - zusaramengesetzten Aeliren zu- sammengesetzt ist; z. B. Spiraea Aruncus. 28) rispenartig l^paniculata)- so vverden ofters die beyden vorhergehenden (Xo. 28 und 2») genannt. 29) tistig Qamosa): ist die allgemeine Benennung der vier vorhergehenden (Xr. 25 — 28), wenn nfunlich keine genauere Bestimmung nolhig ist. 30) einfach (simplex): deren gemeinschaftiicher Blumenstiel sich nicht in besondere Blumenstiele zer- theilt; z. B. Lolium perenne (c. 12. f. 2. d.), Rottboellia incurvata (t. 25. f. I. b.). Sie ist den fiinf vorherge- henden (Xr. 25 — 29.) entgegengesetzt. 30 gepaart (conjugata): wenn zwey Aehren an ihrer Basis verbunden sind; z. B. Andropogon dista- chyon (t. 40. f- 3 ). 32) buschelformig ^(fasciculata): weim meh- rere Aehren dicht beysammen stehen und gleicbsam einen Buschel bilden; z, B. Chloris radiata (t. 40. f. 2.). 33 ) gefingert (digitata): wenn mehrere Aelireu an der Spitze eines Halms (§. 52.) an zwey entgegcn- gesetzten Seiten stehen, und dabey so gerichtet sind, dafs sie alie in einer Flache liegen; z. B. Andropogon Ischaemum (t. 4 l. f- 2.), Panicum sanguinale, Fa- nicum Crus galli, Liese Stcllung der Aubren maclit nach Link nnJ Illiger eine eigne Art des Bluilicnstandes aus, Orobus niger (t. ig. f. 5 . c.). 4) allseitswendig (vagus): S. §. 67. Nr. 13.; z. B. Phytolacca decandra (t. 34 ‘ f- 3 * b.), Cakile ma- ritima (t. 17. f. 3 )» T E P. M I N O L O G 1 A. 89 T E n M 1 N O E O G I E. 27) supradecomposita : si pedunculus coramunis 27) vlelf ach- z us am m en ges elz t (supra deco?n- varia in altitudine partiales fert pedunculos, qui in ra- posita')’, wenn der allgemeine oder gcmeinscliaftliche mos atque lii denuo paitim in ramulos dividitur, quo- BliimenstieI in verschiedener Hohe besondere Blumen- rum quisque spicam ostendit, ita, ut totum ex spicis stiele triigt, die sicli in Aste und diese wieder zum Theil decomposilis constructum sit; exempli loco est Spiraea in Astchen zertheilen, von denen jedcs cine Alire bildet. Aruncus. so, dafs das Ganze aus doppelt- zusammengesetzten Alt- ren zusammengesetzt ist ; z. B. Spiraea Aruncus. 28) paniculata'. duae praecedentes (Nr. 26 et 27.) saepenumero vocantur. 2g) ramosa: est commune quatuor praecedentium (Xr. — 28) nomen, si nimirum alia denominatione ojms non est. 30) simplex’, cujus pedunculus communis in par- tiales non dividitur; e. g. Lolium perenne (t 12. f. 2. d.). Rottboellia incurvata (t. 25. f. i. b.). Quinque praece- dentibus (Nr. 25 —29) contrariatur. 3 1) conjugata : si binae in basi sua spicae sunt junctae; e. g. Andropogon distachyon (t. 40. b 3 .) 32") fasciculata : si pliires spicae arcte conjunctae quasi fasciculam formant; videatur diloris radiata (l. 40. f. 2.). 33 ) digitata: ubi plures spicae in culmi (§. S~ ) apice binis oppositis in lateribus collocatae, atque ita directae sunt, ut omnes un plano incubent; e. g. Andropogon Ischaemnm (t. i. 2.), Panicum sangui- nale, Panicum filiforme. Hae spicarum collocatio secundum Link atque Il- liger propriam iniloresceiuiae speciem constituit, quae nomine Flahelli (§. 72.) magis nobis innotescet. 34) umhellnta: ubi plures spicae in morem umbel- lae (§. 70. ad quam rectius referantur,) ex eodem puncto oriuntur; inspicialtir Cyperus longus (t. qo- f. 2.) Tam boc, quam tribus praecedentibus terminis ple- rumque iion nisi in piuiali numero utuntur. 28) rispenarlig {paniculata)-, so werden ofters die beyden vorhergelienden (No. 2G und 27) genannt. 29) astig {ramosa)’, ist die allgemeine Benennnng der vier vorhergelienden (No. 25 - 28), wenn namlich keine genauere Bestiinmung notliig ist. 30) einfacli (simplex): deren gemeinschafsliclier oder allgemeiner Blumenstiel sicli nicht in besondere Blumenstiele zenlieilt; z. B. Lolium perenne (t. 12. f. 2. d.), Rottboellia incurvata (t. £5. f. 1. b.) Sie ist den fiinf vorhergelienden (Nr. 25 — 29.) entgegengesetzt. 3 ') gepaart (conjugata): wenn zwey Ahrcn an ihrer Basis verbunden sind; z. B. Andropogon dista- chyon ( t. 40. f. 3.). 32) b Liscli el f 6 rmig (fasciculata): wenn meh- rere Aliren diclit be5^sammen stehen und gleichsam einen Buscliel bildenj z. B. Chloris radiata (t. 40. f. 2.) 33 ) gefingert (digitata): wenn mehrere Ahrcn an der Spitze eines Halms (§. 52.) an zwey entgegen- gesetzten Seiten stehen, und dabey so gerichtet sind, dafs sie alie in einer Flaclie liegen; z. B. Andropogon Ischaemum (t. 4 l- b 2.), Panicum sanguinale , Pani- cum filiforme. Diese Stellung der Aebren macht nach Link und Illiger^eine eigne Alt des Eliithenstandes aus, die wir (§. 72.) unier dem Naiimen des Facliels (Fla- bellum) iiiilier kcnnen lerneii werden. 34) doldenartig (umbellata) ; wenn mehrere Ahren, nncli Art der Dolde (§. 70., zu der sie aucli mit melirerm Redite gerechnet wird.) aus einem Puncte entspringen ; z. B. Cyperus longus (l. 40 ' b 2.). Sowohl ditser, ais aucli dic drcy vorliergehendcn KunstausdriicLe werden gewdlinlicb nur in der iVlehr- L«it gebraucht. L Tebminologia. T E R M 1 N O L O G I E. 90 3,5) solitaria-, si non duo pluresve conjunguntur. Contrarialur Nris 3 i^ 3 -j 33 et 34 * 36) hermaphrodita- si florum ejus quilibet tam mascula, quam feminea genitalia continet; vel, si ex flo- ribus lierma|ihroditis est composita; videatur Plileum pratense (t. q~'. f. 1.}, Lagurus ovatus (t. 38 - b 4 -)-> bia- rex hermaphrodita. 3-7) jnascula: cujus flores non nisi mascula genita- lia habent; vel, quae non nisi e masculis genitalibus est composita; exempli loco videatur Carex Oederi (t. 36. f. 3 - c.) Carex sylvatica (t. 41 • b 5 . b.). feyninea: cujus flores non nisi feminea genita- lia continent; vel, si ex solis floribus femineis constat; exempla praebent Carex Oederi (t. 38. f. 3 - b.;, Carex s^dvatica (t. 4 i- b 5 * c.). 39) androgyna-. quae flores masculos et femineos simul continet. Tam est vel a') superne mascula-, si flores masculi in apice, feminei in basi adsunt; e. g. Carex capitata (t. 36. b 2.) ; vel h) superne feminea-, cui in apice feminei in basi vero masculi sunt flores; e. g. Carex ovalis (t. 50. bio). Situs spicae aeque ac pedunculi (§. 60, Nr. 4 — 17.) indicatur, et quoad firmitatem ac directionem iidem Ter- mini illi adjiciuntur, qui in racemo ( 63. Nr. 19 — 2,6,) occutrunt. §. C8. Racemus pluribus constat floribus vel spiculis (§. 66.) longo communi pedunculo insistentibus eoque pe- dicellorum eandem fere longitudinem habentium bene- ficio conjunctis. Ne vero pedicelli floribus ipsis sint breviores, nisi si his eximia sit longitudo, quod Lobelia 35) einzeln (^solitaria'): wenn nicht zwey oder mehrere bejsammen stehen. Der Gegens.itz von Nr. 3 r, 32, 33 und 3j. 36) zwitterblumig fiermaphrodita): wenn jede ihrer Blumen sowohl mannliche, ais aucli weibliche Ge- schlechtsiheile enthalt; oder, wenn sie aus Zwitterblu- men znsammengesetzt ist ; z B. Phleum pratense (t. 47 - f. I.), Lagurus ovatus Ct- 38 - b 4 )» Carex herma- phrodita. 37) mannlich (^mascula): deren Blumen nur mannliche Geschlechtsiheile enlhalten; oder, die blofs aus mannlichen Blumen zusammengesetzt ist; z. B. Ca- rex Oederi (t. 36. b 3 - c,). Carex sylvatica (t. 4 i- b 5- b.) 38 ) weiblich (^feminea)-, wenn ihre Blumen nur weibliche Geschlechtstlieile enthalien; oder, wenn sie blols aus weiblichen Blumen besteht ; z. B. Carex Oe- deri (t. 36. f. 3 - b.). Carex syhmtica (t. 4 t- b 5 - c.). 39) mannlich weiblich (^a/idrogynt/f. wenn sie mannliche und weibliche Blumen zugleich enthalt. Sie ist alsdaim entweder a) oben mannlich (superne mascula'): wenn sich die mannlichen Blumen an der Spitze, die weib- lichen an der Basis heflnden, z. B. Carex capitata (t. 36. f. 2.); oder h) oben weiblich (^superne feminea): wenn sie an der Spitze weibliche, an der Basis aber mann- liche Blumen hat; z. B. Carex ovalis (t. 5g. f, 10). Die Lage der Aehre wird so wie die des Blumen- «tiels (§. 60, Nr. 4 — 17.) bestimmt, und in Hinsicht dei Fesiigkeit und Richiung lassen sich bey ihr diesel- ben Kunstausdrucke anwenden, die bey der Traube 68. Nr. 19 — 26.) vorkommen. 68 . Die Traube {Racemus) besteht aus mehreren Blu- men oder Ahrchen ( §. 66 ), die auf einem langen all- gemeinen Blumenstiel befestigt, und mit demselben ver- mittelst ziemlich langer BIuinenstielchen verbunden sind. Die BIuinenstielchen duifen aber nicht kurzer seyn, ais TermiNologia. T E R M I N O L O G 1 E. 91 cardinalis (t, 22. f. 40 ostendit: idqne tnm fit, si illo- rum longitudo diametrum transversalem ( alycis ( vel , si hic deficit, transversalem partis inferioids corollae dia- metrum) aeqirat. Racemus quidem et spica floribus pe- dicellatis (§. 67.) in sese transeunt, sed ex longitudine pedicellorum hic dicta facile possunt distingui. — Com- munis racemi sicut spiculae et spicae pedunculus Rha- chis vocatur. — Racemus deprehenditur; 1) U 7 iiIateraUs: vid. §. 67. Nr. 10 . 2) completus: vid, 67. Nr. ii.; e. g. Phytolacca decandra (t. 34 - f* 5 . h.), Cakile maritima (t, 17. f. 3 ). 3 ) secimdris: vid. §. 67. Nr. 12.; e. g. Lobelia car- dinalis (t. 22. f. 40 ' Convallaria majalis (t. 37 - h 40 ' Oiobus niger (l. 19. f. o. c.J 4 ) vagus: vid. §. 67. Ni'. 13.; e. g. Phytolacca de- candra (t. 3 .f f- 5 - b.), Cakile mantima (t. 17. f. 3 )' 5) corymhosns: si et pedunculus communis et pe- dicelli superiores non nisi cum florent ita producuntur, ut racemi apex corymbi (§. 69O faciem referat. Pvepe- ritur in pluribus vegetabilibus classis Linnaei decimae quintae ; ut in Draba verna ( t. 20. f. 2. ), Cakile ma- ritima (t. 17. f. 30' 6) verticillatns: si pedicelli ex communi pedun- culo in morem verticillorum (§. 6. 2.) proveniunt; ex- empli loco videatur Sagittaria sagittifolia (t. 36. f. 9. c.), Hoitonia palustris. 7) iimbellatus: si pedunculus communis varia in al- titudine partiales protrudit pedunculos, quilibet simpli- die Blumen selbst, es wiire denn, dafs letztere eine bc- trachtliche Lange hiitten, wie z. B. bey der Lobelia cardinalis (t. 22. f. 4).' dann ist es hinreichend, wenn die Liinge der erstern dem Queerdurchmesser des Kel- ches (oder, wenn dieser fehlt, dem des untern Theils der Blumenkrone) gleich kommt. Die Traube und die Ahre mit gesiielten Blumen (§. 67.) gehen zwar in ein- ander uber, aber sie lassen sich durch die hier bestimm- te Lange der Blumenstielchen sehr leicht unterscheiden. Der gemeinschaftliche Blumenstiel der Traube heifst, so wie bey dem Ahrchcn und der Ahre, die Spindel (Rhachis'), — Man findet die Traube: 1) einseitig {unilateralis ): S. §. 67. Nr. lo. 2) vollstiindig (^completus'): S. §. 67. Nr. ii.; z. B. riiytolncca decandra (t. 34. f. 5 . b.), Cakile maritima (t. 17. f. 3)* 3) einse i is wendig oder einwendig S. $. 67. Nr. 12; z. B. Lobelia cardinalis (t. 22. f. 4 ), Convallaria majalis (t, 37. L 40 ' Orobus niger (t. rq. f. 5. c.). 4) allseits wendig oder vi el wendig {vagus'): S. §. 67. Nr. 13.; z. B. Phytolacca decandra (t. 34 - 5. b.), Cakile maritima (t. 17. f. 3 )• 5) doldentraubenartig {corymbosus'): wenn sich sowohl der allgemeine Blumenstiel, ais auch die obern Blumenstielchen nur erst wahrend des Bluhcns verliingern, so, dafs die Syntze der Traube das Anse- hen einer Doldeiitraube (§. 69.) hat. Sie findet sich bey den mehresten Gewachsen der funfzehnten Linnc'- schen Classe; z. B. Draba verna (t. 25. f. - j> Cakile maritima (t. 17. f 3.) 6) q u i rl f o r m i g ( verticillatus')'. wenn die Blumen- stielchen aus dem allgemeinen Blumenstiel nach Art der Quirle (§ G2. ) hervorkominen ; z. B, Sagittaria sa- gittifolia (t. 36. f. g. c.), Hottonia palustris. 7) doldig {umbellatus): wenn der allgemeine Blumenstiel in verschiedener Hbhe besondere Blumen- P 2 92 Termtnologia Tei\ninoeogie. cem fert umbellem (§. 70. Nr,); e. g. Aralia racemosa (t. 38 . f. 5.)^ Ceanollius americanus. 8) compositus : si pedunculus communis varia in altitudine in partiales dividitur pedunculos, cjuorum quivis racemum format; videatur Veratrum nigrum (t. 40. f.7.) Spiraea laevigata. g) decomposittis: si pedunculus communis varia in altitudine partiales fert pedunculos, qui in ramos quo- rum quilibet format racemum, se se dividunt; inspicia- tur Spiraea salicifolia. 10) supra decompositus): ubi ])ednnculus commu- nis varia in altitudine partiales gerit pedunculos, qui in ramos, et hi partim in ramulos, quorum quilibet fingit racemum, rursus diducuntur; exemplum praebet Vera- trum album. 11) simplex', cujus pedunculus communis in partia- les non dividitur; e. g. Convallaria majalis (t. 37 - f - 4 )-> Berbcris vulgaris (t. 35. f. 2. c. ), Phjtolacca decandra (f. 34 - f. 5 - b.), Cakile maritima (t. 17. f, 3.). Quatuor praecedentibus ("Nr. 7 — loj contrarius est. 12) conjugatus : si duo racemi arcte consistunt, vel ex eodem puncto communi enascuntur; c. g. Staphylea pinnata (t. 41. f- 9 - Actaea spicata (t. 3 o. f. 7.). 13) solitarius', si racemi bini pluresque non arcte sunt conjuncti, sed separati apparent; exemplo sunt Berberis vulgaris (t. 35 - f- -- c. ), Phjtolacca decandra (t. 34 ' 5. b.) et pl. al. Praecedenti oppositus est. l/|) foliosus s. foliatus', ubi folia inter flores ad- sunt; ut inThesio ebracteato (t. 26. f. 40 ' Lobelia car- dinali (t. 22, f. 4-) stiele treibt, von denen jeder eine einfache Dolde (§. 70. Nr.) triigt ; Aralia racemosa f. 5-) Ceano~ thus americanus. 8) zusammengesetzt (^compositusj-. wenn der allgemeine Blmnenstiel in verschiedener Hohe sich in besondre Blumenstiele zerthellt, von denen jeder eine Traube bildet; z f^eratrum nigrum (§. 4 ‘>. f. 7 ), Spi- raea laevigata. g) doppelt- zusammengesetzt (^decompositus): wenn der allgemeine Blumenstiel in veischiedener Hohe besondere Blumenstiele tragt , die sich in Aste zerthei- len, von denen jeder eine Traube bddet; z. B. Spiraea salicifolia. 10) drey- oder vi elfa ch - zusammengesetzt (supra deco?iipositus) : wenn der allgemeine Blumen- stiel in verschiedener Hohe besondre Blumenstiele tr.agt, die sich in Aste, und diese zum Theil wieder in Astchen zeitheilen, von denen jedes eme Traube bildet; z. B. J^eratrum album. 11) einfach deren allgemeiner Blumen- stiel sich nicht in besondere Blumenstiele zerlheilt; z.B. Convallaria jnaAlis (t. 37 - B 4 -)> Berberis vulgaris C^. 35- f. 2. c. ), Phytolacca decandra (t. 34 - B 5 b.), Cakile maritima (t. 17. f. 3 ). Sie ist den vier vorherge- henden (Nr. 7 — 10.) entgegengesetzt. 12) gepaart (conjugatus): wenn zwey Trauben dicht beysammen stehen, oder aus einem gemeinschaft- lichen Puncte entspringen, z. B. Staphylea pinnata (t. 41. B g. b.), Actaea spicata (t. 5o. f. 7.). 13) einzeln {^solitarius") : wenn die Trauben nicht zu zwcy oder mehreren dicht bej^sammen stehen, son- dern von einander abgesondert sich zeigen; z. B. Ber- beris vulgaris (t. 35- B 2 . c.), Phytolacca decandra (t .34 f. 5 . b.) u. m. a. Sie steht im Gegensalze mit der vorhergehenden. i4j beblattert (^foliosus s. foliatus): wenn zwi- schen den Blumen sich Blatter finden; z. B. Thesium ebracteatum (t. 26. B 40 > Lobelia cardinalis (t. 22. B 4-?. T E R ]\I I N O L O G 1 A. Teewinologie. 93 1 5 ) ^phyllus : qui inter Hores folia non habet, at- que ita priori contrarius est; inspiciatur Convallaria ma- jalis (37. f. 4)> Phyiolarca decandra (t. 34* 5. b. "), Beiberis vulgaris (t. 35 . f. 2. c.). 16) bracteatus: qui bracteas habet; e. g. Con- vallaria majalis (t. 3?. f- q-)» l’hytolacca decandra (t. 34- f. 5. b.). 17) ebracteatiis: bracteis carens; ideoque priori oppositus; e. g. Thesium ebractealiun (t, 26, f. 4 ,)> phy lea pinnata (t. 41. f. 9 - b.). 18) nudus: qui et foliis et bracteis caret, ideoque Nris 14 et 16 oppositus est; videatur Staphylea pinnata (t. 41. f. g. b ). ig) laxus: qui facile inflectitur; exemplo est Ara- bis tlialiana. 20) rigidus : qui non facile inflectitur ; e. g. Aescu- lus Hippocastanum. 21) strictus: qui plane rectus, atque ex toto est perpendicularis; videatur Ornitliogalum pyrenaicum. 22) erectus: qui, quanquam non plane rectus, satis tamen perpendicularis est; exemplum priibet Aesculus Hippocastanum, Sagittaria sagittifolia ( t. 36. f g. ). 23) cernuus: si superior racemi pars ita est curva- ta, ut apex horizontem versus spectet; e. g. Arabis nu- tans, Convallaria majalis (t. 37. b 40 - 24) nutans: si superior racemi pars ita est curvata, ut apex terram spectet; exemplo est Monotropa Hy- popithys (t. 20. f. 1. b.). 25) drjlexus: si in arcus forma dependit; exempli loco videatur Berberis vulgaris (t. 35 ' f. 2. c.). 26) reflexus s. pendulus : si ad perpendiculum di- rectus dependet; e. g. Staphylea pinnata (t. 41. f. 9 b.^. 1 5 ) blattlos (aphyllus): die zwischen den Blumcn kcine Blatter hat, und also der vorhergehenden entge- gengesetzt ist ; z. B. Convallaria majalis (t. 37 - b 40 ^ Fhytolacca decandra (t. 34 * b 5 - b), Berberis vulgaris (t. 35 - b 2. c ). 16) n eb e nblii r trig (^bracteatus j : die Nebenblat- ter hat; z. B. Convallaria majalis (t. 37 - b 40 > Fhy- tolacca decandra (34* b 5- b.). 17) neb enb la 1 1 er 1 o s (ebracteatusj: ohne Ne- benbliitter, der vorhergehenden entgegengesetzt ; i. B. Thesium ebracteatum (t. 26. bqO-» Staph) lea pinnata (t. 41. f. g. b.) 18) nackt (nudus: die weder Blatter noch Neben- blatter hat, und daher Xr. 14. und 16 entgegengesetzt ist; z. B. Staphylea pinnata (t. 41 • b g. b.} ig) schlali (laxus'): die sich sehr leicht biegen lafst ; z. B. yirabis thaliana^ 20) steif (rigidus): die sich nicht leicht biegen lafst; z. B. yi esculus Hippocastanum, 21) straf (strictjis')\ die vollkommen gerade ist, und vollig senkrecht steht; z. B. Ornithogalum pyre- naicum. 22) aufrecht(erer^?/j): die, w^enn sie auch nicht voll- kommen gerade ist, doch ziemlich senkrecht steht: Aes- culus Hippocastanum, Sagittaria sagittifolia (t.36. bg.) 23) iibergebogen ( cernuus ) : wenn der obere Theil der Traube so gekrummt ist, dafs die Spitze ge- gen den Horizont zeigt; z. B. Arabis ?iutans, Conval- laria majalis (t. 37- b 40 ’ 24) uberhangend (nutans): wenn der obere Theil der Traube so gekrummt ist, dafs die Spitze ge- gen die Erde zeigt; z.B. Monotropa Hypopithys (t. 20 . b 1. b.). 25) herabgebogen (deflexus): wenn sie in ei- nem Bogen herabhangt; z. B. Berberis vulgaris (t. 35. b 2. c. ). 26) herabhangend (reflexus s. pendulus): wenn sie in senkrechter Kichtung gerade herabhangt; z. B. Staphylea pmnata (t. 41- b g. b.). Tei\mij;ologia. Terminologie. ‘J I- Racemi situs aeq^ue ac pedunculi (§• 6 o. Nr. 4 — i?-) determinatur, §• 69. Corymbus oritur, ex communi pedunculo si plures partiales — simplices vel ramosi — diversa in altitudine enascuntur omnescrue aequali fere altitudine ita termi- nantur, ut flores superficiem magis ininusque planam forment. Apparet: 1) simplex: pedunculis partialibus in ramos haud divisis, sed simplicibus ; exemplo est Ledum palustre (ta- bulae libri inscriptionis figura i.). Dentaria bulbifera (t. 4. f. I. a.), Spiraea opulifolia. 2) ramosus: partiales pedunculi in ramos si divi- duntur; exemplum exhibet Tanacetum vulgare, Achillea Millefolium, Achillea nobilis (t. 34 - f- 2. b.). 3) compositus: si pedunculus communis in ramos ita dividitur, ut plures nascantur corj’mbi quoddam qui- dem totum costituentes, attamen, cum in aequali altitu- dine terminentur, facile possunt distingui; exemplo est Sorbus Aucuparia (t. 38 - f* ?• ^ 0 * 4 ) bipartitus: pedunculo communi duos aequales In ramos ita diviso, ut duo cor^'mbi, unum tantummo- do totum constituentes, eandem in altitudine excurren- tes, indeque haud faciles distinctu, oriantur; e. g. Me- spilus PjTacantha (t. 36- f* 8 - b.). 5) dichotomus: si pedunculus communis dichoto- mus (;^. Go. Nr. 27.) est, et minimi ejus ramuli in unam desinunt planiciem; e. g. Corymbium glabrum (t. 50. f. 3.). 6) prolifer: si in corj-mbo ramoso (Nr. 2.) vel composito (Nr. 3.) quidam e peduncuUs partialibus lon- giores ceteris evadunt, partialesque ferunt Corjmbos; exemplum praebet Spiraea Ulmaria (t. 43 * f* 2.), Die Lage der Traube bestimmt man so wie die des Blumenstiels (§. 60. Nr. 4 — i?-)» §. 69. Die Doldentraube (^Corymbus') entsteht, wcnn auf einem allgemeinen Blumenstiele mehrere besondre — elnfache oder iistige — in verschiedener Hbhe ent- springen und sich alie in ziembch gleicher Hohe endi- gen, so dafs die Blumen eine mehr oder weniger ebene Oberflache bilden. Sie erscheint: 1) einfach (simplex'): wonn die besonderen Blu- menstiele sich nicht in Aste zertheilen, sondern sehr einfach sind; z. B. Ledum palustre (Titelkitpfer f. 1.), Dentaria, bulbifera (t. 4 - f- i* f*-)» Spiraea opulifolia. 2) astig (^ramosus): w^enn sich die besondern Blu- menstiele in Aste zertheilen; z. B. Tanacetum 'vulgare, ylchillea inillefolimn, .Achillea nobilis (t. 34 * 3) zus a mmenges e t z t {^compositus): vvenu der allgemeine Blumenstiel sich so in Aste zerthedt, dafs mehrere Doldentrauben entstehen, die zvvar zusammen ein Ganzes bilden, sich aber dennoch , da sie nicht in gleicher Hohe sich endigen, unterscheiden lassen; z. B. Sorbus Aucuparia (t. 38- f. 1- b.J. 4) zvve3'th eilig ( bipartii us) : wenn sich der all- gemeine Blumenstiel in zwey gleiche Aste zeriheilt, so, dafs zwey Doldentrauben entstehen, die nur ein Gan- zes bilden, in gleicher Hohe sich endigen, und daher nicht leicht unterschieden werden kontien; z. B. Mespi- lus Pyracantha ( t. 36. f 8. b.). 5) gezwey th eilt oder gabelastig (dichotomus): wenn der gemcinschaftliche Blumenstiel gezweiiheilt (§. 60. Nr. 27) ist, und die kleinsten Astclien desselben in eine Ilache sich endigen; z. B. Corjmbium glabrum (t.5o.f. 3.)- 6) sprossend (prolifer): wenn bey einer .astigen (Nr. 2.) oder zusammengesetzten (Nr. 3.) Doldentraube einige der besondern Blumenstiele sich stiirker ais die ubrigen verlangern und besondre Doldentrauben tragen; z. B. Spiraea Ulmaria (t. 43 - f- 2.). T E n M 1 N o L O G 1 A. T E Ti ]\I I N O L O G 1 E. 95 7) confertus', pedunculis partialibus directionis ope arcte satis sibi ita accubantibus, ut vacuum inter se spa- tium relijiquant ; e. g. Achillea nobilis (t. Sq- h 2. b.), 8) rarus: pedunculis partialibus directionis suae ope inter se ita discedentibus, ut inter flores multa loca non obsita remaneant; e. g. Dentaria bulbifexa (t. 4- h i- ».)• Pro situ corymbus plerumque est terminalis et axil- laris, rarius vero lateralis. Secundum directionem non uisi erectus inyeiiius est, licet et pendulus occurrat. §. 70. Urnhella oritur, ex u- o puncto communi si tres pluresqne pedunculi partiales enascantur, in diversis pla- gis vergentes, atque ita eorum axes longitudinales non in uno, sed in diversis planis sunt collocati. Partiales pedunculi umbellae (t.41. f- 4' ^0^ tam universalis (Nr. 4 ), quam partialis (Nr. 50 Rudii vocantur. Um- bella apparet: 1) simplex: radii si sunt simplices, ut singulos quis- que flores tantum ferat ; exemplo est Spiraea hyperici- folia (t. 36. f. 5' b.), Ornithogalura spailiaceura (t, 27. f. 4. d.). 2) composita: si quisque umbellae radius floris lo- co simjilicem fert umbellam; e. g Bupleurum rotundi- folium (t. 16. f. 40-’ Carum Carvi (t. ig. f. 3.)^ Sison Amomum (t. 36. f. to. a. et b.), Cachrys Libanotis (t. 41. f. 40.» Caucalis Anthriscus (t. 43- f. 60* 3) proHfera: plurimi umbellae radii si sunt sim- plices, eorum vero alius simplicem floris loco umbellam fert; videatur Asclepias Vincetoxicum (t, 42. f. 3- h.^. 7) diclit ( confertus): wenn die besondem Blu- menstiele vermOge ihrer Richtung ziemlich dicht neben einander liegen, so , dafs die Blumen keinen leeren Platz zwischen sich lassen; z.V>, Achillea nobilis (t. 34- f. 2. b.). 0) lose {rarus'): wenn sich die besondem Blumen- stiele vermoge ihrer Richtung von einander entfernen, so, dais zwischen den Blumen viele Pliitze unbesetzt bleiben; z. B. Dentaria bulbifera (t. 4- f- i* a.}. Der Lage nach ist die Doldentraube gewohnlich gipfelstandig (terminalis) und blattae liselstandig (axillaris), seltener aber s e i t e n s t a n d i g (ZaferaZit ). Der Richtung nach hat man sie nur aufrecht (erectus) be- merkt, olisie gleich auch hangend (pendulus) vorkom- men kann. §. 70. Die Do Ide (Umbella) entsteht, wenn aus einem gemeinschafllichen Puncte drey oder mehrere besondre Blumenstiele enlspringen, die sich nach verscliiedenen Richtungen verbreiten , und daher mit ihren Liingsach- sen nicht in Einer, sondern in verschiedenen Ebnen lie- gen. Die besondem Blumenstiele der Dolde (t. 41. f-4' und dO sowohl der allgemeinen (Nr. 40 auch der besondem (Nr, 5) werden Strahlen (Radii) genannf. Die Dolde zeigt sich; 1) einfach (simplex); wenn die Strahlen einfach sind, so dafs jeder nur Eine Blume tragt; z, B, Spiraea hypericifolia ( t. 36 f. 5. b.), Ornithogaluni spathaceuni (t. 27. f. 4. d.). 2) zusammengese tzt (composita): wenn jeder Strabi der Dolde statt der Blume eine einfache Dolde tr.agt ; z R. Bupleurum rotundifolium (t. 16. f. 40» rum Carvi (t. ig. f. 30» Sison Amomum (t. 36. f. lO. a und b.), Cachrys Libanotis (t. 4i.f.40> Caucalis An- thriscus (t. 43- f- 60- 3} sprossend (proHfera); wenn die mehresten Strahlen der Dolde einfach sind, einer oder der andre aber statt der Blume eine einfache Dolde tragt; z. B. Asclepias f^incetnxicum (t. 42. f- 3- bO- gG Tekimixologia. Teeminoeogie. 4 ) iinivcrsnUs'. in nmbella composita (Nr. 2.) a ra- 4) allgemein (^universalis) : sie wird bey der diis formator ombellas simplices ferentibus (t. ig. f. 3. ©•)• zusammengesetzten Dolde (lYr. 2.) von den Strahien Ab ea dislingr.itur. gebildet, welche die einfachen Dolden tragen (t. ig. f. 3. e.). Von ihr untersclieidet man die 5) partialis seu TJmhelliila : quaevis umbella sim- 5 ) besondere (partialis) : oder das Doldchen picx, quae a compositae radiis geratur (t. ig. f. 3. f-)* (Tlnibellula) : jede einfache Dolde, die von den Stiah- len der zusammengeselzten getragen wird (t. rg, f. 3. b)* G) tricadiata: secundum Linnaeum trifida: quae ex tribus tantum radiis constat; e. g. umbella uni- versalis in Oenanthe fistulosa (t. 39 * b G. b.). 7) quadriradiata : secundum Limia eum qua- drifida: si quatuor umbella radios habet; exemplum quarundam umbellarum universalium exhibet Sison Amomum (t. 36. b to. a.}. 8) quinqueradiata, secundum Linnaeum (quin- quefida): si umbella ex radiis quinque constat; exem- plum superioribus umbellarum universalium praebet Si- son Amomum (t. 36. b lO, b.) Ita numerantes pergimt usque ad g) multiradiata : secundum Linnaeum multi- fida: si ex pluribus radiis, quorum numerus certo dici nequit, constat; e. g. Daucus Carota (t, 5 i* f. !•) An- gelica sylvestris, Heracleum Sphondylium. Quatuor praecedentes denominationes (Nr. 6 — 9.) non nisi ad unnbellam universalem determinandam adhi- bentur; nam in partiali vel simplici determinaturus in eadem ratione potius dicit: umbella est trijlora, quailri- Jlora, quinq^ue/lora et sic porro multifiora. 10) conferta: mullis ex radiis si constat ita direc- tis, ut satis arcte sibi adjaceant, vacuumque inter flores spatium non maneat; e. g. Daucus Carota (t. 5i. f. i.) Asclepias sjnriaca. 11) rara: umbellae radiis nec numerosis, et ita direcr tis, ut remoti inter se sint, atque ita multa inter flores in- tervalla maneant; exemplo est Carum Carvi (t. ig. f. 3.). 6 ) dreystrahlig (triradiata) , nach LinnS dreyspaltig (trifida'): u^enn die Dolde nur aus drey Slrahlen besteht; z. B. die allgemeine Dolde bey Oe- nanthe fistulosa (t. 39 ' b 6 . b.). 7) viers tr a lilig (quadriradiata), nach Linnd vierspaltig {quadrifida): wenn die Dolde vier Strah- ien hat; z. B, einige der allgemeinen Dolden bey Sison Amomum (^t. 36. b ro. a.). 8) f ii n fs tr a b 1 i g (quinqueradiata), nach Linne funfspaltig (quinque fida): wenn die Dolde aus fiinf Strahien besieht; z. B. die obern der allgemeinen Dol- den bey Sison Amomum (t. 36. f. 10. b.). So zahit man weiter fort, bis g) vielstrahlig (multiradiata), nach Linn^ viel- spaltig (multifida): wenn sie aus mehreren Strahien besieht, deren ZahI sich nicht bestimmt angeben lafst; z. B. Daucus Carota (t. 5 r. b 1 )> Angelica sylvestris, Heracleu m Sp h o n d) 'lium. Die vier vorliergelienden Priidicate (Nr. 6 — 9.) werden nur zur Bestimmung der allgemeinen Dolde ge- braiicht; denn wenn man in diescr Kucksicht die be- aondere oder die einfache bestinimen will: so aagt man lieber; sie ist drey-, vier-, funf- u. s. w. vielblu- mig (tri-, quadri-, quinque- etc. multiflora}. 10) dicht (conferta) : wenn sie aus sielen Strah- ien besteht, die so gerichtet simi, dafs sie ziemlich dicht neben einander liegen, so dafs zwischen den Blumen kein leerer Platz bleibt ; z. Daucus Carotai). 51. b I.) Asclepias syriaca. 11) lose (rara): wenn die Strahien der Dolde nicht sehr zahlreich, und so gerichtet sind, dafs sie ent- fernt von einander liegen, so dafs zwischen den Blumen Terminoi^ogia. Termikoeogie. 97 12) depauperata: quae ex paucis tantum i'adiis constat ; videatur Sison Amomum ( t. 36. f. 10. a. et b.). 12) concava: si umbellae superficies a floribus ef- fecta concava est; exemplum praebet Daucus Carota (t. 5 i. f. I.), Chaeropliyllum bulbosum. i^) plana: si superficies a floribus facta nec con- cava est nec convexa; e. g. Caucalis Anthriscus (t. 43 - f. 6. ). 15) convexa: si superficies a floribus formata superficiei sphaericae partem dimidio globo minorem aequat; videatur Oenanthe fistulosa (t, 39 - f- 6. b.), Carum Carvi I 9 > 3 -)» 16) hemisphaerica: si superficies a floribus efFocta hemisphaerae formam refert ; exemplo est Cachrys Liba- notis (t. 4t- F- 4-)- 17) pedunculata : ttmbeliae radii ex pedunculo communi si enascuntur; videatur exempli loco Bupleu- rum rotundifolium (t. 16. f. 4-) 4 Carum Carvi (t. ly. f. 30 ^ Sison Amomum (t. 36. f. lO. )^ Oenanthe fistu- losa (t. 3 y, f. 6 . b.), Asclepias Vincetoxicum (t. 42. f. 3.)^ Ornithogalum spathaceum (t, 27. f. 4 - d,). 18) sessilis: si umbella pedunculo communi est destituta; exempli loco est Spiiaea hypericifolia (t. 36. f. 5. b. Quoad situm umbella est plerumque terminalis vel axillaris, rarius oppositifolia. In umbellae compositae superficie a floribus effecta partem mediani ad marginem uique fere porrectam a parte juxta marginem ambiente distinguunt, illuni Dis- cum, hanc vero Radium appellantes, quam tamen Lim- bum vocare liceret, unde nec nomen cum pedunculis umbellae partialibus confunderetur. viele Zwischenriiume bleiben; z. B. Carum Carvi (t, ig. f. 3.). 12) arm (depauperata) : wenn die Dolde nur aus v\'^enigen Strahlen besteht; z. B. Sison Amomum (t. 36. f. IO a. u. b.). 1 3 ) vertieft {concava'): wenn die von den Blu- inen gebildete Oberflache der Dolde vertieft ist; z. B. Daucus Carota (t. 5 l-f.i.)> Chaerophyllum bulbosum. 14) eben {plana): wenn die von den Blumen gebildete Oberflache weder vertieft noch erhaben ist; z. B. Caucalis Anthriscus (t. 43 - f- G-)* 15) erhaben {convexa): wenn die von den Blu- men gebildete Oberflache einem Theil von einer Ku- gelflaclie gleicht, der weniger ais die Halfte der Kugel betragl; z, B. Oenanthe fistulosa (t. 39 - f- 6. b,). Ca- mini Carvi (t. ig. f. 30 - 16) lialbkugelformig {hemisphaerica): wenn die von clen Blumen gebildete Oberflaclte der einer Halbkugel gleicht; z. B. Cachrys Libanotis (t, 4 l* F* 4 )' 17) gestielt {pedunculata) : wenn die Strahlen der Dolde aus einem gemeinschaftlichen Blumenstiel entsjningen; z. B. Bupleuruni rotundifolium (t. 16. f. 4.}, Carum Carvi (t. ig. f. 3 .)» Sison Amomum (^t. 36. f. 10 ), Oenanthe fstulosa (t. 39. F. 6. b.), Asclepias yincetoxicum (t. 42. f . 3 )i Ornithogalum spathaceum (t. 27. f. 4. d.). 18) sitzend {sessilis) : \v'enn der Dolde der ge~ meinschafiliche Blumenstiel fehlt; z. B. Spiraea hype- ricifolia (t. 36. f. 3. b,). Der Lage nach ist die Dolde gewolinltch gipfel- standig (terminalis), oder blattae hselstandig (axillaris) , sellner dem Elatte gegenitberstebend ( oppositifolia ). Bey der zusammengesetzten Dolde unterscheidet man an der von den Blumen gebildeten Oberflache den miitlercn, fast bis zum Rande sicli erstreckenden Tlieil von dem langst dem Rande sicli herumziehenden , und nennt den erstern die Scheibe oder das Mittelfeld (Discus), den Ictztcrn liingegen den Strabi (Radius), O 98 Terminologia, Terminolog i e. §. 71. Cyma pednncnlls partialibus constat tribus pluri- busque ramosis ex uno puncto oriundis *'t in diversas plagas ita vergentibus, ut totum pruno' obtutu umbellae compositae faciem referat, ab hac vero eo differat, quod partiales ejus pedunculi non in umbeilulas, sed nullo ordine in ramos dividuntur. Reperitur: 1) tripartita: si tres tantum partiales ei sunt pe- dunculi; exemplum praebet Sambucus Ebulus (t. 38 . f. 2.). 2) quadripartita : ex quatuor partialibus constans pedunculis; e. g. Cornus sanguinea. 3) quinquepartita : ex quinque pedunculis partia- libus composita; exemplo est Sambucus nigra (t. 32- f. 2.}. Ita ulterius numeratur, usque ad 4 ) multipartita : si pedunculorum ])artialium nu- merus accrescens non est perpetuus; exemplum exhibet Viburnum Opulus ( t. 32. f- 4 )- 5) unibellifera : si pedunculorum partialium rami ferunt umbellas simplices; videatur Astrantia major (t. .50. f. 2.). Ceterum in determinanda cyma plura nomina in umbella (§.70. Nr, 10 — 18-) explicata adhiberi possunt. Plures generis Euphorbiae species cyma sunt in- structae, quae vero umbella vocatur, licet nec simplici nec compositae possit adnumerari. §. 72 . Flabellum oritur, si pedunculus communis delique- scens (§. 5 i. Nr. 46.) est, atque in duobus oppositis la- teiibus in tres pluresque pedunculos partiales dividitur den man jedoch richiiger den Saum (^Limhus) nennen koiiiiie, woilurch aiich das Gleiclinalimige mit den be- SOiidern Rlunicnstielen der Dolde vermieden w iirde. § 7 '- Die Afterdolde (Cyma) bestehet aus drey oder melireren besondern astigen Blumenstielen, die aus ei- nem Puncte entsjiringen und sich nach verscliiederien Richtungen verbreiien, so, dafs das Garize beym ersien Blick das Ansehen einer zusaminengeseizlen Dolde hat, sich von dieser aber dadurch unterscheidet , dafs ibre besondern BIumenstiele , sich nicht in Ddldchen, son- dern, ohne besiimmte Ordnung, in Aste zeriheilen, Man findet sie 1) dreytheilig ^tripartita') : wenn sie nur drey besondre Blumenstiele hat; z. B. Sambucus Ebulus (t. 38 . f. 2.). 2) viertheilig (^quadripartita'); die aus vier be- sondern Blumenslielen besieht; z. B. Cornus sanguinea, 3) fiinfiheilig (quinquepartita): die aus fiinf besondern Blumenslielen zusamtnen gesetzt ist; z. B. Sambucus nigra (t. 32. f. 2.). So zilhlt man weiter, bis 4 ) vieltheilig (inultipartita) : wenn die ZahI der besondein Blumenstiele hoher sieigt und dabey unbestandig ist; z. B. Viburnum Opulus (t. 32. f. 4 .). 5) doldentragend (unibellifera): wenn die Aste der besondern Blumenstiele einfache Dolden tra- gen; z. B. Astrantia major (t. 5 o. f. 2 ). Uebrigens lassen sich bey der Bestimmung der Af- terdolde melirere von den Pradicaten anwtnden, die wir bey der Dolde (§. 70. Nr. 10. — 18-) erlauiert haben. Melirere Arten der Gattung Euphorbia haben eine Afterdolde, die aber Dolde genannt wird , ob sie gleich weder zur einfachen iioch zur zusaxumengesetzten ge- rechiiet werden kann. %■ 72. Der Fachel (Flabellum) entsteht wenn der ge- meinschaflliche Blumeiistiel veTSchwindend (§. 5 i. Nr. 46.) ist, und sich an zwey enigegengjselzten Seiten in T E R M 1 N O L O C I A. Terminologie, 99 ita directos j ut axibus suis longitudinalibus uni plano iiicubent. Flabellum deprehenditur: 1 ) spicatum : cujus pedunculi partiales per se floribus sunt conjuncti; e. g. Andropogen Ischaeinum (t. 4 i- f- 2.), Panicum sanguinale, Paniciuu filiforme. 2) racemosum: cujus pedunculi partiales bre%ium pedicellorum beneficio floribus conjuncti sunt; exempli loco est Veratrum viride, ubi inflorescentia pluribus constat flabellis, quorum in icone (t. 40. f. g ) unum tauiuminodo exhibetur. Pro situ flabellum plerumque est vel teiminale, vel axillare. Quoad directionem maximam partem horizon- tale , raiius verticale apparet. §• 73. Panicula oritur, si ex communi pedunculo longo apicem versus attenuato diversa in altitudine jilures par- tiales pedunculi vel singulaiim vel fasciculatiin pro\e- niiinl, et deliquescentes (§ 5r. Nr. /|6}, magis minusve in ramos dividuntur ita elongatos, ut nata mde inflo- rescentia formam oblongam nanciscatur. Patiicula ap- paiet : 1) simplex: si pedunculi partiales ipsi in pedicel- los (§. 60.) dividuntur; videatur Bromus mollis (t. 12. f. 4.). 2) romosa: si pedunculi partiales in ramos et hi in pedicellos dividuntur; e. g. Aha aquatica (t. 37 - f- 5.), Agroslis hispida (t. 43 ' b 5 ). 3) ramosissima : si pedunculorum ]iartialium rami in ramulos et hi in pedicellos diducuntur; ut in Poa pratensi. drey oder mehrere besondre Bluracnstiele zertheilt, die so gerichtet sind, dafs sie alie mit ihren Liingsach- sen in einer Flache liegen. Man findet den FanheI : 1) iihrig {spicatutn'): dessen besondre Blumen- sliele unmittelbar mit den Blumen verbunden sind; z, B. Andropogon IscJtaemum (t. 4 l* f. 2.) Panicum san- guinale, Panicum filiforme. 2) traubig (^racemosum): dessen besondre Blu- menstiele vermittelst kurzer Elumenstielchen mit den Blumen in Verbindung stehen; z. B. Veratrum viride, wo der Bluthenstand aus mehreren Facheln zusammen gesetzt ist, von denen hier aber die Abbildcmg (t. 40. f. g.j) nur Eincn darstellt. Der Lage nach ist der Fachel gewohnlicli gipfel- stiindig (terminale) oder blattae liselstandig (axillare). In Piiicksicht der Piicliiung mochte er wolil giofsteniheils nur wagerecht (hoiizontale), seltiier scheitelrecht (verticale) sich zeigen. §• 73. Die Rispe (^Panicula') entsteht, wenn aus einem langen , nach der Spitze zu sich verdunnenden, allge- meinen Elumenstiele in verschiedener Hohe mehrere besondre Blumenstiele einzeln oder biischelweis hervor- kommen und, iiidem sie verschvvinden 5i. Nr. 4 b 0 > sich mehr oder weniger in Aste zertheilen, die sich dergestalt verliingern, dafs der dadurch gebildete Blu- thenstand eine langliche Gestalt bekommi. Die Rispe zeigt sich : 1) einfach {simplex^ : wenn die besondem Blu- menstiele unmittelbar in Blumcnstielchen (§. 60.) sich zertheilen; z. B. Promus mollis (t. 12. f. 40 ‘ 2) astig (ramosa'): wenn sich die besondem Blumenstiele in Aste, und diese in Blumeristielchen zertheden; z. B. A ira aquatica ^t. 37 b Agrostis hispida ( t. 4o- b 3 ). 3 ) vielastig (ramosissima) : wenn sich die Aste der besondem Blumenstiele in Asichen, und diese hi Blumensiielchen zertheilen; z. B. Poa pratensis. lOO Terminologia. Terminologie. 4) coarctata: cujus pedunculi partiales ad com- munem flexi sunt; videatur Bromus mollis (t. I2. f. 4 -)- 5) patens: cujus pedunculi partiales ita sunt direc- ti, ut cum communi superne angulum circiter quadra- ginta quinque graduum effingant ; exempli loco est Alisma Plantago (t. 36. f. 7.). 6) patentissima seu diffusa: pedunculi partiales si ita sunt directi, ut cum communi superne angulum for- ment recto minorem , vero graduum quadraginta quinque angulo majorem; exempli loco videatur Uniola paniculata (t. 47- f* 6.). 7) verticillata: si pedunculi partiales ex communi in morem verticillorum 62.) proveniunt; exemplum praebet Alisma Plantago (t. 36. f. 7. c.). %') fasciculata: si ex communi pedunculo partia- les, modo in hoc, modo illo in latere, aequali distan- tia fasciculatim proveniunt, ut in plurimis graminibus oblinet; e. g. in Bromo tectorum (t. 38 . f. i). g) flahellata: si in specie praecedente (jNr. 8) -sin- guli partialium pedunculorum fasciculi in morem flabel- b (§. 72.) fere expanduntur; inspiciatur Aira aquatica Ct. 37. f. 5. a,). 10) secunda: si circumcirca communem peduncu- lum vel ad plura ejus latera pedunculi partiales prove- niunt, et omnes ad idem latus vergentes; e. g. Silene nutans (t. 13. f. 50> Brumus tectorum (t. 38 . f. i-}. 11 ) vaga: cujus pedunculi partiales non ad unum, sed omnia latera versus vertuntur. Praecedenti oppo- nitur; exempla praebent Bromus mollis (t. 12. f. 4. c.), Briza media (t. 37. f. 2.), Alisma Plantago (t. 36. f. 7.). 4) gedrangt oder zusammengezogen Qcoarc- tata'): deren besondre BIumenstiele gegen den allge- meinen gebogen sind; z. B. Bromus mollis (t. 12. f. 4 }. 5) abstehend oder ausgebreitet (^patens'): de- ren besondre BIumenstiele so gerichtet sind, dafs sie mit dem allgemeinen nach oben zu einen Wmkel von ungefiihr fiinf und vierzig Graden bilden; z. B. Alisma Plantago (36. f. 7 ). 6) w-eit ausgebreitet (^patentissima') oder weitschweifig (diffusa): wenn die besondern BIu- menstiele eine solche Richtung haben, dafs sie mit dem allgemeinen nach oben zu einen Winkel bilden, der kleiner ais ein rechter, aber grofser ais einer von funf und vierzig Graden ist; z. B. Uniola paniculata (t. 47. f . 6 ). 7) quirlformig {verticillata) : wenn die beson- dern BIumenstiele aus dem allgemeinen nach Art der Quiile (§. 62.) hervorkommen; z, B. Alisma Plantago (t. 36 . f. 7. c.). 8) bundelartig (fasciculata): wenn aus dem allgemeinen BIumenstiele in regelmafsigen Enifernun- gen, bald auf dieser bald auf jener Seite, die beson- dern Blumensiiele bundelweis hervorkommen, wie bey den mehresten Grasern z. B. Bromus tectorum (t 38 . f. I.). g) fachelartig (flahellata): wenn sich bey der vorhergehenden Art (Nr. 8.) die einzelnen Biindel der besondern BIumenstiele fast nach Art eines Fachels (§. 72.) verbreiten; z. B. Aira aquatica (t. 37. f. 5. a.). 10} einseitswendig oder einwendig (secun- da): wenn rings um den allgemeinen Blumensliel oder an mehreren Seiten desselben die besondern BIumen- stiele hervorkommen, und sich alie nach Einer Seite Wenden; z. B. Silene nutans (t. i 3 - f. 5 -^^ Bromus tectorum (t. 38 - f. l ). ii) allseits wendig oder vielwendig (vaga): deren besondre BIumenstiele sich nicht nach Einer, son- dern nach allen Seiten hinwenden. Sie macht den Ge- gensatz der vorhergi henden aus; und z. B. dienen Bro- Terminologia. Terminoeogie. 10 1 12) erecta: vid. §. 68- Nr. 21.; e. g. Bromus mol- lis (t. 12. f. 4 * Alisina Plantago (t. Sti* f- 7 -)> 13} cernua: vid. §. 68. Nr. 22.; e. g. Melica nu- tans (tabulae libri inscriptionis figura 40 » ^iilene nutans (t, 13. f. 5.). 14) nutans: vid. §. 68. Nr. 23.; e. g. Bromus tec- torum (t. 38. f. I.). Pro situ panicula maximam partem est terminalis, rarius axillaris.. §■ 74. Thyrsus est inflorescentia vel racemosa vel panicu- lata floribus constipatis. Praeter flores constipatos et hoc ipsius proprium observatur, commimem ejus pe- dunculum, si racemi (§. 63) faciem refert, semper esse crassissimum; et si ut panicula (§. 73.) apparet, ejus partiales pedunculos esse breviores, quam in hac. In- venitur thjTsus; 1 ) racemosus : pedunculis partialibus in ramos haud divisi; videtur Tussilago Petasites (t. 27. f. l.). Tussilago hybrida (t. 37. f. 3 ). 2) paniculatus : si pedunculi partiales in ramos dividuntur; exemplum praebet Ligustrum vulgare (t. ig. f. 2. b.), Lysimachia thyrsiflora. 3) corymhnsus seu fastigiatus : si partialium pe- dunculorum inferiores superioribus sunt longiores, ut omnes fere in eadem altitudine terminentur; exemplo est Tussilago spuria (t. 28. L 6.). Ceterum in thyrso etiam figura, ut in capitulo (§.63.)» in spicula (J 66.) ei in spica (§.67.) determinatur. Secun- dum directionem liyrsus semper est erectas, et pro situ terminalis vel axillaris. mus mollis, (t. 12. f.. 4. c), Briza media (t. 37. f. 2.), Alisma Plantago (t. 36. f. 7.). 12) aufrecht {erecta): S. §. 68. Nr. 21.; z. B. Bromus mollis (t. 12. f. 4. c.), Alisma Plantago (t. 36 . f. 7 ). 1 3 ) ubergebogen {cernita) : S. §. 68. Nr. 22.; z. B. Melica nutans (Titelkupfer f. 4 -).» Silene nutans (t. 13. f. 5.). 14) uberhangend (^nutans): S. §. 60. Nr. 23.- z. B, Bromus tectorum ( t. 38. f. i.). Der Lage nach ist die Rispe grofstentheils gipfel- standig terminalis) selcener blattacliselstandig (^axillaris). §. 74. Der Straufs (^Thyrsus) ist ein trauben- oder ris- penartiger Bluthenstand mit gedrangt .stehenden Blu- men. Aulser dem Gedrangtstehen der Blumen bemerkt man an ihm auch noch das Eigenthumliche, dafs, wenn er ais Traube (§. 68.) erscheint, sein allgemeiner Blu- menstiel jederzeit sehr dick ist; und dafs, wenn er ais Rispe (§. 73 ) vorkommt, die besondern Blumenstiele kurzer sind, ais bey dieser. Man findet den Straufs: 1) traubenartig (^racemosus) : wenn die beson- dern Blumenstiele sich nicht in Aste zertheilen; Tus- silago Petasites (t. 27. f. i.). Tussilago hybrida (t. 37 - f. 3.). 2) rispenartig (^paniculatus'): wenn sich die besondern Blumenstiele in Aste zertheilen; z. B. Li- gustrum vulgare (t. ig. f. 2. b.), Ixysirnachia thyrsi- flora. 3) doldentraubenartig oder gl ei t h zweigi g ( corymbosus s. fasti giatus ) : wenn die untern der be- sondern Blumenstiele langer sind, ais die obern, so, dafs sie sich fast alie in gleicher Hdhe endigen; z. B, Tussilago spuria ( t. 28. f. 6.). Lebrigens wird bey dem Straufse auch noch die rigur, so wie bey dem Kopfe ( §. 65.) , dem Aehrchen (§. 66.) und der Achre ( §, 67), besiinimt. Der Rich- tung nach ist der Straufs jederzeit aufrecht (^erectus). 102 T E I\ M 1 N O X O G 1 A. Teeminoeogie. §’ 75 - Anthnrtts est pnniculata, ex parvis floribus indeco- ris, arcie constipatis composita inflorescentia, cujus par- tiales pedunculi adeo sunt breves, ut prae floribus con- spici nequeant. Deprehenditur; 1) simplex: non ex minoribus anthuris compositus; exemplum exhibet Amaranthus parisiensis Schkuhr (t. 47. f. 8. c). 2 ) compositus : ex pluribus simplicibus anthuris constructus; inspiciatur Amaranthus flavus (t. 45 . f- 9 -). 3) decompositus : ex compositis anihuris qui con- stans; videatur exempli loco Amaranthus caudatus. 4 ) supradecompositus qui — si non ex toto, at maximum tamen partem — ex decompositis anthuris constat; e. g. Amaranthus paniculatus. 5) interruptus : cui plura sunt intervalla floribus destituta ; exemplo est Amaranthus lividus (t. 42. f. 7.). 6) continuus : in quo loci floribus destituti non ob- servantur ; exemplum praebet Amaranthus parisiensis (t. 47. f. 8. c.). Secundum situm anthurus est tenninalit vel axilla- ris; quoad firmitatem ac directionem aeque ac racemus (JJ. 60. Nr. ig — 26.) determinatur. §. 76. Spadix est spicata floribus sessilibus, in aetate te- neriore ])lerumque vel bracteis vel Spatha circumsessa inflorescentia, cujus pedunculus flores rarius tantum in apice gerit. In Palmis atque in vegetabilibus generi Ari affinibus deprehenditur. In illis plerumque est ra- mosus, in his vero semper simplex. Apparet: und der Lage nach g i p f el s t a n d ig (terminalis) odcr blattachselstandig ( axillaris ). §■ 75. Der S chvveif (^Ant/iurus) ist ein rispenartiger, aus kleinen, unanschnlichon gedriingt stehenden, Blu- meii zusammengesetzter Biuihenstand, dessen besondre BIumenstiele und Blumenstielchen so kurz sind, dafs man sie vor dcn Blumen nicht sehen kann. Man fin- det ihn: 1) einfach (^simplex) : vvenn er nicht aus kleinen Schweifen zusainmen gesetzt ist ; z. B, Amaranthus parisiensis Schkuhr ( t. 47 - f- 8- c.). 2) z u s a m m e n ges e t z t (compositus): der aus mehreren einfachen Schweifen zusammen gesetzt ist; z. B. Amaranthus flavus (t. i 5 . f. Q.). 3) doppelt-zusammengesetzt (decomposi- tus): der aus zusammengesetzten Schweifen besteht; z. B. Amaranthus caudatus, 4) drey- oder vielfa ch - zu sammengesetzt (sjipradecompositus) : wenn er — \vo nicht giinzlich, doch grofstentheils — aus doppellzusammengesetztcn Schweifen besteht; z. B. Auiaratithus paniculatus. 5) unterbrochen (interruptus): wenn er meh- rere blumenlose Zwischenraume hai; z, B. Auiaran- thiis lividus ( t. 42. f. 7.). 6) ununterbroch en (continuus): an dem man keine blumenlose Stclle gewahr wird; z. B. Amaran- thus parisiensis ( t. 47- f- 8- c.). Der Lage nach ist der ScliWfif gip fel s tan d ig (terminales) oder blattachselstandig (axillaris') und in Riicksichi der Festigkeit und Richiung besiimnit man ihn wie die Traube ( §. 60. Nr. 19 — 26.}. §. 76. D er Kolben (Spadix) ist eln ahrenartiger Biuihen- stand mit sitzenden Blumen, der im jungern Zusiande gewohnlich von A'i benblattern oder vou einer Bliilhcn- scheide umschlossen wird, und dessen Blumenstiel nur selten an der Spit/.e Blumen trngt. Er findet sich bey den Palmen und bty den mit der Gattung Arum ver- T E R M I N O L O G 1 A. Terminoeogie. 105 wandten Govvachsen. Bey den erslern ist er gewohn- licli asiig, bey den letztern aber jederzeit einfach. Er erscheint : 1) simplex: si pedunculus communis in ramos non i) einfach (simplex): wenn der allgemeine Blu- didivitur; e. g. Acorus Calamus (t, 39 - b 3 .)> Calla pa- lustris (t. 36. f. 6. b. J, Arum maculatum ( t. 33. f. 8- b. c. dj, Arum Dracontiura (t. 39 - f. 4 ‘ Zoslera marina (t. oi. f. 2. b.). 2) ramosus: cujus pedunculus communis in ramos simplices dividitur; videatur Borassus piimatifrons Jacq. (t. 52. f. 2.). 3) ramosissimus : si pedunculus communis in ra- mos, et hi in ramulos rursus diducuntur; exemplum praebet Corypha rotundilolia ( t. ii. f. i.). 4) spicatus: qui spicae ( §. 67.) simplici vel ramo- sae est similis; inspiciaiur Acorus Calamus (t. 3 ^> b 30 ? Calla palustris (t. 3 b. b C. b.)? Borassus piniiatifrons (t. 52. b 20. 5) amentaceus : si amenti 77.} faciem refert; exemplum exhibet Borassus flabelliformis ( t. 32. b l. b). 6) clatvatus: si est teres, cjusque inverior tantum pars flores fert, sursum dilatatur, atque in apice rursus ita attenuatur et rotundatur, ut cla\ae formam exhibe- at; videatur Aium maculatum (t. 39 - b 8- b. c. d. ). 7) cylindricus : si ad cylindri figuram accedit; ut in Calla palustri (t. 3G. f. G. bO, Borassus flabelliformis (t. 52. b I. bO. 8) conicus: qui teres est et apicem versus sensim ita attenuatur, ut ad coni figuram accedat; e. g. Acorus Calamus (t. 39- b 3 ). 9) subulatus : qui coni longi acute acuminati for- mam cum basi parva exhibet; vel, si teres, tenuis est cl longissimus, et suisum sensim attenuatus acute acu- menstiel sich nicht in Aste zertheiit; z. B. Acorus Ca- lamus (t. 3 g- b 30 ? Calla palustris ( t. 3G. b 6 . b.). Arum maculatum ( t. 39 b 8 b. c. d.j , Arum Dra- co ntium ( t. 39. b 4 ' Zoster a marina (t. 5 l. b 2. b. ) . 2) fistig (ramosjis') : dessen allgcmeiner Blumen- siiel sich in einfache Aste zertheiit; z. B. Borassus pinnatifrons Jacq. ( t. 52 . b 20 . 3) vielastig (ramosissimus): wenn der allge- meine Blumenstiel sich in Aste, und diese sich wieder in Astchen zeriheilen, z. B. Corypha rotundifolia (t. II. b lO. 4) iihrenartlg (spicatus): der einer einfachen oder zusammengesetzten Ahre (§. 67.) gleicht; z. B. Acorus Calamus (t. 39. b 3 -)? Calla palustris (t. 3G. f. 6. b.), Borassus pinnarifroits (t. 52 . b 2.). 5) katzchenartig (amentaceus): wenn er das Ansfhen eines Kiitzchens (§. 77.) hat; z. B. Borassus Jlabelliformis (^t. 52. b i. b.). G) keulenformig (clavatus) : wenn er stielrund ist, nur an seinem untern Theile Elumen iriigt, nach oben zu sich erweitert und an der Spitze sicli wieder verengt und abrundet, so, dafs er das Anseheii einer Keule hat ; z. B. Arum maculatum (t. 39 - b 8. b. c. d.). 7) walzenformig (cylindricus): wenn er der Figur der Waize nahe kommt; z. B. Calla palustris (t. 3G. f. G. b. ), Borassus Jlabelliformis (t. 52. b I. b.). 8) kegelformig (conicus): wenn er stielrund und dick ist, und nach der Spitze zu sich allmahlig verengt, so, dafs er der Figur des Kegels nahe kommt; z, B. Acorus Calamus (t. 39 b 3 .)- g) pfriemformig (subulatus): der die Geslalt eines langen, scharf zugespitzten Kegels mit kleiner Grundfl.-iche hat; oder, wenn er stielrund, diinne und Teivminoi.ogia. T E R M 1 N O t, O G I E. lO/j. minatnr; exemi^lo est ' Arum Draconlium (t. 39. f- 4. d.). 10) linearis: si est longus, angustus et compres- sus, et bini margines ejus laterales ubique a basi ad apicem usque aequali distantia absiuit; videatur Zostera marina ( t. f- -• 11) tectus: qui in tota sua superficie floribus est obsitus; exemplum exhibet Calla palustris (t. 36. f, 6. b. Acorus Calamus (t. 39. f. 3 )- 77 - Amentum est inflorescentia spicata a spica §. 67. eo differens, quod pedunculus ejus commnnis pro flori- bus completis seu spiculis (§. 66.) squamas fert, quae essentiales tantum floris partes continent. Pedunculus communis amenti ut in spicula, in spica atque racemo Rhachis vocatur. Amentum deprehenditur; 1) globosum: si globi similitudinem refert; videa- tur Platanus occidentalis ( t. 20. f. 5 . b. c. ). 2) ovatum, rectius oviforme: quod ovi figuram ita exhibet, ut sectiones transversales circuli, mediae ve- ro longitudinales figuram ovatam (§. 66. No. exhi- beant; exempli loco est Salix caprea mas (t. 24. f. 3 -). 3) oblongum: si sectiones transversae circuli, me- diae contra sectiones longitudinales figuram referunt ob- longam, cujus diameter longitudinis plus quam duplo, minus vero quam triplo, superat latitudinis diametrum, exemplum praebet Salix caprea femina (t. 24. f- 2.). 4) cylindricum', si cylindri figuram ita exhibet, ut sectiones transversae aequales sistant circuli; exemplo est Populus tremula mas (t. 36. f. i. b.). sehr lang ist, und nach oben 7 .u sich allmahlig vercngt und scharf zuspitzt; z. B. Arum Dracontiiun ( t. 39 - f. 4. d.). 10) linienformig (linearis): wenn er lang, schmal und zusammengedriickt ist, und seine beyden Scitenrander in allen Puncten, von der Basis bis zur Spitze, gleich weit entfernt von einander sind; z. B, Zostera mnj'ina (t. 5 l. f. 2. b.). 11) bedeckt (tectus): der auf seiner ganzen Oberfliiche mit Blumen besetzt ist; z. B. Calla palu- stris (t. 36. f. 6 . b.) Acorus Calamus (t. 39 - f- 3 -^- §• 77 - D as Katzchen (Ajnentum) ist ein ahrenartiger Blii- thenstand, der sich von der Ahre (§. 67.) dadurch un- terscheidet, dals sein allgemeiner Blumenstiel statt der vollstandigen Blumen oder Ahichen (§. 66.), Schuppen triigt, die nur die wesentlichen Theile der Blumen ent- halten. Der allgemeine Blumenstiel des Kiitzchens heifst, so wie bey dem Ahrchen, der Ahre und der Traube, die Spindel (Rhachis). — Das Katzchen erscheint; 1) kugelfoi-mig (globosum) : wenn es einer Kugel gleicht; z. B. Flatanus occidentalis ^t. 20. f. 5. b. c.). 2) eyrnnd (ovatum) besser eyformig (ovifonTie) : wenn es einem Eye .ahniich ist, so, dals die Queer- durchschnitte Kreise, die Liingsdurchschnitte aber eine ejTunde Figur (§. 66 . Nr. 4.) geben; z. B. Salix ca- prea mas (t. 24. f. 3 )• 3) langlich (oblonga) : wenn die Queerdurch- schnitte Kreise, die mittleren Langsdurchschnitte hinge- gen eine langliche Figur geben, deren Durchmesser der Lange den der Breite mehr ais zweymal, weniger aber ais dreyraal iibertrifft; z. B. Salix caprea fejnina (t. 24. f. 2.) 4) walzenformig ( cylindri cuni) : wenn es einer Walze gleicht, so, dafs alie Queerdurchschnilte gleiche Kreise geben; z. B. Populus tremula mas (t. 36. f. I. b.). T E R M I N O Ii O G I A. T E R M 1 R” O L O G 1 E. 5) attenuatum : si amentum cylindricum apicem versus sensim attenuatur ; exemplum est salix vitellina femina (t. f. i. a.). 6) conicum: quod ad coni figuram accedit; exem- plo est salix triandra mas (t. 4i' f- 3* t>.). 7) gf^cile: si diameter pro amenti longitudine ad- modum est parvus ; exemplum praebet Salix vitellina fe- mina (t. 41. f. I. a.). Quercus pendiculata (t. 20. f. 4- b.). 0) interruptum: cui plura sunt intervalla floribus seu squamis destituta; videatur Quercus pedunculata ( t, 20. f. 4- b. )• g) continuum : in quo intervalla floribus seu squa- mis destituta non observantur ; videatur Salix vitellina femina (t. 4i* f- !• » sicut omnes Salicum species et plurima vegetabilia amentacea. 10) confertum : floribus seu stpramis tam arcte consistentibus, ut rhachin videre non liceat; exemplum esto Populus tremula mas (t. 36. f. I. b.} et Salix ca- prea (t. 24. f. 2. et 3.}. 11) rarum: floribus seu squamis inter se distanti- bus, ut rhachin clarissime videre liceat; videatur Salix hastata (t. 37. f. Q. c.). 12) multiflorum: quod multis floribus seu squamis constat; e. g. Salix caprea (t. 24. f. 2. et 30> Populus tremula mas (t. 36. f. i. b.) et pl. al. 13) pauciflorum: quod paucis tantum floribus seu squamis constat; videatur Salix retusa (t. 39* f. 7- b.). 14) hermaphroditum', si squamarum amenti quaeli- bet tam mascula quam feminea genitalia continet; e. g. Salix hermaphroditica. 15) masculum: cujus squamae non nisi mascula ge- '105 5) verdtinnt (attenuatum) : vvenn ein walzen- formiges Katzchen gegen die Spitze allinahlig dunner Avird; z. B, Saiix 'vitellina femina (t. 4l- f. i. a.) 6) kegelforinig (conicum): das der Figur des Kegels nahe kommt; z. B. Salix triandra mas (t. 41 f. 3. b.) 7) schlank (gracile ) : wenn der Durchmesser in Piucksiclit der Lange des Killzchens sehr Idein ist; z. B. Salix 'vitellina femina (t. 4i- k l- Quercus pe- dunculata ^t. 20. f. 4- b.} 8) unterbrochen (interruptum) : wenn es meh- rere biumen - oder schuppenlose Zwischenraume hat; z. B. Quercus pedunculata (t. 20. f, 4- b.) g) ununterbr ochen (continuum) : an dem man kcine biumen - oder schuj)penlose Zwischenraume be- merkt; z. B. Salix 'vitellina femina ( t. 41. f. 1. a.) so wie alie Weidenarten und mehrere katzchentragcnde Gewachse 10) dicht (confertum): wenn die Biumen oder Scliuppen so dicht stehen, dafs man die SpindeI nicht sthen kann ; z, B. Populus tremula mas ( t. 36. f. 1. b.} und Salix caprea ^t. 24. f. 2 und 3 ) 11 ) lose (rarum): wenn die Biumen oder Schup- pen so weit von einander abstehen, dafs man die Spin- deI sehr deutlich sehen kann; z, B, Salix hastata (t. 37- k 5. c.) 12) vielblumig (multiflorum) : das aus vielen Biumen oder Schuppen besteht; z, B. Salix caprea (t. 24. k 2 und 30.» Populus tremula mas (t. 36» k I. b.) u. m. a. 13) armblumig (^pauciflorum): das nur aus we- nigen Biumen oder Schuppen besteht; z. B. Salix re- tusa (t. 39- k 7. b.) l4} zwitterblumig (^hermaphroditum): wenn jede der Schuppen des K.ilzchens sowohl mannliche ais auch weibliche Zeugungsllieile enlhalt; z. B. Sahx her- maphro ditica i5) mannlich (masculum): dessen Schuppen nur K Teriiminologia Terminologib. 106 nitalia continent; videantur Salix caprea mas (1,24. f. 3- b, c.) Populus tremula mas ( t. 36. f. 1. b, d, f. ). 16) femineum : si ejus squamae non nisi feminea genitalia continent ; inspiciatur Salix caprea femina (t. 24. f. 2. b. c.). 17) androgynum: quod flores (seu squamas) mas- culos et femineos simul continet; 18) pedunculatnm : si amenti rhachis non ad basin usque floribus seu squamis est obsessa ; videatur Salix re- ticulata ( t. 50. f. g. a. ) Salix tiiandra mas (t. ^i. f. 3- b.)* ig) sessile : cujus rhachis ad basin usque floribus seu squamis est obsita; e. g. MjTica Gale (t. f. 12). Quoad situm amentum semper est terminale, si una cum foliis eadem ex gemma provenit; tum enim apicem terminatum teneri ramuli sem- per constituit, quo cum eodem tempore explica- tur. Interdum autem hic ramulus est brevissi- mus , id quod Salix triandra mas ( t. 41* f. 3 -) ostendit, tumque id laterale esse videtur, quod quidem est, si ex propria gemma — non simul folia proferente — erumpit. Tum plura fere amenta apparent, vel alterna, id quod Salix ca- prea Ct' 34. f. 2. et 3.) et Myrica Gale (t. 47. s. 12.) monstrant, vel opposita, qualia Salix mo- nandra femina (t. 47 - f- 2.) exhibet. — Amenti directio aeque ac in ramis ( §. 58. Nr. 11 — 16 J indicatur; dicendum tamen est, hoc respectu non semper esse perpetuum. Ita Salix monandra fe- mina (t. 47. f. 2.) ineunte lloresceniiae tempore arciiatim incurvatum exhibet , apice ad ramum vergente vel quod idem est, incurvatum} sensim autem in contrarium ita dirigitur, ut in fine ilorescct.tiae temporis apex ejus a ramo sit aversus {b), ubi recurvatum vocant. mannliche Zeugungsiheile enthalten; z. B. Salix caprea vias (t. 24. f. 3" b. c.) F opulus tremula mas (t. 36. f. I. b. d. f.) 16) weiblich {femineum'): wenn die Schuppen desselben nur weibliche Zeugungsiheile enthalten; z. B. Salix caprea femina ( t. 24. f. 2. b. c. ) 17) mannlichweiblich {androgynum): wenii €s mannliche und weibliche Blumen (oder Schuppen) zugleich enthalt 18) gestielt {pedunculatnm): wenn die Spindel des Katzchens nicht bis an die Basis mit BIuraen oder Schuppen besetzt ist; z. B. Salix reticulata (t. 5o. f. g. a.). Salix triandra mas (t. 4i- f* 3- a-) ig) sitzend {sessile): dessen Spindel bis an die Basis mit Blumen oder Schuppen besetzt ist; z. B. Idyrica Gale (t. 47- f- 12.) In Riictslcbt der Lage ist das Katzchen jeder- zeit gi p f el s t a n d i g {terminale) , wenn es mit den Elattern aus einer und cben derselben Knospe hervotbricht; denn es macht alsdann immer die Endspitze des jungen Zweiges aus, mit dem es sich zu gleicher Zeit entfaltete. Zuweilen aber ist dieser Zweig sehr kurz, wie bci Salix triandra mas f t. 4 *- 3 -) und alsdann scheiiit es seitenstandig {laterale") zu seyn, was es aber nur ist, wenn es aus eir.er eignen Knospe — die nicht zugleich Blalter Bringt — hervorkommt. Es eischeinen alsdann gewohn- lich inehrere Katzchen, die entweder wechsel- weisstehend {alterna) , wie bey Salix caprea (t. 24. f. 2 uud 3) und Myrica Gale (t. 47* f. r2-), oder gegenuberstehend ( opposita) , wie bei Salix monandra femina (t. iyj. f- 2.) sind. — Die Richiung des Katzchens wird so wie bei den Aesten (§. 58. Nr. ii — 16) bestimmt; je- doch ist hietbei zu bemciken, dafs es in dieser Ruck«icht nicht immer besiandig ist. So sieht man es bei iSu/rx monandra femina (t, 47. f. I 2 . ) im Anfange der Eliifaezeit in einem Bogen ge- kiiimmt, mit der Spiize nach dem Zweige zei- Termikologia. T E R M 1 TC O r. O G 1 E. 107 gend (a), oder, was gleich viel ist einge- kriimmt {incurvatum)', nacli und nach aber niinmt es die entgegengesetzte Richtung an, so, dafs es am Ende der Blfiliezeit iriit der Spitze vom Zweige abgekebrt (J) ist, wo es dann za- Tuckgekiummt {recurvatum)~^(iminnt Tvird. §. 78 . Sorns non nisi Filicibus proprius est horum vegeta- bilium coacervatio , quae varia forma et situ in pagina eorum frondis aversa observatur. Apparet ; 1) indusiatus : si membrana tenui indusium dicta tectus est; e. g. Adiantum reniforme (t. 42. f. 2, c.), Adiantum pedatura (t. 49- f- 6. b.), Blechnum occiden- tale (t. 48. f. 3. a.) et plurimae Filices. 2) nudus: indusio destitutus; videatur Polypodium vulgare (t. 2. f. 5 ). 3) subrotundus : ri ejus figura magis minusve ad vin- culum accedit ; exempla praebent Polypodium vulgare (t. 2. f. 5.)- 4) lunatus: si ad lunae figuram in quadrante primo vel ultimo magis minusve accedit; e. g. Lonchitis aurita (t. 46. f. 12.). 5) linearis: si est longus et angustus, et bini mar- gines ejus laterales ubique aequali distantia absunt; exem- pla exhibent Asplenium squamosum (t. 29. f. 2. b.) Pte- ris tricuspidata (t. 48- f. 50> Pteris furcata (t. 5i. f- 9 )> Blechuum occidentale (t. 43' f- 3- a.). 6) inordinatus : si fructus eum construentes nullo ordine sunt coacervati; ut in pluribus Filicibus; \idean- tur Adiantum pedatum (t. 49. f. 6. b.), Blechnum occi- dentale (t. 48. f. 3- a.) et Filices plurimae. §• 78- Das Haufchen (^Sorus") , welches sich nur bey dcn Farrnkrautern findet, ist eine Zusammenhaufung der Friichte dieser Gewachse, die man von verschiede- ner Gestalt und Lage auf der Ruckseite ihres Laubes bemerkt. Es erscheint: 1) verschleyert (^indusiatus'): cvenn es von ei- ner dunnen Haut, die man das Schlcyerchen nennt, bedeckt ist; z. B. yidiantuni reniforme (^t. 42. f. 2. c.), 'Adiantum pedatum (t. 49. f- 6. b.}, Blechnum occi- dentale (t. 45. f. 3. a.) und die mchresten Farrn- kriiuter. 2) nackt (nudus): dem das Schlej-erchen feblt; z. B, Polypodium vulgare (t. 2. f. 5.} 3) rundlich (subrotundus): wenn seine Gestalt sich mehr oder weniger dem Kreise nahert; z. B. Poly- podium vulgare (t. 2. f. 5.) 4) mondformig (lunatus) : wenn es der Gestalt des Mondes im ersten oder letzten Viertel mehr oder weniger nahe kommt; z. B. Lonchitis aurita (t. 46. f. 12.) 5) linienformig (linearis) : wenn es lang und schmal ist , und seine beiden Scitenriinder in allen Punkten gleich weit cntfernt von einander bleiben; z. B. Asplenium squamosum ( t. 29. f. 2. b.J), Pteris tricuspidata (t. 48. f- 5.)> Pteris furcata f. 9. }, Blechnum occidentale (t. 40. f. 3 - ^ ) 6 ) ungeordnet (inordinatus) : wenn dieFiuch- te, woraus es besteht, ohne Ordnung ziisammengehiiuft sind; wie bey den mehresten Farrnkrautern; z, B. Adiantum pedatum (t. 49. f. 6. b. ) Blechnum occi- R 2 108 Terminologia. Terminologie. 7) bifariam ordinatus : si fructus sori in duas li- neas parallelas sunt dispositi ; e. g. Angiopteris evecta (t. 53. f. 8- sicut omnes liujus et Danaeae generis species. 8) interruptus : si sorus linearis longus pluribus spa- tiis intermissus, vel ex soris pluribus brevioribus compo- situs est; exempli loco Woodwardia radicans (t. 5o. f. 6.). 9) continuus : sorus linearis longus , cui intervalla non sunt; exemplum exhibent Pteris tricuspidata (t. 40- f. 5,), Pleris furcata (t. 5i* f* 9-)? Blechnum occidentale (t. 40. f. 3.). 10} longitudinalis .* sorus linearis ad lineam rec- tam a basi frondis, vel foliolorum ejus, ad apicem usque excurrens; exempli Joco Blechnum occidentale (t. 48- f- 3-). 11} transversus : sorus linearis a frondis, vel folio- lorum ejus , nervo primario ad marginem excurrens ; exemplo est Aspleniura squamosum (t. 29. f. 2. b.^. 12) marginalis : sorus linearis longus juxta margi- nem ambiens, id quod Pteris tricuspidata (t. 48- f- 5-) ct Pteris furcata (t. 5i. f- 9.) monstrant; vel Sori plures, qui juxta marginem in unam lineam sunt dispositi ut in Polj^sticho montano Ilotis (t. 55- f- i-} ct Angiopteride evecta (t. 53- f- 8.). 13) uniseriales : si Sori plures formant lineam, quae alteri in eodem frondis foliolo non est parallela ; e. g. Pol3'stichum montanum Rotis (t. 5o- f- 1.}, Angiopteris evecta (t. 53. f, 8 )- 14) hiseriales : si sori plures in duas lineas paralle- las sunt dispositi; e g. Polypodium vulgare (t. 2. f. 'dentale (t, 48. f- 3- »0 mehresten Farm- krauter. 7) zweyzeilig - geordnet (^bifariam ordina- tus'): vvenn die Fruclite des Haufehens in zwey paralle- len Linien stehen, z. B. Angiopteris evecta (t, 53. f. O' a.), so wie alie Arten dieser Gattung und der Gattung Danaea 8) unterbrochen ( interruptus ) : wenn ein lan- ges linienformiges Haufehen oft durch Zwischenraume getrennt, oder aus mehreren kurzern zusammengesetzt ist; z. B. Woodwardia radica?is (t. 5o. f. 6.} 9) ununterbrochen (^continuus'): ein langes linienformiges Haufehen, das keine Unterbrechimgen hat; z. B. Pteris tricuspidata ( t, 48- f- 5 f Pteris furcata (t. f- 9-)^ Blechnum occidentale (t. 48 f. 3.) 10) langslaufend (^longitudinalis'): ein linien- formiges Haufehen, welches in gerader Linie von der Basis des Laubes, oder der Bliittchen desselben, bis zur Spitze auslauft; z. B. Blechnum occidentale (t. 48. f- 3-) 11} queerlaufend (transversus'): ein linienfor- miges Haufehen, welches von der Hauptrippe des Lau- bes, oder der Blaitchen desselben, nach dem Piande auslauft; z. B. Asplenium squamosum ( t. 29. f. 2. b.} i2j) randstandig (marginalis): ein langes linien- formiges Hiiafchen, welches Inngs dem Kande sich hin- zielit, z. B, Pteris tricuspidata (t. 48- f- 5-^ nnd Pteris furcata (t. 5i. f. 9 }; oder mehrere Haufehen, die liings dem Bande in eine B.eihe gestellt sind; z. B. Polystichum montanum Roth. (t. 55. f. I }, Angiop- Ceris evecta (t. 53- f- 0 ) 13) einreihig (uniseriales): wenn mehrere Haufehen eine , Linie bilden, die der andem auf eben demselben Blattchcn des Laubes nicht parallel ist; z. B. Polystichum montanum Roth. (t. 55. f. !■), Angio- pleris evecta (t. 53 f- O-^ 14} zwe3'^reihig (hiseriales) : wenn mehrere Haufehen in zvvcy parallellaufende Linien gestellt sind; z. E. Pol)'podium vulgare (t. 2. f. 5-^ Terminologia. 109 15) catenati : si sori duo longi lineares saepius se ita intersecant, ut catenae /iguram fere exhibeant ; videa- tur Hemionitis lanceolata (t. 48 - 7 -)* 16} reticulati: si sori plures lineares variis angulis sese ita intersecant, ut rete quasi forment; exempli loco est Hemionitis palmata (t. 55 - f- 2.^. §■ 79 ' Seta est cormus tenuis, simplex, filiformis, in Mus- corum frondosorum et Jungermanniarum flore , post foecundationem excrescens et horum vegetabilium fruc- tus ferens. Pedunculo quodammodo est similis , cum, aeque ac hic, fructus ferat; at vero hac re differt, quod flores non tulit. Setae species sunt: 1) solitaria : si non duo pluresve conjunguntiu: ; exempli causa H)'pnum velutinum (t. 10. f. 4 - b-)» blyp- num lutescens (t. 10. f. 6.), Neckera dendroides (t. 10. f. CO et pl. al. 2) aggregata : si plures setae arcte conjunctae sunt ; videatur Bryum cuspidatum (t. 42. f. i. 6 .). 3) terminalis: vid. §. 60. Nr. 17; e. g. Polytrichum commune (t. 10. f. i. b.), Bryum cuspidatura (t. 42. f. I. b.). 4 ) axillaris: vid. 60. Nr. 8; e. g. Hjpnum velu- tinum (t. IO. f. 4 - b.), Hypnum lutescens (t. 10. f. G. ) et pl. al. 5) lateralis: si seta primum est terminalis, ob sur- culi (§. 550 innovationem \ero ad basin junioris late- raliter collocatur; exempli loco est Bryum palustre (t. 56. f. 40 - (Observatio infera videatur.) 6) basilaris : si e basi surculi ( §. 55- ) nascitur ; exemplum praebet Bryum annotinum (t. 56. f. 2.). T E R M 1 N O L O G I E. 15) kettenformig (^catenati'): wenn zvtey lange linienformige Hiiufchcn sich ofter durchkreuzen, so, dafs sie fast die Gestalt einer Kette annehmen; z. B. Hemionitis lanceolata (t. 40 - 6.) 16) netzformig (^reticulati') : wenn mehrere li- nienformige Hiiufchen unter verschiedenen Winkeln sicli durchkreuzen, so, dafs sie gleichsam ein Netz bilden; z. B. Hemionitis palmata (t. 55 - f. 2.) §■ 79 - Die Borste (^Seta) ist ein dunner, einfacher, fa- denformiger Stiel, der in der Blume der Laubmoose und Jungermannien nach geschehener Befruchtung her- vorwachst und die Fruchte dieser Gewiichse triigt. Sie hat einige Aehnlichkeit mit dem Blumenstiele (§. 6 o 0 > indem sie, eben so, wie dieser, Fruchte triigt; sie un- tersclieidet sich aber dadurch, dafs sie keine Blumen getragen hat. Die Arlcn der Borste sind: 1) einzeln (^solitaria) : wenn nicht zwey oder inelireie be5'3ammen stehen: z. E. Hypnum 'velutinum (t. 10. f. 4 ' b.), Hypnum lutescens (t. 10. f. 6.), Neckera dendroides (t. 10. f. OO 2) gehauft (^aggregata) : wenn mehrere Borsten dicht beysammen stehen; z. B. Bryum cuspidatum (t. 42. f. I. b.) 3 ) gipfelstandig (^terminalis'): S. §.60. Nr. 17.; z. B. Polytrichum commune (t. 10. f. I. b.) Bryum cuspidatum (t. 42- f- l- b.) 4 ) bla 1 1 achs eis t an di g (^axillaris): S. §. 60. Nr. 0 ; z. E. Hypnum 'velutinum (t. 10. f. l\. bO^ Hypnum lutescens (t. 10. f. 6.) u. m. a. 5) seitenstiindig (^lateralis): wenn die Borste anfangs gipfelstandig ist, durch die Erneuerung des Stammchens (§. 55.) aber seitwarts an die Basis des jungern zu stehen kommt; z. B. Bryum palustre (t. 56. f. 40 - (Man sehe unten die Anmerkung.) 6) grundstandig (^basilaris'): wenn sie aus der Basis des Stammchens ($. 55 ) hervorkommt; z. B. Bryum annotinum (t, 56. f. 2.) 1 lO T E n M I N o L O G I A. Terminologie. 7) flexuosa: vid. §. 5 i- Nr. 38; e. g. Dicranum fle- xuosum (t. 50. f. rO* 8) stricta: vid. §. 5i. Nr- 29; e. g. Hj-pnum lutes- cens (t. IO. f. 6.) et pl. al. g) incurva: si arcuatim ita est curvata, ut apex ba- sin speciet; videatur Funaria hygrometrica (t. 53- f- 90* 10) erecta: vid. §. 5i- Nr. 30 ; e. g. Hypnum velu- tlnum (t. 10. f. 4- t*-) ct pl. al. 11) tortilis: si una extremitas, dum altera quiescit, circum axem suam se convertit, idque directione duplici: a) dextrorsum-, contra solis motum; e. g. Enca- lypta lanceolata (t. 56. f. I. a.); b) sinistrorsum-, cum solis motu; e. g. Did3'mo- dum rigidulum (t. 56. f. 3- ti.). 12) exasperata: cujus superficies punctulis eminen- tibus, solo armato oculo observabilibus, est obsita ; exem- plum praebet Hypnum rutabulum (t. 42. f. 6.). 13) laevis-, cui punctula hujusmodi non sunt, ut in IMuscis frondosis plurimis. In nonnullis vegetabilibus — praecipue in Muscis frondosis — connus ex apice florifero post aniliesin ramos juniores protendit, quod cor- mi Innovatio seu Prolificatio vocatur. In Brome- lia et Pino (t, 53. f, 5.) novus connus seu ra- mus ex apice pedunculi communis, in Polytricho (t. 56. f- 5.) e floris medio ipsius excrescit ; in Ledo palustri (Tab. libri inscriptionis f. 1.) ct Bryo palustri (t. 56. f. 4.) plures ramos ita si- mul evolvuntur , ut peracta innovatione in illo pedunculus in horum ramorum medio , in hos contra scta juxta eos observetur. 7) gekniet (^flexuosa')-. S. $. 5i. Nr. 38.; z. B. Dicranum flexuosum (t. 50. f. l.) 8) straff (^stricta'): S. §. 5i. Nr. 29.; z. B. Hyp^ num lutescens ( t. 10. f. 6. ) u. m. a. 9) eingekrummt (^incurva')', wenn sie so in ei- nem Bogen gekriimmt ist, dafs die Spitze gegen die Basis zeigt; z. B. Funaria hygrometrica {t. 53- f- 9 ) 10) aufrecht (^erecta")-. S. §. 5i, Nr. 30.; z. B. Hypnum velutinum (t. 10. f. 4- b.) u. m, a. 11) gedreht (^tortilis'): wenn sich das eine Ende, wahrend dafs das andere ruhet, um seine Achse drehet, und zwar nach zweyerley Richtung: a) rechts (^dextro sum'): gegen den Lauf der Sonne; z. B. Encalypta lanceolata (t. 56. f. T. a.); b} links (^sinistrorsum): mit dem Laufe der Sonne; z. B. Didymodon rigidulum (t. 56. f. 3* aO 12) rauli (exasperata) : deren Oberflache mit kleinen erhabenen Puncten, die nur mit bewaffnetem Gesicht wahrgenommen werden koiinen, besetzt ist; z. B. Hypnum rutabulum ( t. 42. f. 6. ) 13} glatl (laevis): die dergleichen Puncte nicht hat wie bey den mehresten Laubmoosen. Bey einigen Gewachsen — vorzuglich bey den Laubmoosen — treibt der Stiel aui der blumen- tragenden Spitze nach dem Bliihen junge Zwei- ge hervor, welches die Erneuerung oder das Sprossen (^Iniwoatio s. Prolificatio") des Stiels genannt wird. Bei Bromelia und Pinus ( t. 53. f. 5.) kommt der neue Stiel oder Zweig aus der Spitze des gemeinschaftlichen Blumenstiels, bey Polytrichuin ( t. 56. f. 5.) aus dem Mittelpuncte der Biume selbst; bey Ledum palustre (Xitel- - kupfer f. 1.) und Bryum palustre (t. 56. f. 4 -) werden mehrere Zweige zugleich entwickelr, so, dafs nach vollendeter Erneuerung bey jenem der Blumenstiel in der Mitte dieser Zweige, bey diesera hingegen die Borste zur Seite derselben bcmerkt wird. T E n 1\I I N O I. O C I A. Teeminoeogie. 111 §. 80. riiyllinum est caudicis adsccndenlis /(7.) exten- sio (.liversissime formata, vel simplex occurrens vel pani- bus pluribus aequalibus constructa, quae inter omnes fere ceteras vegetabilis partes praecipue discernitur. Istius quae dignoscuntur species sunt; Thallus, F/ oas ac Fo- lia. Huc etiam pertinent partes foliorum constructio- nem imitantes vel quidem ab illis dependentes. Sunt quae dicuntur: Stipulae, .Auricula, Ramentum, hmgi- na. Ligula, Qchrea, Gemma, Ascidiiim , Bracteae, (loitf-a, Involucrum, Spatha ac Indusium. J. Gi. Thallus est pliyllinum (§. 60.), conni (§. qO ) simul tenens locum, et, ad vegetabile propagandum, propagu- la ferens aut thal.iraos, aut ambos simul, nisi totum so- lis ex iilis est constructum. Thallus non nisi in Liche- nibus, attamen vero tum secundum substantiam, tum figuram et directionem ejus admodum varius invenitur. Apparet: A. Secundum substantiam. 1) gelatinosus : qui est mollis, elasticus et diapha- nus; e. g. omnes species generis Collematis lloffm. 2) corneus: praecedenti similis, attamen aliquanto durior, minus diapbanus alque intus plerumque albus; exemplo sunt omnes generis Corniculariuc Achar. species. 3) coriaceus : si instar membranae videtur ac te- nuis, tenax, opacus; e. g. Tnnnelia pulmonacea, Pur- melia scrobiculata, Peltiden canina. $. 80. Die Belaubung (^Phyl linum') ist eine sehr ver- scliieden gcbildele * Aus Jehuung des aufsteigenden Sto- ckfs 47.)' tnlwedcr eir.fach oder aus mtbieren, meistens gleicJiaitigcn Theilen zusammengesetzt sich zcigt, und gev.blinlich unter allen ubrigen Theilen des Gew'achses ain meisten in die Augen fallt. Alan unter- scheidet folgende Arten, ais; das Laub QT/iallus), den Wedcl (Frons) und die Blatter (Polia). Auch ge- lioren noch diejenigen Theile hierlier, welche ahnliche Bildung mit den Elattern haben, oder von denselben abhangen, und diese sind: die Afterbliitler (Stipu- lae), das Ohrehen (Auricula), die Ausschlags- schuppe (Pi-nmentum), die Blattscheide (P’'agina), das Blatlhriutchen (Ligula), die Tute (Ochrea), die Knospe (Gemma), der SchI auch (Ascidium), die ebenbltitter (Bracteae), der Scliopf {Coma), die Hulle (Involucrum), die B 1 u m c us ch ei d e (Spatha') und das Scbleyerchen (Indusium). ■ 8r. Das Laub (Thallus) ist eine Belaubung C^. 80.) die zugleich die Stelle des Stiels (^. 48 .) vertrit und, zur Fortpflanzung des Gewiichses, Staubforts.itze oder Fruchllager oder auch beyde zugleich tragt, wenn sie niclit ganz aus crsieren zusammengeseizt ist. Man fin- det das Laub nur bey den Flcchten, dennocli r.ber, so- wolil der Substanz, ais auch der Geslalt und Richtung nach, sibr verscliieden. Es zeigt sich: A. Nach der Substanz. 1) g al 1 cr tar t ig .' das svoich, elastisch und durclischeincnd ist; z. B. alie Arten der Gattung Collema lloffm. 2) hornartig (corneus) : dem vorhergehenden ahnlicli, jedocli c-twas haiier, weniger durchicheinend und invvendig gewohniich welfs; z. B. alie Arten der Gattung Cornicularia Achar. 3) lederartig (coriaceus) : das hautaitig, dunu. zahe und undurchsichtig sich zeigt; z. B. Pannelia pul- monacea. Parmelia scrobiculata, P eltidea camur. S 112 Terwinologia. Teraiikoeogie. 4 ) membranaceus : qui priore 3.) minus est tenuisj parum tenax et subdiaphanus ; exemplo sunt Pehidea resupinata , Cetraria glauca, Parmelia ti- liacea. 5 ) sublignosus : qui est fibrosus, solidus ac ligni fere soliditatis; exemplum adfert Jjsnea melaxantha. 6 ) tartareus: si duris constat granulis, quae inter se congrua arcteque conjuncta vix discernuntur, et so- lidum exhibent massam tartaro adsimilem ; e. g. P ar- nielia tartarea, Parmelia ventosa. B, Secundum figuram. crustaceus : qui , ubi occurrit , tanquam crusta obducit corpora. Dislinguitm' : te.. Plano toto. J'arinosus .' si consistit subtilissimo pulvere, cujus granula ita arcte sunt conjuncta, ut vix di- stingui, attamen abstergi queant; e. g. Tjrceolaria contorta farinosa FI 6 ' r h. c) eranjilosus : qui rotundis, duris, plane distin- guendis consistit granis haud facile abstersu; ut in Lecidea uliginosa, Parmelia vilellina. d) leprosus: squamulis non plane distinguendis, inaequalibus arcte inter se conjunctis, quibus teg- men cificitur solidum; sic ut praebet Lecidea punctata^ si m arborum cortice occurrit. e) rugosus: cujus superficies parvas, oblongas, 4 ) h a u t a r t i g ( membranaceus') : das dunner ais das vorhergehende (No. 3-)^ wenig zahe 'und elwas durchscheinend ist ; z. B. Pehidea resupinata, Cetra- ria glauca, Parmelia tiliacea. 5 ) fast holzig (jublignosits): das faserig, dicht und fast von der Festigkeit des Holzes ist ; z. B. TJsnea melaxdntha. 6 ) weinsteinartig (^tartareus) : das aus harlen, gleicliforniig und sehr dicht zusaramen verbundenen Kurnclun besleht, die kaum zu unterscheiden sind, und eine feste, dem Weinsteiii ahnliche Masse bilden ; z. B. Parmelia tartarea, Parmelia ventosa. B. Nach der Gestalt. 7 ) rindenartig (^crustaceus) : vvenn es die Kur- per, auf denen es \orkommt, nach Art einer Piinde be- dcckt. Alon unterscheiuct es: a. lyacJi der gniizcn Fldche. a) mehlartig (farinosus) : wenn es aus selir zartem Staube bestehr, dessen Kornchen sehr diclit verbunden sind, so, dafs sie kaum untersclileden werden konnen, sich aber dennoch abwiscfacn las- sen; z. B. Urceolaria contorta farinosa FI Urii. b} staubartig (pulverulentus): dem voiher- gehenden ahnlich, die Kornchen aber sind nicht gmz so fein und hangen nur locker zusamraen, so, dnis sie sich leicht unterscheiden und abwi- schen lassen, z. B. Lepraria leipliaema , Lepra- ria incana. c} kornig (granulosus): das aus deuilich zu unterscheidenden, rund.n, harttn Kornern besteht, die sich nicht leicht abwischen lassen; z. B. Leci- dea uliginosa, Parmelia vi t elima. d) scliorfartig (leprosus): das aus nicht deut- lich zu unterscheidenden, ungleich gestalteten klei- nen Schuppchen besteht, die dicht zusammen han- gen und eine feste Decke bilden; z. B. Lecidea punctata, wenn sie auf Bamnrinde vorkomrat. e) runzlig (rugosus) dessen Obcrflache kleine. b) pulverulentus : praecedenti similis, granufa minus habet subtilia eaque leviter cohaerentia, ' quo fit, ut facile smt distinctu et abstersu; exem- plum praebet Lepraria leiphaema, Lepraria in- cana. 115 Terminologia. irregulares^ passim vagantes habet prominentias; ut demonstrat P’'ariohtria faginea. f) aeqaahilis : superficies thalli crustcicei ubi iniquitatibus aut caret, aut, quas tamen ostendit jiarvas, ut in thallo leproso (d.) et rugoso (ej, nlniirum in totam superficiem congruenter habet dispersas; exempli loco est Parmelia ^ntclJina (t. 62. f. 2.), Lecidea confluens. g) inaequabilis : si in superficia thalli crustacei reperiuntur i.iiquitates vel prominentiae haud con- gruenter dispertitae; exemplum exhibet Lecidea sanguinaria (^t. 64- fi 9 ). h) rimosus: ubi thallus leprosus (d.) vel tarta- reus (No. 6.) dirumpit, ita, ut complures, plerum- que se decussatim secantes observentur rimae, su- perficiem vero nihilominus pilanam seu aequam sub- sistere necesse est; videantur Variolaria orbicu- lata (t. 66. fi 40' Parmelia thallina (t. 57. fi 5- b.}. i) continuus : thallus leprosus (d.) vel tartareus (No. 6.) si rimis non divisus, seu cohaesio ejus non est interrupta. Exempla praebent omnes Li- chenes in praecedente (h.) citati, si adhuc sunt in statu juvenili. k) areolatus : si thallus tartareus (No. 6.) ex par- vis, editis, sibi quodammodo adjacentibus consi- stit areolis; exemplum praebet Urceolaria ocel- lata (t. 58. f. 12.). l) verrucosus : si thallus crustaceus obsitus est prominentiis plus minusve verrucis similibus ; exem- plo est Thelotrema pertusum, (t. 6j. fi i.}. /3. Ambitu vel peripheria. m) ejfusns : si thalli peripheria terminis neque insignibus neque certis est praedita ; exemplum fert Urceolaria Hojf manni. Teriminoeogie. liingliche, unregelmafsige, vervvorren laufende Er- habenheiten hat; z. B. Variolaria faginea. f) gl e i ch f 1 ii chig (^aequabilis') : vvenn dieOber- llfiche des rindigen Laubes entvveder ohne Une- benheiten ist, oder, vvenn aucli kleine bemerkt werden, wie beym schorfartigen (d.) und runzli- gen (e.) Laube, diese doch gleichfdrmig uber dei ganzen Oberllache vcriheilt sind; z. B. Parmelia 'vitellina (t. 62. fi 2.) Lecidea confluens. g) un g leich fl ii ch ig (^inaequabilis): vvenn sich auf der Oberflache des rindenartigen Laubes Unebenheiten oder Hervorragungen finden, die nicht gleichfdrmig veriheilt sind; z. B. Lecidea sartguinaria (t. 64- fi 9.). 10 rissig (^rimosus): vvenn das schorf- (d.) oder weinsteinartige Laub (No. 6 ) zerspringt, so, dafs man mehrere, ge\v6lm]ic!i sich durchkreuzende, Risse bemerkt, vvobey jedoch die Oberlliiche noch eben Lloiben mufs; z. B. l^arioJaria orbiculata (t. 66. fi 40' Parmelia thallina (r. 5-'. fi 5, b ) i) zusammenhaltend {continuus) : vvenn das schorf- (d.) oder weinsteinartige Laub (No. 6.) nicht durch Risse gelrennt, oder in seinem Zusam- menliange unterbrochen ist. Beyspiele geben die bey dem vorhergehenden (In) angefuhrten Flechten itn jiigen Jlichen Zustande. k) gefeldert {areolatus) : vvenn das vveinstein- a tige Laub (No. 6.} aus kleinen erhabenen, etwas zusammenstorsenden Feldern besteht; z. B. Urceo- laria ocellata (t. 50- fi 1} warzicht {verrucosus) : vvenn das rlndenar- tige Laub mit Eihabenheiten besetzt ist, die mehr oder vveniger den Warzen ahniich sind; z. B. The- lotrema pertusum (t. 65- fi lO- /3. Nach dem Umf ange. m) unbestimmt {effusus): vvenn der LTmfang des Laubes kdne ausgezeichnue und bestimmie Griinze hat; z. B, Urceolaria ILoff manni. S 2 114 - Terminologia. determinatus : si thalli peripheria insigniter certoqne indicatur. Tunc apparet; r) dendriticus : si periplieriae tenues^ ple- rumque ramosiis inesse Jibras observatur; exem- pli loco sunt Pannclia dendritica (t. C 5 . f. 2.^, Pepraria leiphaenia (t. 66. f. lO.}, 2) limitatus : si complurimiun individuorum limites se invicem attingunt, quo puJIa inter eas linea venit in conspectum ; inspiciatur Varme~ lia thallina (t. 57. f. 5- aO- o) unicolor: thalli margo si disco est concolor. Sequenti opponitur; exemplum praebet J-^ariola- ria lactea (t. 66. f. 7.^. p) zonatiis: si thalli peripheriam versus stria ^seu fascia) alius coloris discum includit; e. g. Vurio- laria orbiculata (t. 66 f. 40 * q) uniformis : thalli margo atque iEius discus si ejusdemmodi sunt form.ati. Oppositus est binis inseqnentibus ; exemplo est Parmelia vitellinu (t. 62. f. 2.). r) r figuratus: farinosi (a.), pulverulenti ("b ) vel granulosi (c.) thalli granula si peripheriam versus in parvas transeunt extensiones foliaceas ; quod monstrat Lecanora Leicholyta (t. 59- b 80* s) cruttaceo -foliaceus : si totus thallus ex par- vis, conjunctis, crustam efficientibus consistit fo- liolis, in peripheria magis quam in disco conspi- cuis; videatur Parmelia lentigera (t. 57 - f. 2 ). 8) foliaceus : si membranaceus (^"0. q) atit coiia- tcus (No. 3 ) est, vel, etsi quidem quoad substantiam .ib iis differat, attamen talis apparet quoad figuram. In quibus distinguitur: a) lohatus: thallus foliaceus si tantummodo ad Terminoeogie. n) bestimmt {determinatu i') : vvtnn der Um- fang des Laubes ausgczeichnet und bestimmt be- granzt ist. Er zeigt sich alsdann: 1) dcndritisch {dendriticus) : wenn an dem Umlange feine, gewGiinlich iistige, Fasern wahr- genommen vverden; 2. B. Parmelia dendritica (t. 6j. f. 2.), Lepraria leiphaema (t. 66. f. IO.). 2) d u r c h g r a n 7. L {limitatus) : wenn die Be- griliizungen mehrcrer Individuen sich beruhren, wo dann zwischen ihnen einc dunkle Linie be- merkt wird ; z. B. Pannclia thallina (t. 57. f. 5 - a.). o) einfarbig {unicolor) : wenn der Rand des Laubes von gleicher Farbe mit dem Mittelfelde ist. Es macht den Gegensatz von dem folgendea aus ; z. B. p^ariolaria lactea (t. 66 f. 7.). p) gezont {zonatus) : wenn gegen den Umfang des Laubes ein anders gefarbter Streif (oder Binde) das Mitteifeld einschliefst ; z. B. f^ariolaria orbicu- lata (t. 66. f. 4-)* q) einformig (u 7 ;//'o 7 -/ 72 ij).* wenn der Rand des Laubes von gleicher Bildung mit dem Mittelfelde desselben ist. Es ist der Gegensatz der beyden folgenden und z. B. diene Parmelia vitellina (t. 62. f. 2.). r) verziert {eflguraim) : wenn die Kornchen des raehlartigen (a.), slaubartigen (b.) oder korni- gen (c.) Laubes am Umfange in kleine blattartige Ausdehnungen iibergehn; z. B. Lecanora teicho- lyta (t. 5g. f. O-). s) rindenartig - blattrig {crustaceo -folia- ccut): wenn das ganze Laub aus kleinen, zusam- menhangenden, eine Iliade bildenden Blattchen besteht, die am Umfange deutiicher sind ais am [Mittelfelde; z, B. Parmelia Icntigera (t. 57 > f. 2.). 0) blattartig {foliaceus): wenn es haut-(No. 4 -) oder lederartig (No. 3 -) Lt, oder wenn es auch der Sub- slanz nach, von diesen abvveicht, doch der Gestalt nach sich so zeigt. Man unterscheidet bey diesem: a) lappig {lobalus:) wenn das blattartige Laub Terminologia. Termikologie. 116 dimidiuin usque excisuris C$. 04 - res divisus est partes, inter se distantes et in utro- que latere lineis plerumque arcuatis finitas ; inspi- ciatur Varrnelia scrobiculaCa (t. 57 - fi 8 )• laciniatxis : si nullo ordine certo excisuris mullum recessis in plures dispertitus est partes an- gustas, quae et ipsae simili modo sunt excisae, et in utrofjue margine laterali a lineis fere parallelis finitae; id quod ostendit Farnielia ptunaslri (t. 62. fi 14.). c} ixabricatus : si thalli foliola in morem laterum seu imbricum se deinceps obtegunt; exemplum ad- fert Farmp.lia conspersa (t. 33- fi H-). d) injlnins: qui membranaceus (No. 4 -) atque intus cavus exstat ; e, g. Fannelia pbj socies (t. 66. fi 90. e} scrohiculalns : cujus superiori paginae mulli- udo levium impressionum est, qui offerunt faciem ac si essent impressi corpore basi rotundato; vi- deatur Fannelia scrobiculata (t. 57. fi fi-). f} lacunosus : cujus superiori paginae sunt nu- merosae et profundae impressiones, quae offerunt faciem, ac si essent impressae corpore basi plano; inspiciuntur Farmelia pulmonacea (t. 5 j. fi Il 0 > Fannelia J/ axinea (t. 33 - fi 4 ' g) pustulatus : p.ngina inferior ubi mult.us habet cavitates, pustularum alte fornicatarum figura, pa- gina superiori eminentes ; exemplum exhibet Leci- dea pustulata (t. 60. fi 140* h) umbilicatus : thallus si inferioris paginae me- dio tantum radice scutata (§. 4 o. B. No. 5 . a.) su- perfixus est corpori, cui increscit ; e. g. Gyrophora proboscidea (t. 16. fi 3) omnes species generis XJmbilicariae H offm. 9) filaracntosus : si longum, subtile, ubique fere nur bis zur Halfte durcli Aussclmltte (§. 84 . No. 16.) in melirere Tlieile abgetheilt ist, die von einander abstehen, und zu be)'^den Seiten gevvdlinlich durch Bogenlinien begranzt sind; z. B. Farnudia scro- biculata (t. 57 ' fi G }• b) zipflig {lacinintus') : Avenn es ohne be- stiiumte Ordnung in mehrere schmale Thcile abge- theilt ist, die wieder auf abnliche Art ausgeschnit- ten und an beyden Seitennindern von fast gleich- laufenden Linien begranzt sind; z. B. Fannelia prunastri (t. 62. f. l4,)- c) dachziegelartig {imbricatus'): W'enn sich die Blattchen des Laubes nach Art der Dachziegel dccken; z. B. Farmelia conspersa (t. 33 - f- li-)- d) aufgeblasen {injlalus) : das hautartig (No. 40 und innerhalb hohl ist; z. B. Farmelia physodes (t. 66. fi g.). e} flachgrubig {scrobiculalus'): auf dessen obere Fiache viele schvvache Vertiefungen sind, die das Anselien haben, ais ob sie mit einem an der Grundflache zugerundeten Korper eingedruckt wa- ren ; z. B. Farmelia scrobiculata (t. 57 - f. 8.}. f} grubig {lacunosus) : auf dessen obere Fiache viele staike Vertiefungen sich finden, die das An- sehen haben, ais ob sie mit einem an der Grund- flache ebenen Korper eingedruckt waren; z. B. Farmelia pulmonacea (t. 55 . fi II.), Fannelia fraxinea (t. 33. f. 4. « ). g) hochblattrig {pustulatus): svenn die un- tere Fiache viele Hdlungen hat, die auf der obern Fiache in Gesiait von hochgewolbten Blattern her- vortreten ; z. B. Lecidea pustulata (t. 65. fi l 40 ‘ h) nabelartig {umbilicatus) : wenn das Laub auf seiner untein Fiache nur in der Mitte durch eine schildforraige Wurzel (§. 45 . B. No. 5. a.) auf dera Korper befestigt ist, auf dem es wachst; z. B. Gy- rophora proboscidea (t. 16. fi 3 ) und alie Arten der Gattung Vmbilictfia Hoffm. g) fadenartig {filamentosus) : wenn es ais ein Terminologia. Terminologie. 116 eadem crassitudine est corpus^ vel simplex vel in ramos divisum. Distinguitur; a) articulatus : cujus cortex rimis annulatis in articulos quasi est divisus ; exemplo est Por/nelia divaricata Ach. Metit, (t. ^6. f. b) continuus : cujus cortex annulatis rimis haud interruptus estj inspiciatur Parmelia sarmentosa Ach. Meth. (r. 46. f. O- c) implexus: rami dum thalli fdamentosi se acu- tangulate intersecant nec non tangunt; videatur Cornicularia lanata (t. Gd- f. 12 10) f ruticulosus : qui fdamcntosus (No. g.), erectus (No. 12.) ramosusque invenitur; e. g. TJsnea florida (t. 17. f. 6.)^ Cornicularia spadicea (t. Cfj. f. 4). 11) caespitosus: thallus foliaceus (No. 8 -) aut fila- mentosus (A”o. g.) si acervatim ex una tademque radi- ce scutata (§. 45 B. No. 5 - a.) provenit, ad omnes filagas directus et caespitem quasi refert ; e. g. Parmelia polli- naria, Cornicularia lanata (t. 6j. f. 12.}, Cornicula- ria tristis. C. Directione. 12) erectus: si tiiallus foliaceus vel filamentosus ita sursum est directus, ut ad lineam perpendicularem plus ininusve accedat; ut in Usnea florida (t. 17. f. 6.}, Cortiicularia spadicea (t. 57 - f- 40 * 13) pendulus: thallus filamentosus si ita deorsum est directum, ut lineam perpendicularem plus minusve aequat; exemplo smW. Parmelia divaricata (t. 46. f. 5 .), Parmelia sarmentosa (t. 46. f. I.). 14) adscendens : si inferior thalli pars, in quo 'de- prehenditur, incubat corjiori, unde superiori in parte arcuatim transit in directionem erectam; exemplum praebet Pehidea polydactyla (t. 36 . f- 9 ). Cornicularia tristis. 1 5 ) decumbens : thallus filamentosus si nec multum supra basin deflectitur, ita, ut nisi totus, maxima tamen langer, feiner Kdrper, der fast iiberall gleicli dick ist, entweder einfach oder in Aste zertlieill sich zcigt. IMan unterscheidet; a) gegliedert (^articulatus): bey dem die Rinde durch ringformige Risse gleichsam in Glic- der abgelheilt ist, z. B. Parmelia divaricata Ach. Meth. (t. 46. f. 5 .). b) fortlaufend (continuus): dessen Rinde nicht durch ringformige Risse zertheilt ist, z. B. Parmelia sarmentosa Ach. Meth. (t. 46. f. I.). c) verflochten (itnplexus): w^enn sich die Aste des fadenartigen Laubes in spitzigen Winkeln durchkreuzen und beiiiliren; z. B. Cornicularia lanata (t. Cj. f. 12 .}. 10) strauchartig (fruticulosa) : das fadenformig (No. g.), aufrecht (No. 12.} und astig ist; z. B. Usnea florida (t. 17, f. 6 .) Cornicularia spadicea (t. 57. f. 4 -)- 11) rasenartig {caespitosuf: wenn das bl.utartige (No. 8 ) oder fadenartige (No. g.) Laub gehauft aus Ei- ner schildformigen Wurzel (§. B. No. 5 . a.) hervor- kommt, sich nach aUen Richtungen verbreitet und gleich- sam einen Rasen darstellt; z. B. Parmelia pollinaria, Cornicularia lanata (t. 65. f. 12 .}, Cornicularia tristis. C, Nach der Richtun g. 12} aufrecht (erectus) : wenn sich das blatt- oder fadenartige Laub so nach oben kehrt, dafs es sich der senkreihten Linie mehr oder weniger naheit; z. B. Usnea florida (t. 17. f. 6.}, Cornicularia spadicea (t. 57. f 40 * 13} hangend (pendulus): wenn das fadenformige Laub so nach unten gekehrt ist, dafs es sich der senk- rechten Linie mehr oder weniger niihert; z. B. Par- nielia divaricata (t. 46. f. 5 .)> Parmelia sarmento- sa (t. 46. f. I.}. 14} aufwartsgebogen (adscendens) : wenn der untere Theil des Laubes, auf dem Korper liegt, auf dem es vorkommt, und dann an dem obern Theile durch einen Bogen in die aufrechte Richlung ubergeht; z. B. Pehidea polydactyla (t. 59. f. g.}, Cornicularia tristis. i3) niederliegend (decumbens) : wenn das fa- denartige Laub nicht weit iiber der Basis sich nieder- T E I\ M I N O L O G I A. Teriviinologie. 117 ex parte incubet corpori, ubi reperitur; e. g. Cornicu- laria pubescens, Corniciiluria lanata (t. 65. f. 12 ). 16) depressus : thallus foliaceus si plus minusve or- biculatun expanditur, cujus foliola radios directione sua accedunt; videatur Parmelia conspersa (t. 33 - f* n*)- Acharius iliallum fdamentosuiu, vit propri- aju pliylliiii speciem, Loruluni nominavit, id quod deprecamur eo consilio, ut ne iu scien- tiae detrimentum termini augeantur frustra. §■ 02 . Frons est Phyllinum (§. Go.) semper fere e conno Q§. 400 ortum, vegetabilis propagandi non nisi raro fe- rens propagines, plerumque semina aut fructus, his ta- men saepenumero destitutum exstat. Frons cormo ca- rens non nisi in Hamallophyllis, nonnullis Hepaticis at- - que in generibus, Ulva, Riccia et Treniella nomina- tis, videtur. In genere Marchanliae fert propagines easque cyatho comprehensas ; in Algis semina plerum- que infra ejus superficiem, aut supra eam^ dispersa fru- ctibus continentur ; in Filicibus plerumque pagina ejus dorsali observantur fructus in soros ( §. 70 - ) dispositi, etsi in pluribus quoque iis destituta apparet; in Palmis denique semper sine fructus reperitur, attamen in his eo diiTert a foliis (§. 83 )> ut semper e caudicis (§. 48 ) apice evolvatur et partes ejus singulares — pinnae aut foliola — aeque ac in Filicibus, cum stipite 54 -) quasi confluant. Quam igitur in singula quoque fa- miliarnm naturalium hic dictarum eminet proprietate: digna est quae, praesertim hac sola tamen ratione, in earum quavisuna separatira contempletur. Deprehen- ditur : beugt, so, dafs es, wo nicht ganz, doch grbfstentheils, auf dem Korper liegt, auf dem es sich zeigt; z, B. Cor- nicularia pubescens, Cornicularia lanata (t. 6j. f. 12.). 16) niedergedruckt (^depressus') : wenn das blatt- artige Laub sich mehr oder v\'eniger krcisformig aus- breitet und die BLittchen desselben sich, ihrer Pdchtung nach, den PiaJien niiher.n; z. B. Parmelia conspersa (t. 33. f. II.)* Acharius h.!! d.is f.ideiianige Laub, ais eine eigne Art der Belaubung, Loruluni geiiannt, vvas aber iiiclit angenommeii werdeii kaiui, vveil man daduvcli zum Nachtlieile der Wissenscbaft die Kuiistausdriicl-.e olme Noih vermehren vviirJe. §. 82. Der ^YedeI ist eine Belaubung (§. 8 o-) die fast immer aus einem Stiele (§. 48 .) entspringt, zur Fortpflanzung des Gewiichses nur selten Fortsatze, ge- wbhnlich aber Samen oder Fiiichte tragt, oft jedoch auch ohne diese erscheint. Siiellos sitht man ihn nur bey den Plattmoosen, einigen Lebermoosen und bey dtn Gattungeh Ulva, Riccia und Trernella. Bey der Gat- tung Marchantia triigt er Fortsatze, die in einem Be- cher enthalten sind ;' bey den Tangen liegen die Samen gewohnlich unter seiner Oberflilche oder auf derseiben zerstreut in Fruchtrn enthalten ; bey den Farrnkraulern bemerkt man gewohnlich auf seiner Puuckseite Fruchlc in Haufehen (§. '8 ) zusammengestellt, ob er gleich auch bey mehreren ohne dieselbcn sich zeigt; bey den Pal- men endlich findet man ihn stets ohne Fruchte, jedoch unterscheidet er sich bey diesen dadurch von den Bliit- tern (§. 83 ), dafs er sich jederzeit aus der Spitze eines Stockes ( §. 49O entwickelt, und dals seine einzelnen Theile — die Fiedern oder Blattchen — so vvle bey den Farrnkraulern mit dem Sirunke (§. 54 ) gleichsam zu- sammenfliefsen. Da er bey jeder der hier genannten natiirlichen Familien durch Eigenthiimlichkeit sich aus- zeichnetr so verdient er auch, jedoch voiziiglich nur in dieser Piiicksicht, bey jeder derseiben besonders belrach- tet zu vYcrden. IMan findet, ihn: Terminologia. Termixoeogie. W8 A. In Ham allopbyllis et Hepaticis. 1) thalloidea: cormo destituta; insy)iciantur Jnn- ^fnnanfiia epiphylla (t. 46. f- IO. a.}, Riccia glauca (t. 67. f. l 3 )> Riccia crystallina (t. 67. f. 12.), 2) stellata: si plus minusve est orbicularis et par- tes ejus singulares e centro radiatim excurrunt ad peri- pheriam ; exempla praebent Riccia glauca (t, 67. f. l 3 )^ Rdccia crystallina (f. 67, f. 12.). 3) imbricata : si in fronde stellata partes ejus sin- gulares in morem laterum seu imbricum se obtegunt ; ut ostendit Riccia crystallina (t. 67. f. 12). 4) L ipinnatifiiia : frons si ex utroque latere exci- siuis (§. 04- 16.) dividitur in piares partes, quae perpendiculari ter fere insistunt mediae longitudinali li- neae, atque ipsae simili modo sunt exsectae; exemplum fcit Jitngermannia multifida (t. 62. f. 5 - a-)* B. In Algis. <*. Secitadurn figurarn, 1) capillaris : corpus quam maxime subdle, lon- gum, saepe diverse flexum, vcl solitarie vel acervatim, aut simplex aut ramose apparet ; exempla praebent Coa- ferva. dijj-usa (t. 46- f- 9 -)> Conferva bullosa ([. 56. 1 . IO.), Confarx'a caespitosa (t. 56 . f. If.). 2) filiformis : corpus subtile, longum, ejusdem cun- c!ibus fere partibus crassitudinis occurrit, vel solitarie vel acervatim, aut simpliciter aut ramose; vicleanlur Ceramiiim Filum (t. I7.f. I. b.), Fucus Fasciola (t. 46 .f. 3 -)' 3) tubulosa: plus minusve cylindrica et cava; e. g. Conferva intestinalis (t. 56 . f. 7. a. et b.), Ceramium tubulosum (1. 46. f. 6.), Conferva compressa (t. 55 * f. 4.). 4 ) articulata: qui in articulos divisa, atque ubi hi inter se conjuncti videntur, est constricta; exemplo sunt Conferva ericetorum (t. 46. f. 8 - a» et b.), Conferva compressa (t. 55. f. 4-)- A. Bey den Plattmoosen und Lebermoosen, 1) laubartig {thalloidea') : dem der Stiel fehit; z. B. Jungermannia epiphylla (t. 46. f. lO. a.), Riccia glauca (r. 67. f. 13.), Riccia crystallina (t. 67. f. 12). 2) sternformig {stellata): wenn er mehr oder vveniger kreisrund ist und die einzelnen Theile vom Mittelpunkte vvie Strahien nach dem Umfang hin aus- laufen; z. B. Riccia glauca (t. 67. f. l 3 .)^ Rdccia cry- stallina (t. 67. f. 12.). 3) dachziegelartig {imbricata): wenn beym sternformigen Wedel die einzelnen Theile desselben nach Art der Dachziegel sich decken; z. B. Riccia cry- stallina (t. 67. f. 12.). 4) doppelt-fiederspaltig {hipinnatifida) : wenn der Wedel von bcyden Seiten durch Aussclinitte (^. 84 - No. t 6.) in mehrere Theile abgetheilt ist, die ziemlicii senkrecht auf der mittlern Llingslinie stehen und wie- der auf almliche Art au.sgeschnilten sind; z. B. Junger- mannia multifida (^f. 62. f. 5- »•)• B. Bey den Tange n. et. Nach der Gestalt. 1) haarformig {capillaris): der ais ein aufscrst feiner, langer, oft verschieden gebogencr Korper, ein- zeln oder geh.iuft, einfach oder astig sidi zeigt; z. B. Conferva di fusa ^1.46. 9-)/ Conferva bullosa {t. f. 10), Conferva caespitosa (t. 56. f. ir.). 2) fadenformig {filiformis) : der ais ein feiner, langer, fast uberall gleich dicker Korper, einzein oder gehauft, einfach oder astig sich zeigt; z. B. Ceramium Filum (t. 17. f. I. b.). Fucus Fasciola (t. iS. f. S)- 3 ) rohrenartig {tubulosa) : der mehr oder weni- ger walzenformig ujid hohl ist; z. B. Conferva intesti- nalis (t. 56. f. 7. a. u. b.), Ceramium tubulosum ^t. 46. f. 6 .), Conferva compressa ^t. 55 - f- 4 -)’ 4 ) gegliedert {articulata) : der in Glieder abge- theilt und da, wo diese zusammengefugt zu se)^ schei- nen, zusammcngezogen ist; z. B. Conferva ericetorum. (t. 46. f. 8' a- n. b.) Conferva compressa (t. 55 - f- 40 * TEIVM 1 N 0 I. 0 G 1 A. T E R M 1 N O 1. O G 1 E. 119 5) geniculata: quae in articulos divisa, atque ubi bi videntur inter se conjuncti, neque constricta est ne- que tumefacta; exemplum praebet Ceramium Filum (t. 17. f. I. b.). 6) nodosa: divisa in articulos, qui, ubi videntur compositi, nodiformes quasi intumuerunt; inspiciatur Conferva fluviatilis (t. 57 * f. 9 -)* 7) continua : in articulos haud divisa, ergo nec in- terrupta, atque igitur tribus praecedentibus (No. 4 - .5 et 6.) opposita; e. g. Conferva bullosa (t, 56. f. IO.), Con- ferva caespitosa (t. 56. f. II.), Conferva intestinalis (t. 56. f. 7. a. et b.). 8) isthmis intercepta : si tubulosa (No. 3 -), conti- nua (No. 7.) et saepius constricta est, ita tamen, ut ejus cavitas non intermittatur; exempli loco est Conferva intestinalis in ejus perfectae evolutionis statu (t. 36. f. 7. b.). g) aequalis: tubulosa, neque vero constricta neque in articulos partita , atque ita non praecedenti (Nr. 8.) solum, sed articulatae (No. 4 ), geniculatae (No. 5 ) ac nodosae (No. 6.) etiam contrariatur ; exemplum praebet Conferva intestinalis in juvenili ejus .statu (t. 56. f. 7. a,). 10) teres: cujus sectiones transversales plana ae- quant oibicularia; exemplum exhibet Ceramium Filum (t. 17. f. I. b.). 11) compressa: cujus sectiones transversales plus minusve imitantur ellipsin; sicut monstrat Fucus Fasciola (t. 46. f. 3.). 12) plana: crassitudo ejus si, ad latitudinem longi- tudinemque relata, adeo parvi est momenti, ut rei mi- nime sit habenda ratio ; exemplum praebet Ulva plan- taginea (t. 56. f. g). / 3 . Secundum divisionem. 1 3 ) simplex: in ramos haud diducta; exemplo est Ceramium Filum (t. 17, f. i. b ). 5) gelenkig (^geniculata') : der in Glieder abge- tlifcilt, uud da, wo diese zusammengefugt zu seyn schei- nen, weder zusammengezogen noch aufgetrieben ist; z. B. Ceramium Filum (t. 17. f. i. b.). 6 ) knotig (nodosa): der in Glieder abgetheilt ist, die da, wo sie zusammengesetzt zu seyn scheinen, gleich- sam knotenformig aufgetrieben sind; z. B. Conferva fluviatilis (t. 57. f. 9.). 7) fortiaufend (continua) : der nicht in Glieder abgetheilt, also nicht unterbrochen, und daher den drey vorhergehenden (No. 4. S- u. 6 ) entgegsngesetzt ist; z, B. Conferva bullosa (t. 56. f. lO.), Conferva cae- spitosa (t. 56. f. II.), Conferva intestinalis ( t. 56. f. 7. a. b.). 8) mitVerengungen (isthmis intercepta!) : wenn er rohrenartig (No. 3 -), fortiaufend (No. 7.) und ofter zusammengezogen ist; jedoch so, dafs seine Huhlung nicht unterbrochen wird; z. B. Conferva intestinalis im vollkommen entwickelten Zustande (t. 56. f. 7. b.). 9) gleich (aequalis) : der rohrenartig, aber weder zusammengezogen noch in Glieder abgetheilt, und da- her nicht nur dem vorhergehenden (No. 8.), sondern aiich dem gegliederten (No. 4 ), gelenkigen (No. 5.) und knotigen (No. 6.) entgegengesetzt ist ; z. B. Con- ferva intestinalis im jugendlichen Zustande (t. 56. f. 7. a.). 10) stielrund (teres:) dessen Querdurcbschnitte kreisrunden Flachen gleichen; z. B. Ceramium Filum (t. 17. f. I. b,). 11) zus am m en ge dru ck t (compressa): dessen Querdurcbschnitte mehr oder weniger der Ellipse iihn- lich sind ; z. B. Fucus Fasciola (t. 46. f. 3 ). 12) flach (plana): wenn seine Dicke gegen die Breite und Lange so unbedeutend ist, dafs sie gar nicht in Betracbt kommt; z. B. Ulva plantaginea (t. 56. f. 9.). /3. jUach der Zertheilung. 1 3 ) einfach (simplex) : der sicli nicht in Aste zer- theilt; z. B. Ceramium Filum (t. 17. f. i. b.). T 120 Terminologia. Teuminoeogia. 1 4 ) ramosa: quae in ramos dividitur; e. g. Con- ferva fnviaiilis (t. 57 - 9 )’ 1 5 ) ramosissima: multos protrudens ramos, qui denuo dividuntur in minores ; inspiciatur Conferva dif- fusa (t. 46. f. 9- a.}. 16) dichotoma: divisa in duas partes, quarum utra- que denuo bipartitur, et sic porro ad minimos fit ra- mos; videatur Fucus Fasciola (t. qG- f. 30 * 17) anastomosans: ramosae vel ramosissimae fron- dis capillaris vel filiformis rami si inter se iterum con- junguntur, ita, ut totum aequat rete; exemplo est Hy- drodiction majus (t. 56. f. 6.). y. Secundum acervationem, 18) solitaria: si una tantum frons ex una radice scutata ($. 45. B. No. j. a.) protruditur; ut nonnunquam in Cerainio Filo (t, 17. f. I. b.). 19) fasciculata: si permultae frondes capillares ex una .jradice scutata proveniunt, et in fasciculi forma sunt coarctatae ; exemplum exhibet Conferva compacta (t. 55. f. I?-)- co) caespitosa : ubi plures frondes capillares ea- dem ex radice prodeuntes ad omnes plagas versus in caespitis forma sunt diffusae; ut in Conferva caespito- sa (r. 56. f. li.)> Conferva bullosa (t, 56. f. lO.). 21) contexta: permultae capillares aut filiformes eadem e radice protrusae frondes, quae in caespitis for- ma dilatatae se variis angulis intersecant; videatur Coji- ferva bullosa (t. 56. f. lO.). J. Secundum substantiam. 22) herbacea: plus minusve carnosa et cui substantia herbaceorum vegetabilium esi ; e. g. plurimae generis Confervae species. 23) membranacea: tenuis, tenax et parum diapha- na; ut in plurimis generis Ulvae speciebus. 14) {ramosa): der sich in Aste zertheilt; z. B. Conferva fluviatilis (t. Sl- f 9.)' 1 5 ) vielastig (ramosissima): der viele Aste her- vortreibt, die sich wieder in kleinere zerlheilen; z. B. CoTiferva diffusa (t. 46- f. 9. a.). 16) gez weytheilt (dichotoma) : der sich in zwey Theile, jeder derselben wieder in zwey, und so fort, bis auf die kleinsten Aste zertheilt; z. B. Fucus Fascio- la (t. 46. f. 30* 17) aderastig (a/zastojnosans): wenn die Aste eines iistigen oder vielastigen haar- oder fadenformlgen Wedels sich wieder verbinden, so, dafs das Ganze einem Netze gleicht; z.B. Hydro diction majxis (t. 56. f. 6.). y. Nach der Hnhdtifung. 18) einzeln (solitaria) : wenn nur einWedel aus der schildformigen Wurzel (§. 45 . B. No. 5 * a.) hervor- getrieben wird; ^yie z. B. bisweilen bey Ceramium Fi- lum (t. 17. f. I. b ). ig) biischelformig (fasciculata): wenn sehr viele haarformigeWedel aus Einer schildformigen Wurzel hervorkoraraen, und in Gestalt eines Buschels zusam- mengedrangt sind; z.B. Conferva compacta (t. 55 . f- 1?-)* 20) rasenartig (caespitosa): wenn mehrere haar- formige Wedel, die aus einer Wurzel hervorkommen, nach allen Seiten in Gestalt eines Rasens ausgebreitet sind; z.B. Conferva caespitosa (t. 56. f. Ii.), Confer- va bullosa ^t. 56. f. IO.). 21) verwebt (contexta) : wenn sehr viele haar- oder fadenformige, aus Einer Wurzel hervorgetriebene Wedel sich in Gestalt eines Rasens ausbreiten und in veischiedenen Winkeln sich durcbkreuzen und beruh- ren; z. B. Conferva bullosa (t. 56. f. lO.). 'h. Nach der Substanz. 22) krautartig (herbacea): der mehr oder we- niger fleischig, von der Substanz krautartiger Gewachse ist; z. B. die mehrsten Arten der Gattungen Conferva. 2,3) hautartig (membranacea): wenn er dunn, zahe und wenig durclischeinend ist; z. B. die mehrsten Arten der Gattung Ulva, Terminologia. Terminoeogie. 121 24) cartilaginea: dura, tenax ac simul diaphana apparens; exemplo est Fucus cartilagineus. 25) gelatinoso - cartilaginea : inter praecedentem (Ts^o. 24 -) sequentem (No. 26.) tenens medium; sic in omnibus generum Rivulariae et Batrachosperini speciebus apparet. 26} gelatinosa: mollis elasticus ac diaphanus exstat; qualis in omnibus generis Treinellae speciebus reperitur. Singulae partes et capillaris (Nr. 1.) et filifor- mis (No. 2.) frondis, sit articulata (No. 4 -)> ge- niculata (No. 5.), nodosa (No. 6.) sive conti- nua (No. 7.), simplex (No. 13.) vel ramosa (No. 14 )» dicuntur illae contra frondis tu- bulosae (No. 3.) Tubuli nominantur. Loco ter- mini Tila et quidem Filamenta dici solet, Laec vero minus apta est denominatio , quae istai jam significat partes antberas ferentes. In fronde articulata, geniculata et nodosa per- inde atque in caulis speciebus ejusdem nomi- nis (5. 51. No. 61. 63 et 64.) distinguuntur Ar- ticuli, Genicula et Nodi (vid. observ. 5.51. post No. 68-). In siccando hae partes multum mut.iri solent, quam ob causam non in vivido solum, sed in sicco etiam earum statu sunt observan- dae. Articuli, qui in statu vivido sunt teretes, siccando constringuntur, ita, ut tunc vel collap- si, vel corrugati, vel Ut plerumque fit compressi, vel saepe adeo alternatiin contracti, ut in Confer- va diffusa (t. 46. f. 9 b.) venit in conspectum. Genicula, quae siccata plerumque contracta in- veniuntur, in statu vivido aut pellucida aut ob- scura videntur, pro utraque earum latitudinis varietate, ex qua modo annularia modo oblonga apparent. 24) knorplig (^cartilaginea') : der hart, zahe und dabey durchscheinend sich zcigt ; z. B. Fucus cartila- gineus. 25) gallertartig- knorplig (gelatinoso - carti- laginea'): der zwischen dem vorhergehenden (No. 24.) und dem folgenden (No. 26.) stelu; z. B. alie Arten der Galtung Rivularia und Batrachosperinum. 26) gallertartig (gelatinosa) : der weich, cla- stisch und durchscheinend ist; z. B. alie Arten der Gat- tung Tremella. Die einzclnen Theile des haarformigen (No. i.) und fadenformigen (No. 2.) Wedels, er mag nuu gegliedert (No. 4.), gelenkig (No. 5.), knotig (No. 6.) oder fortlaiifend (No. '].), einfacli (No. 13.) oder astig (No. 14.) seyn, lieifsen F a- den (Fila), die des robrenartigen (No. 3.) bin- gegen Rohrclien (Tubuli). Statt Fila pflegt man zwar aucli Filamenta zu sagen , aber diese Benennung ist nicbt so gut, da man damit scbon die Theile bezcichnet, welche die Staubbeutel trazen. Bey dem gegliederten, gelenkigen und knoti- gen Wedel werden auf gleicbe Art, wie bey den eben so benannten Stengelzrten (5.51. No. 61. 65. und 64.), Glieder (Articuli), Gelenke (Ge- nicula) und Knoten (Nodi) unterscbieden (m. s. die Anmerkung J. 51. nacb No. 65 ). Beyra Trocknen pflegen sicb diese Theile sehr zu ver- andern , VTeTslialb man sie nicbt nur im leben- den, sondern auch im trocknen Zustande beob- acbten mufs. Die Glieder, welche im leben- den Zustande stielrund (teretes) sind, zieheii sich beym Trocknen zusammen, so, dafs man sie alsdann zusammengefallen (collapsi) oder z u s am m e n g er u n z el t (corrugati) oder, wie meistens, zusaramengedriickt (compres- si), ja oft auch wechselsweis - zusammen- gezogen (alternatiin contracti), wie bey der Conferva diffusa (t. 46. f. 9 ' sieht. Die Ge- lenke, welche man nacb dem Trocknen ge- wtihnlich zusammengezogen (contracta) fin- T 2 12S TeRMINOI. OGIA. Color in Algis siccando pariter liaud raro mu- tatus, in utro(iue statu determinatur secundani 5. 10. C. In Filicibus. u. Secundum figuram. 1) reniformis: si subrotunda et in basi est exci- sura vel sinu (§. N. 16. 17.) praedita, cujus anguli laterales sunt rotundati; ut ostendit .^dia?itum renifor- me (t. 42. I. 2. b.}. 2) cordata: subrotunda vel oblonga (§. 66. observ. post No. 5 ), in apicem excurrens et in basi excistura vel sinu instructa, cujus anguli laterales sunt rotundati; exem- plum praebet Ophioglossum reticulatum (t. 55- f- 10.). 3) ovata: cui oblonga est bgura (§. 66. observat, post No. 5.), ubi basis arcum describit apice, lateribus sensim concurrentibus formato, majorem; inspiciatur Ophioglossum vulgatum (t. 40. f. I. 4} lanceola ta: que oblonga (§. 65. observat, post No. 5.) est, ac cujus diameter longitudinis plus quam Uiplo illum latitudinis superat; videatur Grammitis elongatae frons sterilis (t. 62. f. 4* 5) linearis-, si oblongae (§.66. observ. post No. 5-). multum elongatae est figurae, arcubus lateralibus non nisi parum curvatis, quibus rectae fere ac parallelae ex- hibentur lineae; ut monstrat Grammitis linearis (t. 62. f. 6.). * 6) tricuspidata: apex frondis si duabus excisuris in tres partes est divisus; inspiciatur P teris tricuspidata (t. 48. f. 5.). 7) daedalea: frondis apex si multam est dilatatus. Terminologie. det, zeigen sicli im lebenden Zustande ent-we- der durchsclieinend {pellucida) oder un- durchsichtig (obscura), so wie sie, nacliVer- scliiedenheit ihrer Breite, bald ringformig (annularia), bald lan glich (oblonga) ersclieinen. Die Farbe, welclie bey den Tangen durcli das Trocknen ebenfalls nicbt selten veranderc wird, bestimmt man in beyden Zustandeii nacli J. 10. C. Bey den Farrnkrautern. «. Nach der Gestalt. 1} nierenformig (reniformis'): wenn er nmdllcb ist und an der Basis einen Ausschnitt oder eine Bucht (§. 84" 16. 17.} hat, deren Seitenwinkel zugerundet sind; z. B. jddiantum reniforme (t. 42. f. 2. b.). 2) herzformig (cordata): wenn er rundlich oder langlich (§. 66. die Anmerk. nach No. 5-) ist, in eine Spitze auslauft und an der Basis einen Ausschnitt oder eme Buchjt hat, deren Seitenwinkel zugerundet sind; z. B. Ophioglossum reticulatum ^t. 55- f- lO.). 3) eyrund (ovata): wenn er er eine langliche Ge- stalt (§. 66. die Anmerk. nach No. 5-) hat, bey welcher die Basis einen grofsern Bogen beschreibt, ais die Spitze, die durch ein sllmahliges Zusammenlaufen der Seiten gebildet wird ; z. B. Ophioglossum vulgatum (t.48. f* t. a.). 4) lanzettformig (lanceolata): wenn er lang- lich (§. 66. die Anmerk. nach No. 5-) ist, und der Durch- messer der Lfinge den der Breite mehr ais dreymahl ubertriEt; z. B. der unfruchtbare Wedel von Grammi- tis elongata (^t. 62. f. 4- a-)» 5) linienformig (linearis): wenn er von langli- cher (§. 66, die Anmerk. nach No. 5 -)> stark verlanger- ter Gestalt ist, und die Bogen der Seiten nur wenig ge- krummt sind, so, dafs sie fast gerade und gleichlaufen- de Linien bilden ; z. B. Grammitis linearis (t. 62. f. 6.). 6} dre}'spitzig (tricuspidata): wenn die Spitze des Wedeis durch zwey Ausschnitte in dre}'' Theile zer- theilt ist; z. B, P teris tricuspidata (t. 43- f- 5.). 7) verworren (daedalea): wenn die Spitze des Terminologia. Terminolocie, i25 incisuris diductus^ simulque crispus; e. g. Scolopendrium oJJicinaru77i daedaleiim (f. 63. f. lO.). 8 ) dichotOTTiax si frons in duas partes est divisa, quarum utraque iterum bipartitur et sic continue; exem- plum exhibet Tae7iites furcata (t. 5l- b Q )* g) pumatifida: frons si ab utroque latere excisu- ris ad costam mediam non pertinentibus, in plures di- viditur partes, costae satis perpendiculaiiter insistentes; inspiciatur PolypodiiiTn vulgare (t. 2 . f. 5 )* 10 ) confliicTite pi777iata: quae inferne est pinnata (No. II.), ad supernum autem versus in pinnatifidam (No. g.) transit; exemplo est PolypodiiiTTi te7inifoliu77i (t. 48 . f. 2 .). 1 1 ) pi7i7iata : stipite. ($. 54 ) duobus lateribus oppo- sitis foliola ferente, quae omnia uni plano incubant; vi- deantur BlecImiiTii occide7Uale (t. 48- f- 30» ■^7ie7nia hirta (t. 26 . f. 3 - a-)- 12 ) pin7iato -pumatifida-. ubi foliola pinnatae fron- dis (No. II.) sunt pinnatiEda (No. g.); e. g. Woodwar- dia radicuTis (t. 5 o. f. 6 .). — ■ Fro7is bipUmatiJida Willd. — . 13) bipi7i7iata s. duplicato - pin/iata-. ubi stipes (fi). 54 .) in duobus sibi oppositis lateribus frondes fert pinnatas (No. II.); inspiciatur Aspiditmi fragile (t. 55- f. 15). 14) tripumata s. triplicato -pi7t7iat a', stipes (§. 540 ubi in duobus sibi oppositis lateribus frondes fert bi- pinnatas (No. i3 ); videatur efusu7n(x.. 63. f. i40- 15) q7iad/ipin7iata s. quad/xiplicato-pumata-. cu- jus stipes (§. 540 iti duobus sibi oppositis lateribus fron- des fert tripinnatas (Nr. i40> exempli loco est Adia7i- tU777 polyphyllum. 16 ) digitato - piTinata, si in stipitis (§. 540 apice plures ex eodem puncto prodeunt frondes pinnatae Wedels stark erweitert, durch Einsclinitte zertheilt und dabey kraus ist; z. B. Scolope7idriu77i ojfici/iarum 0. daedalexnii (t. 63- f. lo.). 8) gezweytheilt (dichoto77ia'): Tvenn sich der Wedel in zvvey Theile, jeder derselben wieder in zwey und so fort zertheilt; z. B. Tae7iites furcata (t. 5[.f. g). g) fiederspaltig (pi/inatifida'): wenn der Wedel von beyden Seiten diuch Ausschnitte, welclie die Mit- telrippe nicht vollig erreichen in mehrere Theile abge- theilt ist, die ziemlich senkrecht auf derselben stehen; z. B, PolypodiufTi vulgare (t. 2. f. 5.). 10) zusammenfliefsend-gefiedert (co7iflue7ite puuiata')-. der unten gefiedert (No. ir.) ist, nach oben zu aber nach und nach in den fiederspahigen (No. g.) iibergeht; z. B. Polypodiu /71 te7iuifolium (t. 40- f. ^O* 11) gefiedert (jnnxiata')-. wenn der Strunk (§.540 an zwey entgegengesetzten Seiten Bliittchen tragt, die alie in einer Flache liegen; z. B. BlecIiTiu/ri occideTitale (t. 48- f. 3 ), A7ie77iia hirta (t. 26. f. 3. a.). 12) gefiedert-fiedersp altig {spumato -pi7i7iati- fida)-. wenn die Blattchen des gefiedertenWedels (No. ii.) fiederspaltig (No. g.) sind; z. B. Woodwardia radi- ca7is (t. 50. f. 6.). — Fro7is bipumatifida lyHld. — , 13) doppelt-gefiedert (bipumata s. duplicato- pumata)-. wenn der Strunk (§. 54.) an zwey enlgegen- gesetzten Seiten gefiederte Wedel (No. ii.) tragt; z. B. Aspidiu77i fragile (t. 55- f. 150« 14) dreyfach - gefiedert (tripumata s. tripli- cato-pi7i7iata'): wenn der Strunk (§. 54.) an zwey ent- gegengesetzten Seiten doppelt- gefiederte Wedel (No. i3.) tragt; z. B, Polypodiu77i effusu7/t (t. 63- f. l40* 15) vierfach - gefiedert quadripumala s. qua- druplicato -pin7iata')-. wenn der Strunk (§-540 an zwey entgegengesetzten Seiten dreyfach - gefiederte Wedel (No. 14 ) triigt; z. B. Adia7itu77t Polyphyllimi, 16) gefingert - gefiedert (digitato - puiTiata'): wenn an der Spitze des Strunkes (§. 5.j.) raehre gefie- Terminologia. Terminoeogie. (No. ii.)> quae uni plano incubant; \idea\uT ^diantnm radiatum (t. 46 - 17) pedato --pinnata -, ubi stipes (§. 54 ) duos pa- tentissiraos ramos diducitur, et frondes pinnatae (No. ii.) in apice, sicut in interiori cujusvis rami latere, sunt col- locatae; e. g. Adiantum pedatum (t. 49- f- 6.). 18) pinnato - hinata'. foliola frondis pinnatae (No. II.) ubi bina deinceps in eorum basi sunt inter se conjuncta ; cui exemplum adfert frons fructificans Acro- stici trifoliati (t. 53 - f- 2.). ig) pinnato-ternata: foliola frondis pinnatae (No. 1 1.) si terna demceps in eorum basi inter se conjimcta sunt; exemplo esX. Acrostici trifoliati frons sterilis (t. 53 -f-l 0 ’ yS. Secxinduin r elationem ad alias partes. 2o) sterilis: haud ferens fructus; videantur Acro- sticxim trifoliatum (t. 53. f. I.), Graminitis elongata (t. 62. f. 4- <2,1) frxLctificans: quae ad fructus ferendum est de- stinata vel ad id idonea; e. g. Acrosticxixn trifoliatum (t. 53. f. 2.), Gramxxiitis elongata (t. 62. f. 4 - b.). 22) radicans:, deflexa ad terram, ubi ex ejus apice radices agit; insYi.ciaX.mt Asplenixim rhizophyllurn (X.. 4 g. f. 8 ). Frondis species, in Filicibus praeterea occur- rentes, reliquae omnes possunt determinari ex iis, quae in foliis (J. 83 ) sunt distinctae. D. I n P a 1 m i s. l) flalelliformis: si in stipitis (§. 540 apice aut plura longa orbiculatim fere dilatata exstant foliola, quo exhibetur frons; aut haec si orbiculata fere, radiatim derte Wedel (No. ii.) aus Einem Punkte hervorgehea und in Einer Flache liegen; z. "Q. Adiantxim radiatxim (t. 46. f. II.). 17) gefufst-gefiedert (pedato -pinnata"): wenu der Strunk (^. 54.) in zwey weit von einander abstehen- de Aste getheilt ist, und an der Spitze, so wie an der innem Seite eines jeden Astes geflederte Wedel (No. ii.) stehen; z. B. Adiantxim pedalxim (t. 49 - f- 6.). 18) gefiedert - zvveyziihlig (^pinnato - binata): wenn die Blattchen des gefiederten Wedels (No. ii.) zu zwey und zwey an ihrer Basis verbunden sind; z. B. der fruchlbare Wedel von Acrosticxim trifoliatxim (t. 53. f. 2.). 19) gefiedert - dreyzahlig (pinnato ternata): wenn die Blattchen des gefiederten Wedels (No. ii.) zu drej'^ und drey an ihrer Basis verbunden sind; z. E. der unfruchtbare Wedel von Acrosticxim trifoliatxim (t. 53. f. !.)• /S. Nach den J^e hdltnifs zxi andern Theilen. 20) unfruchtbar (sterilis): der keine Fruchte bringt; Acrosticxim trifoliatum (t. 33 A. 2 .), Gram- mitis elongata (t. 62. f. 4- a )- 21) fruchtbar (fructificans): der dazu bestimmt oder fahig ist, Fruchte zu tragen; z. B. Acrosticxim trifoliatxim (t. 53 - h 2.), Grammitis elongata (t. 62. f. 4. b.). 22) wurzelnd (radicans): wenn er sich zur Erde niederbengt und in dieselbe aus seiner Spitze Wurzeln schlagt; z. B. Aspleniiim rhizophyllurn (t. 49 - f* 8 )» Alie iibrigen, bey den FanmkrUutern nocli vor- kommeiiden Arten des Wedels lassen sich nach denen, die bey den Blattern (jj. 83') unterschie- den sind, bestimmen. D. Bey den Palmen. 1) fachelforraig (fiabelliformis): wenn an der Spitze des Strunkes (f. 54 ) entweder mehrere lange Blattchen fast kreisformig ausgebreitet stehen, und so Terminojlogia. Terminologie. 125 plicata atque incisa videtur; e. g. Borassus fiabellifor- mis , Chnmaerops humilis (t. il. f. 3 )^ Corypha ro- tundifolia (t. ii. f. I. b.}. c) peltata', si stipitis (§. 54 ) apex cum inferiori pagina frondis plus minus^e orbiculatae est conjunctus, atque ubi hujus incisurae non altius descendunt, quam ut circa stipitis apicem frons resistat indivisa; exemplum praebet Corypha rotundi/olia (t. ii. f. i. b,), 3) pinnata', vid. C. No. II.; exemplum exhibet Cieas circinnlis (t. ii. f. 2.}. 4) bipinnata s. duplicato -pinnata', vid. C. No. 13.; e. g. Caryota urens. §. 83. Folia constituunt Phyllinum ($. go.) ubi semper cor- mus (§-480 potest distingui, nunquam autem nec propagi- nes, nec semina nec fructus inveniuntur, nisi si flores ferunt, quod fit in generibus Phyllanthi, Xylophyllae, Rusci et Polycardiae. Illa in Jungermanniis, ?.Iuscis, Stachy- opteridibus ac. Palmis exceptis, phanerogamis omnibus inveniuntur. Quo ex omnibus eorum diversitatibus sa- tius definiantur, illa exposituri sumus hic eo ordine, qui in vegetabilium descriptione est observandus, atque igi- tur secundum locum, ubi enascuntur, eorum relationem ad alia corpora, dispositionem, affixionem, directionem, substantiam, interiorem structuram, durationem ac de- nique figuram. Postrema hac ratione id est respicien- dum, utrum planum an corpus offerant, et si illud est, utrum simplicia an composita reperiantur folia, quorum singulum quodque est examinandum secundum ejus cir- cumscriptionem, basin, apicem, marginem, nec non se- cundum utramque ejus paginam. A. Secundum locum, ubi enascuntur vel reperiuntur. 1) seminale', quod ante ejus evolutionem alterum den Wedel bilden; oder wenn derselbe fast kreisrund, strahliggefaltet und eingeschnitten ist; z. B. Borassus flabellifontiis , Chamaerops humilis (t. ii. f. 3.}, Co- lypha rotmidifolia (t. ii. f. i. b.). 2) schildformig (jyeltata')-. wenn die Spitze des Strunkes (§. 540 der Unterseite des melir oder we- niger kreisfdrmigen Wedels verbunden ist, und die Ein- schnitte des letztern nur so tief sind, dafs noch rings- um die Spitze des Strunkes der Wedel unzertlieilt bleibt; z. B. Corypha rotundifolia (t. ir. f. i, bO- 3) gefiedert (^pinnata')-, m. s. C. No. II.; z. B. Cieas circinalis (t. II. f. 2.^. 4) doppelt-gcfiedert (Itipinnata s. duplicato- pinnatd): m. s. C. No. 13.; z. B. Caryota urens. §. 83. Die Blatter (Folia') machen eine Belaubung (§ 80.) aus, bey der jederzeit der Stiel (§. 43.) unterschieden wer- den kann, niemahis aber Fortsiitze, Samen oderFruchte gefunden werden, es sey denn, dafs sie Blumen tragen, wie bey den Gattungen Phylla?ithus, Xylophylla, Rus- cus und Polycordia. Sie finden sich bey den Junger- mannien, den Moosen, den Ahrenfarrn und bey allen Phanerogamen, wenn mnn die Palmen ausnimmt. Um sie nach allen ihren Verschiedenheiten naher zu bestim- raen, wollen wir sie hier in der Ordnung auffiiliren, wie sie bey der Beschreibung der Gewachse betrachtet werden miissen, ais nach dem Orte, wo sie entspringen, nach ihrem Verhaknifs zu andem Gegenstanden, nach der Stellung der Anheftung, der Richtung, der Substanz, der innern Struetur, der Dauer und der Gestalt. In letztrer Rucksicht mufs man darauf achten, ob sie ais Fliiche oder ais Koq^er vorkommen, und ob sie, ais Flache betrachtet, einfach oder zusammengesetzt sich zeigen, wo dann wieder jedes einzeine Blatt nach dem Urarisse, der Basis, der Spitze, dem Rande und den beyden Flachen betrachtet werden mufs. A. Nach dem Orte, wo sie entspringen oder sich befinden. i) Samenblatt (seminale): das vor seiner Ent- T E R M I N o L O G I A. Terminoeogie. 1 < 2.6 constituit seminis dimidium. Plerumque figura prae cae- teris foliis insignitur, et, quoniam prius quam haec de- cidit, in paucis tantum vegetabilibus videtur; exemplo sunt bina folia inferiora Polygoni Fagopyri[x.. 6 o.i.^.s..). 2) radicale: excrescens e radice, vel e caudice in- termedio cormoideo (§, 46. No. i.) ; inspiciantur Ajuga reptans (t. 25. f. 3 . b.), Gnaphalium clioicmn (r. 62. f. 16. a.). Pinguicula 'vulgaris (t, 61. f. 6. a.). Cycla- men europaeuui-(t. 8. f. 2. c.). 3) caulinum-. cauli (§. 5i ) insistens; exempli loco sunt A juga reptans (t. 25. f. 3 - c.), Silene nutans (t. 13. f. 5. b.). 4 ) culmeum-. in culmo (§. 32.) apparens; videan- tur Rottbellia incurvata (t. 25. f. i. a.). Carex Dry- nieja (t. l\l. f. 5 - a-)* 5) rameum', quodvis folium in ramis (§. 58 -) ver- sans; e. g. Thymus Serpillum (t. 13. f. 7, b.}. 6) alare: alae (§. 38 . observat.) adstans; exemplum praebet Rhinanthus Crista galli (t. 22. f. 3 - a-)* 7) florale: prope flores occurrens; exemplum exhi- bent Ajuga reptans (t. 25. f. 3 - d.)> Silene nutans (t. 13. f. 5. c.). B. Secundum relationem ad alia corpora. 8) scandens: folium — plerumque compositum — cujus petiolus aliud corpus circumvolvit; e. g. Clematis Viticella, Clematis Vitalba, Clematis glauca (t. 6r. f. 4.). 9) radicans: vid. §. 82. C. No. 22. Frondi magis est proprium quam foliis. 10) demersum: quod in vegetabilibus aquaticis sub- ter aquae superficiem invenitur; exemplo est Ranuncu- lus polyphyllus (t. 2Q. f. 3- a.). wicklung die eine Halfte des Samens ausmachte. Es zeichnet sich gewohnlich durch seine Gestalt von den ubrigcn Blattem aus, und, da es friiher ais diese ab- fallt, so sieht man es nur bsy wenigen Gewiichsen; z. B. die beyden untern Blatter bey Polygonum Fagopyrum (t. 60. f. 4- a.). 2) Avurzelstandig (radicale'): wenn es aus der Wurzel oder aus dem stielartigen Alittelstocke (§. 46. No. I.) entspringt; z. B. Ajuga reptans (t. 25. f. 3 - Ij.)^ Gnaphalium dioicum (t. 62. f. 16. a.), Pinguicula 'vul- garis (t. 6r. f. 6. a.), Ciclamen europaeum (t. 8- f- 2. c.). 3) stengelstand ig (^caulinum): das am Stengel (§. 3i ) steht; z. B. Ajuga reptans (t. 23. f. 3. c.), Si- lene nutans (t. 13 . f. 3. b ). 4) h alms t andi g (c«//«eK7«) : das am Halme (§.32.) sich zeigt; z. B. Rottbellia incurvata (t. 23 - f. I. a.). Carex Drynieja (t. 41 . f. 5. a.). 3 ) aststandig (rameum): jedes Blatt, das an den Asten (§. 38 ) sich befindet; z. B. Thynnus Serpillum (t. 13 . f. 7 . b.). 6) a s t a chs elslan dig (alare): das an derAstach- sel (§. 38. die Anmerk.) steht ; z. B. Rhinanthus Crista galli (t. 22. f. 3 . a.). 7) biuthenstandig (florale): das nahe bey den BIumen sich befindet; z.li. Ajuga reptans i. Silene nutans (t. 13. f. 5 . C.). B. Nach dem Verhaltnifs zu andern Korpern. 8) kletternd (scandens): ein — gewohnlich zu- sammengesetztes — Blatt, an welchem sich der Blatt- stiel um einen andern Korper windet; z. B. Clematis T^iticella , Clematis V^italba, Clematis glauca (t. 61. f. 4.). 9) wurzelnd (radicans): m. s. §. 8r. C. No. 22. Es ist mehr dem Wedel, ais den Blattern eigen. 10) untergetaucht (demersum): das bey den Wassergewachsen unter der Oberflacbe des Wassers sich befindet; z. B. Ranunculus polyphyllus (t. 28. f. 3 . a.). Terminologia. Tsrminologie. 12 '] 11) natans', quod aquae superficiei innatat; ut in Ranunculo polyphyllo (t. 2 Q. f. 3 * b.). 12 ) emersum', super aquae superficiem exstans; exemplum praebet polypliyllus C. Secundum dispositionem. * 3 ) alterna : sicut in ramis §. 58 . No. 3 . exemplum praebet Erigeron unijlorum (t. i. f. 40 — 43 )* 1 4 ) opposita', ut in ramis §. 58 . No. 4.: inspician- tur Rliinanthus Crista galli (t. 22 . f. 3 . a.), Thymus Serpillum (t. 13. f. 7. b.), Silene nutans (t. 13. f. 5 . b.). 15) terna', ubi tria ejusdem altitudinis caulem cir- cumstant folia ; videatur Nerium odorum (t. 22. f. i. b.). 16) quaterna', ubi quatuor folia ita sunt disposita; exemplo est Galium palustre (t. 60. f. 14. a.). Simili modo occurrunt. 17) quina', e. g. Myriophyllu?n spica tu 7 n{x..' 2 ^.l. 2 .\>.). 18) seria', e. g. Galium Aparine (t. 13. f. 6 . a.). Ita numerantes continuunt: septena, octona, novena etc. 19) verticillata'. ubi folia caulem circumstant plu- ra, quorum numerus non semper idem est; inspiciatur Hippuris vulgaris (t. 64. f. i 5 . «•). Loco ejus dicitur etiam stellata, praecipue, si pro denominatione praece- dentium (No. 16., 17. et 18 ) communi adbibitur. 20) spiraearia'. si folia in spirae morem circum caulem sunt disposita; e. g. Pandanus utilis, Funda- nus humilis. 21) disticha', sicut in ramis 58 . No, 5 .; e. g. Cupressus disticha (t. 5g. f. i.). 22) decussata: ubi folia alterna (No. l 30 OP" posita (No. 14.) cauli seriebus quatuor longitudinalibus ita insistunt, ut deorsum conspecta unam constituant 11) schvvimmend {natans'): wenn es auf der Oberflache des Wassers schwimmt; z. B. Ranunculus polyphyllus (t. 28. f. 3* b,). 12) aufgetaucht {emersus): das uber der Ober- flache des Wassers sich befindet; z. B. Ranunculus po- lyphyllus (t. 28. f. 3. c,), C. Nach der Stellung. 13) wechselsweisstehende {alterna): wie bey den Aston §. 58 - No. 3 - ; z. L. diene hier Erigeron uni- jlorum (t, I. f, 40 — 43 ). 14) gegen u b ers t eh end e {opposita): wle bey den Asten 58 . No. 4 - ; z. B. selie man Rhinanthus Crista galli (t. 22. f. 3. ‘i )» Thymus Serpillum (t, 13. f. 7. b.), Silene nutans (t. 13. f. 5 . b,). 15) dreyfache {terna): w-enn drey Blalter in glei- * clier Hohe rings um den Stengel stehen ; z. B, Nerium odorum (t, 22. f. i. b.). 16) vierfache {quaterna): wenn vier Blatter so gestellt sind; z. B. Galium palustre (t. 60. f. 14. a ). • Auf ahnliche Art giebt es: 17) funffache {quina): z. B. Myriophyllum^sp^ catum (t. 29. f. 3. b.). 18) sechsfache {sena): Galium Aparine (t. 13. f. 6. a ). So zahlt man weiter: siebenfache {septuena), achtfache {octona), neunfache {novena) u, s, w. 19) quirlstandige {verticillata): wenn mehrere BLuter rings um den Stengel stehen, deren Zahl nicht bestandig ist; z. B. Hippuris vulgaris (t. 64 - f. i 5 . a ). Man sagt dafur auch s ternfo rmige besou- ders, wenn man es ais allgemeine Eenennung der vor- hergehenden (No. 16, 17, u. 18) gebraucht. 20) schraubenstandige {spiraearia): wenn die Blatter nach Art einer Schraube um den Stengel gestellt sind. z. B. Pandanus utilis, Pandanus humilis. 21) zweyreihige {disticha): wie bey den Asten §. 58 . No. 5.; z. B, sehe man Cupressus disticha (t. 5 g,f. i.). 22} kreuzweisstehende {decussata): wenn die Blatter wechselsweis- (No. i 3 ) oder gegenubersteliend (No. i 4 ) in vier Reihen der Lange nach am Stengel sich U Terminologia. T ERMINOEOGIE. icS crucem ; exemplo sunt Phlox paniculata (t. 52 . f. 6.), Euphorbia Lathyris. 23) sparsa: sicut in ramis §. 58 - No. 6.; inspiciatur Lithospennum ojficinale (t. 2T. f. 3 .). 24 ) remota : ut in ramis §. 58 . No. 7. ; videatur Comarum palustre (t. 8. f. 3 .) 25} conferta: in modum ramorum §, 58 . No. 8-; exempla praebent Euphorbia Cyparissias , Polytri- chum commune (t. 10. f. i. a.) ac omnes Musci. 26) imbricata: si conferta (No. 25.) sunt^ et in mo- rem laterum seu imbricum se in! er se obtegunt; e. g. Aretia helvetica (t. 18. f. 5 * a-)^ Sedum acre (t. 57 - f. 7.a.). Adhuc distinguuntur; a) bifariam imbricata: si ita sunt disposita, ut juxta caulem duas tantum efficiant series. b) trifariam imbricata: ubi tres exhibent se- ries; e. g. Apicra viscosa TEilld. (t. 60. f. 7.). c) quadrifariam imbricata: in quatuor series disposita; videatur Slrutiola ciliata Andrews (t. 54. f- 6 .). Quoad numerum porro indicantur: quinquefariam imbricata , sexfariam imbricata etc, 27) fasciculata: plura folia si eodem ex loco ena- scuntur; e. g. Lycium barbarum (t. 10. f. 5 - b.) Pinus Larix. 2O) disparia: folia opposita (No. ^^i inter se differunt magnitudine; videantur Atropa Belladonna (t. 58 . f. 5 .)^ Melastoma Majeta. 29) heteromorpha: opposita (No. 14.) aut terna (No. 15.) si figura inter se differunt folia; exemplo sunt Melastoma heterophylla , Lasiopetalum triphyllum (tfib. libri inscript. 2. f, 14 ). befinden, so, dafs wenn man von oben herab sieht, alie Blalter nur ein Kreuz bUden; z. B. Phlox paniculata (t. 52. f. 6.), Euphorbia Lathyris. 23) zerstreute (^sparsa"): wie bey den Asten §. 53. No. 6.; z. B. Lithospermum officinale (t. 2t. f. 24) weitl au ftigsteh ende {remota'): wie bey den Asten §. 58- No. 7.; z. B. Comarum palustre (t. 8- f. 3). 25) dichtstehende {conferta'): wie bey den Asten § 53. No. 8. ; z. B. Euphorbia Cyparissias , Polytri- chum commune (t, 10. f. i. a.) und alie Moose. 26) dachziegelartige {imbricata): wenn sie dicht stehen (No. 25.) und nach Art der Dachziegel uber eiaander liegen; z. B. Aretia helvetica (t. 18. f. 5. a) Sedum acre (t. 57. f. 7. a.). Man unterscheidet hier noch: a) zweyzeilig - dachziegelartig {bifariam imbricata): wenn sie so gestellt sind, dafs sie liings dem Stengel nur zwey Reihen bilden. b) dreyzeilig - dachziegelartig {trifariam imbricata): wenn sie in drey Reihen stehen; z. B. Apicra viscosa IVilld. (t. 60. f. 7.). c) vierzeilig- dachziegelartig {quadrifa- riam imbricata): die in vier Reilien gestellt sind; z. B. Strutiola ciliata Andrews (t. 54- fi 6.). Der Zahl nach bestimmt man weiter: funfzeilig- dachziegelartig {quinquefariam imbricata), s e c hsz eili g-d a chziegelar tig {sexfariam im- bricatai) u. s. w. 27) buschelstiindige {fasciculata): wenn meh- rere Blaiter aus einer Stelle entspringen; z. B. Lycium barbarum (t. 10. f. 5 . b.). Pinus Larix. 28) verschiedengepaarte wenn ge- genuberstehende Blatter (No. 14 ) ungleich an Grofse sind; z. B. Atropa Belladonna (t. 58- fi 5-)> Melasto- ma Majeta. 29) verschiedengestaltete {heteromorpha): wenn gegeniiberstehende (No. i4 ) oder dreyfache Blat- ter (No. 15.) von imgleicher Gestalt sind; z. B. Mela- stoma heterophylla, Lasiopetalum triphyllum (Titel- kupfer 2. f. 14. Termikologia. Terminologie. 129 D, S ecundum affixion em. 30) petiolatum: si petioli (§. 59-) beneficio folium cauli aut ramis est conjunctum. Distinguuntur: a} palaceum: si petiolus folii margini est inser- tus ; exempla ferunt Quercus pedunculata (t. 20. f. 4 * d.) Tilia europaea (t. 32 . f. 3 » »•)) Sida tri- quetra (t. iQ. f. 2. b.}. b) peltatum: si petiolus inferiori folii paginae — plerumcpie in medio — est insertus; exempla praebent Pelargonium tetragonum (t. iQ. f. S- b.), Hydrocotyle vulgaris (t. 54 ' f- 12.), Tropaeolum majus (t. 55 . f. i 40 * 31) sessile: petiolo destitutum cauli aut ramis con- junctum est; inspiciatur Carlina vulgaris (t. 21. f. I.), Lithospermum ojficinale (t. 21. f. 30 > Rhinanthus Cri- sta galli (t. 22. f. 3- a-)- 32) solutum: carnosum, plerumque plus minusve cylindricum, est folium, non sua basi, sed supra cam al- tero in latere, cauli aut ramis leviter tantummodo con- junctum; exempli loco est Sedum r(^ Cacalia Ficoides (t. 60. f. 5.), Cacalia repens (t. 59. f- lO.). 35) herablnufend (decurrens): wenn sich dio Blattsubstaaz an einer oder an beiden Seiten eines sitzen- U 2 130 Terminologia. Terminoeogie. buc in canie continuatur, atque igitur quasi decurrit; exemplum exhibet Carduus ar abiens (t. i8. f- 4')* 3G) vaginalis : folium sese dilatans in basi, infra quam continuatur, ac cormum, cui adhaeret, circumclu- dit tanquam vagina ; e. g. folia inferiora eratri nigri (t. 40. f. 7, a.), et Jdeottiae repentis (^Satyrii repentis L. t. 40. f. 4* ^^O* 37) equitans: ensiforme (No. 235- ) aut lineare (No. 82.) folium, ad basin versus in margine interiori profundissimo arcteque compresso canali praeditum, quocum, in morem vaginae, caulem aut folii ex adver- so superantis ac similiter formati basin complectitur ; e. g. Ixia pumila (t. 54. f. 8 )^ Iris arenaria (tab. libr. inscript. ger. 2. f. 16.). 38) ampiexicaule: sessile (No. 3l.)> plerumque cor- datum (No. loi.), est folium suo basi caulem e duobus lateribus circumdans; exempli loco est. Uvularia am- plexifolia (t. 32. f. 5- sO- 39) coadunatum: foliorum oppositorum (N^o. l4) petioli si in sua basi tanquam confluunt; videatur Lo- niccra Periclymenum (t. 67. f. 3- a.). 40) connatum: folia opposita (N. 14.) ubi ipsa in eorum basi confluunt; inspicietur Silene nutans (t. 13. f. 5. b.). 4r) perfollatum : nisi folium marginis ope junctum est cauli, sed ab hoc in disco penetratur; exemplum exhibet Bupleurum rotundlfolium (t. 16. f. 4)- 42) connato - perfollatum: folium perfoliatum (No. 41.) duobus connatis (No. 40.) formatum; exem- plum praebet Lonicera Caprifolium (t. 57« f* s.). 43) distinctum: ubi in foliis oppositis (No. 14.) ne- que in iis ipsis, neque, dummodo petiolata sint, in eorum peliolis, ullus observatur nexus. Contrariatnr den Blattes (No. 3r.) noch unter der Basis desselben am Stengel fortsetzt, und daher gleichsam herablauft; z. B. Carduus arabicus (t. r8. f. 4 )* 36) scheidenartig (yaginans): ein an der Basis sich erweiterndes Blatt, welches unter derselben sich fortsetzt und den Stiel, an welchem es sich findet, rings- um wie eine Scheide einschliefst; z. B. die untern Blat- ter bey I^eratrum nigrum (t. 40. f. 7. a.) und Neottin repens {Satyrium repens L. t. 40- f* 4- ®0* 37) reitend (equitans): ein schwerdt- (No. 2350 oder linienformiges Blatt (No. 82.), welches gegen die Basis am innern Rande eine sehr tiefe, dicht zusammen- gedruckte Rinne hat und mit dieser nach Art einer Scheide den Stengel oder die Basis des an der entge- gengesetzten Seite uber ihm stehenden, ahnlich gebilde- ten Blattes umfafst; z. B. Ixia pumila (t. 54- f- 0)> Iris arenaria (Titelkupfer 2. f. 16 ). 38) umfassend (ampiexicaule): ein sitzendes (No. 3r0' gewohnlich herzformiges Blatt (No. lor), wel- ches mit seiner Basis den Stengel an zwey Seiten um- giebt; z. B. TJvalaria amplexifolia (t. 32. f. 5. a.). 39) verbunden (coadunatum) : wenn die Blatt- stiele gegenuberstehender Bliitter (No. 14 ) an ihrer Ba- sis gleichsam zusaramenfliefsen ; z. B. Lonicera Pericly- menum (t. 57. f. 3. a )• 40) verwachsen (connatum): wenn gegenuber- stehende Blatter (No. 14.) selbst an ihrer Basis zusam- raenfliefsen; z. B. Silene nutans (t. 13. f. 5. b.). • 41) durchwachsen (perfoliatum): wenn das Blatt nicht durch den Rand mit dem Stengel in Verbin- dung steht, sondern im Mittelfelde von diesem durchdrun- gen wird ; z. E. Bupleurum rotundifolium (t. iG. f. 4 )• 42) verwachsen- durchwachsen (connato -per- foliatum): wenn das durchwachsene Blatt (No. 4^0 aus zwey verwachsenen (No. 40.) gebildet ist; z. B. Lo- nicera Caprifolium (t. 57. f. i. a.). 43) gesondert (distinctum) : wenn bey gegenuber- stehenden Bliittern (No. 14.) weder an ihnen selbst, noch an ihren Blattstielcn, im Falle sie gestielt sind, eine Yer- Terminologia. Termin.oeogie. No. 39 - f 4 ®' 4 ®- » exempla ferunt plurima foliis op- positis vegetabilia. 44) adpressum: quod apice ejus sursum diverso, cauli est parallelum ; exempli loco est Gnaplialiiun di- oicum (t. 62. f. 16. b.). E. Secundum directionem. 45) erectum: apice sursum verso, linea accedens perpendiculari, ubi, dum caulinum (No. 3 ) sit, alia pot- est esse caulis directio ; videantur Ornithogalum spa- thaceum ( t. 27. f. 4 - a Convallaria Polygonatum (t. 61. f. 9.). 46) patens: si ita est directum, ut superne cum caule efficit angulum circiter quadraginta quinque gra- duum; exemplo est Ligustrum 'vulgare (t. 19. f. 2. a,). 47) divergens : si cum caule angulum format re- ctum; e. g. Phlox paniculata (t. 52. f. 6 .). 48) divaricatum : quod superne cum caule angu- lum obtusum, inferne autem acutum format; ut folia floralia Phlomidis tuberosae (t. 32 . f. 7.) et folia infe- riora Hyperici perforati (t. 13. f- 2. b.). 49) reflexum: si apice deorsum est directum et cauli fere parallelum ; e. g. folia inferiora Agathosrna- tis acuminati (t. 66. f. ii.). 5 0) prostratum: folium radicale (No. 2.) terram incubans; exemplum Pinguicida vulgaris {t.Qi. f. 6. a.). 51) incurvatum: quod sursum est curvatum; in- spiciatur Mesembrianthemum lunatum (t. 60. f. 8-), Iris arenaria (tab. libri inscript. 2. f. i6.). 52) recurvatum: quod deorsum est curvatum; vi- deatur Aster reflexus Andrews (tab. libr, inscript. ger. 2. f. 13.). 151 bindung 2u beraerken ist. Es ist der Gegensatz von No. 39. , 4 o« U' 4 ^. uml Eeyspiele geben die mehresten Gew.ichse mit gegenuberstehenden Blattem. 44 ) angedruckt fadpressunt) : das mit der Spilze aufvvartsgekehrt und mit dem Stengel gleichlaufend ist; z. B. Gnaphalium dioicum (t. 62. f. 16. b.). E. Nach der Richtung. 45) aufrecht (^erectuni): das sich, die Spitze nach oben gekehrt, der senkrechten Linie nahert, wobey der Stengel, wenn es stengelstandig (No. 3 ) ist, eine andre Richtung haben kann z. B. Ornithogalum spathaceum (t. 27. f. 4 - Convallaria Polygonatum i. 46) ab wartssteh end (^patens'): wenn es eine solche Richtung hat, dafs es mit dem Stengel nach oben zu einen Winkel von ungefahr fiinf und vierzig Grad bildet; z. B. Ligustrum vulgare (t. 19. f. 2. a.). 47) ausgebreitet (^divergens'): wenn es mit dem Stengel einen rechten Winkel bildet ; z. B. Phlox pani- culata (t. 52. f. 6 ). 48) ausgespreitet oder ausgesperrt (^divari- catuni) : das mit dem Stengel oben einen stumpfen, un- ten aber einen spitzen Winkel bildet; z. B. die bluthen- standigen Blatter der Pulomis tuberosa (t. 32. f. 7.) und die untern Blatter des Hypericum perforatum (t. 13. f. 2. b.). 49) zurfickgeschlagen (^reflexum'): wenn es init der Spitze nach unten gekehrt und mit dem Stengel fast gleichlaufend ist; z. B. die untern Blatter bey..^^u- thosrna acu.nuiatum (t. 66 . f. II.). oo) gestreckt (jjrostratum'): ein vsTirzelslandiges Blatt (No. 2.), welches auf der Erde liegt; z. B. Pin- guicula vulgaris (t. 61. f. 6. a.). 51) einwartsgekr ummt (^incurvatum'): wenn es nach oben gekrummt ist; z. B. Mesembrianthemum lu- natum (t, 60. f. 8 ), Iris arenaria (Titelkupf. 2. f. 16.). 52) zuruckgekrummt (recurvatum) : wenn es nach unten gekrummt ist ; z. B. Aster reflexus A n- drews (Titeikupfer 2. f. i 3 ). T E Pi 31 I N o L O G I A. TeR3IINOLOGIE. 15 = 53) dependens : nbi perpendiculari directione apex terram spectat; inspiciantur folia inferiora Cacaliae cy- lindricae ^t. 60. f. 6.). 5i) secundum : plura folia si in pluribus caulis la- teribus proveniunt^ omnia vero ad unam plagam vergunt; videantur Convallaria Folygonatiiin (t. 61. f. g.). In IMuscis dicitur secundum !Mobr et Web er homomal- lum, secundum Hedwig et Scbwagrichen contra heteromalluni; e. g. Dicranum heteroinaUmnii.&S.t.Q.). 55) 'uagum: si folia haud ad unam, sed ad omnes plagas, ut plerumque, vertuntur. Praecedenti est oppo- situm ; exempla praebent plurima vegetabilia, 56) adversum: cujus superior pagina caulem ver- sus est directa; e. g. Lactuca virosa (t, 58 . f. 7.) et plurima vegetabilia. 57) aversum: cujus margo caulem versus est dire- ctus; ut in Lactuca Scariola (t. 55 . f. 8-). 58 ) olliqnnm: si ita vertitur, ut inferiori parte ad- versum (No. 5G.) superiori contra aversum (No. 57.) ap- paret; exemplo est Melalcuca stypheloides (t. 60. f. g.). Angulus, quem folium vel petiolus cum cau- le efficit. Axilla nominatur. F. Secundum substantiam. 59) membranaceum,: folium planum, tenue, dia- phanum et parum tenax; exemplum praestant Leonto- don Taraxacum, Lonicera Periclymenum et plurima vegetabilia. 60) coriaceum: membranaceo simile, sed aliquanto est crassius et tenacius; e. g. Citrus Aiirantium, Lau- rus Camphora. 61) carnosum: suculente Fibrosoque consistens con- textu; reperitur in Generibus, quae dicuntur Cr assula, Sedum, Sempervivum, Mesembrianthemum et pl. a. 53) herabhangend (^dependens"): wenn in senk- rechter Richtung die Spiize der Erde zugekebrt ist; z. B. die untern Blaiter der Cacalia cylindrica (t. 60. f. 6.). 54) einseitswendig (secundum') : wenn mebrere Blatter an mehreren Seiten des Stengels bervorkomraen, sich aber alie nach einer Seite wenden; z. B. Conval- larium Polygonatum ^t. 61. f. g ). Bey den Moosen heifst es nacb Mohr und Web er homomallum, nach Hedwig und Scbwagrichen hingegen heteromal- linn; z. B, Dicranum heteromallum ^t. 65. f. 8.). 55 ) allseitswendig (vagum): wenn die Blatter nicht nach einer, sondem nach allen Seiten, wie es ge- wobnlich geschieht, sich wenden. Es ist der Gegensatz des vorbergebenden; Beyspiele geben die meisten Ge- wachse. 56) zugewandt (adversum): das mit der obern Flache dem Stengel zugekebrt ist; z. B. Lactuca virosa (i. 58 - f- 7.) tind die roehresten Gewachse, 5?) abgewandt (aversum) : das mit dem Randa dem Stengel zugekebrt ist; z. B. Lactuca Scariola (t. 58 . f. 8.). 58 ) schiefgewandt (obliquum): wenn es so ge- drehet ist, dafs es am untern Theile zugewandt (No. 56.), am obem hingegen abgewandt (No. 57 -} sich zeigt; z. B. Melaleuca stypheloides (t. 60. f. g.). Der Winkel, welchen das Blatt oder der Blatt- stiel mit dem Stengel maclit, wird die Blatt- aclisel (Axilla) genannt. F. Nach der S ubstanz. 5g) hautartig (membranaceum) : ein flaches, dun- nes Blatt, das uurchscheinend und wenig zahe ist; z. B. Leontodon Taraxacum, Lonicera P ericlymenum und die mehresten Gewachse. 60) lederartig (coriaceum): dem hautartigen abnlicb, aber etwas dicker und zaher; z. B. Citrus Au- rantium, Laurus Camphora. 6;) Ileis chig (carnosum) : wenn es aus einem safii- gen, fasrigen Gewebe besteht; z. B. die Galtungen Cars- sula, Sedum, Sempervivum, ^lesembrianthemum u. m. a. Teivimikologia. Terminoeogie. G. Secundum interiorem structuram, 62) fistulosum: folii longi ^ plus minusve teretis, si totius longitudo cava est, unde imitatur tubulum seu fistulam; exemplum exhibet Allium sibir-icuui(t.i\J.L\.h.'). 63) bifistulosum: longum est folium, cui tubulosae seu fistulosae cavitates insunt duae parallelae; exemplum praebet Lobelia Dortmanna (t. 53 - f. 7. n-)- 64} loculosum: folium fistulosum (No. 62.) septis transversis in loculos divisum; videatur Juncus sylvati- cus (t. 64. f. 6- a-)- 65} inane: raro contextu velluloso est repletum; e, g. Scirpus lacustris. 66^ solidum: neque cavitatibus constructum, neque raro contextu celluloso repletum. Hoc termino non niii quatuor illis praecedentibus (No. 62., 63., 64 - et 63.) contrario utantur. H. Secundum durationem, 67} sempervirens: quod ultra annum viget; exem- plo sunt Buxus sempervirens , Hedera Helix, Hacci- nium Hitis idaea. 68) annotinum: per unam modo aestatem vigens, e. g. Haccinium Myrtillus. 69) persistens: ita dicitur folium seminale (No. r.), ubi remanet usque dum flores evolvuntur; e. g. Poly- gonum Fagopyrum (t. 60. f. 4 * 8.). 70) deciduum: folium seminale (No. i.}, quod, ante quam flores evolvuntur, decidit; ut in plurimis ve- getabilibus, I. Secundum figuram, a. Dum planum offerunt. I. Folia simplicia. tf.. Secundum circumscriptionem. 7j) orbiculatum: circuli figuram si aequat, vel qui- dem ei propius accedit; inspiciantur Hydrocotyle vul- garis (t. 54* fi 12.}, Pyrola media (t. 35 - fi l 30 - G. Nach der innern Struetur. 62) rohrig (^fislulosuui): wenn ein langes, mehr oder weniger stielrundes Blatt seiner ganzen Litnge nach hohl ist, und daher Ahnlichkeit mit einer P«.ohre hat; z. B. Allium sibiricum (t. 4 - fi 4 * 63) doppelrohrig (hifistiilosum'): in welchem sich zwey rohrenformige, gleichlaufende Hohlungen finden; z.B. Lobelia Dortmanna (t. 33 * fi 7 - *>•)• 64) fachrig (^loculosum'): ein rohrichtes Blatt (No. 62.), welches durch Queerscheidewiinde in Fiicher abgetheilt ist ; z. B. Juncus sylvaticus (r. 64. fi 8- a-)* 63) markig (inane'): welches mit einem lockern, zelligen Gewebe ausgefullt ist; z. B, Scirpus lacustris. 66) fest (solidum): welches weder Hohlungen hat, noch mit lockrem zelhgem Gewebe ausgefullt ist. IMan bedient sich dieses Ausdruckes nur ais Gegensatz der yier vorhergehenden (No, 62., 63., 64. u. 63 .)- H. Nach der Dauer, 67) immergriin (sempervirens): das liinger ais ein Jahr dauert; z. B. Buxus sempervirens , Hedera Helix, Haccinium Vitis idaea. 68) jahrig (annotinum): welches nur einen Som- mer dauert; z. B. Vaccinium Myrtillus. 6g) bleibend (persistens): so nennt man das Sa- menblatt (No. i.), wenn es so lange bleibt, bis dafs sich die Blumen entwickeln; z. B. Polygonum Fagopyrum (t. 60. fi 4- a-)- 70) abfallend (deciduum): das Samenblatt (No, i.), welches vor dem Entwickeln der Blume abfallt; z. B. die meisten Gewachse. I. Nach der Gestalt. a. Ais Flache betrachtet. I. Einfache Blatter. a.. Nach dem Umfange. yt) kreisrund (orbiculatum): wenn es der Figur des Krcises gleicht, oder doch wenigstens dieser schr nahe koramt; z. B. Hydrocotyle vulgaris (t. 34 * fi 12.), Pyrola media (t. 35 - fi i 30 - 134 - Terminoi^ogia. Terminologie. 72) subrotundum: praecedenti simile, a circuli figu- ra vero magis discedens; e. g. Salix reticulata (t, 5o* f. g. b.). Populus tremula (t. 3o. f. 5- b.), Tropaeolum majus (t. 55- f- i40‘ 73) ovatum: vid. §, 82. C. No. 3- ; exempla refe- runt Peperomia purpurea (t. 24. f. 6. b.), Neottia re- pens, Salyrium repens L. t. 4o« f/ 4* Phytolacca decandra (t. 34- f- 5. c.). 74) subdiniidiato- ovatum: praecedentis formae, eo autem diversum, quod a costa media in duas partes in- aequales est divisura; exemplum exhibet Dracontium pertusum (t. 63. f. 9-)* 75) ellipticum: si oblongum (§. 66. observ. post No. 5-) est, ubi basis atque apex aequalibus segmentis circuli finiuntur, quorum chordae altera alteri sunt ad- versae; id quod ostendit Alisma natans (f. 5y- f- 2.), Potagometon natans. 76) ovale: praecedenti simile, eo autem ab illo di- v'ersum, quod basis et apex non finiuntur arcubus, sed angulis marginum amborum lateralium concursu effectis; id quod monstrat Lonicera Periclymenum (t. 57’ f* 3- Podaliria bijlora (t. 66. f. 12.). 77) oblongum: si oblongum (§. 66. observ. post No. 5.) est, et longitudinis diameter plus quam duplo neque verum multo plus quam triplo illum latitudinis superat ; exemplum fert Turraea virens (t. 23. f. 5- a-)» Limo sella aquatica (t. 63. f. I.). 78) subdiniidiato - oblongum: praecedentis formae, eo autem diversum, quod a costa media duas in partes inaequales dividitur; e. g. Peperomia obliqua (t. 23. f. 6.). 79) parabolicum: folium ovatum (No. 73.) in ejus medio aliquantum contracta, ita, ut linea arcuata, qua in utroque latere finitur, tribus composita sit arcubus, quorum alter in basi atque apice extrorsum, alter ia me- 72) rundlich (jubrotunduni): dem vorhergehen- den ahnlich, aber mchr von der Kreisform abweichend; z. B. Salix reticulata (t. 5o. f. 9. b.), Populus tremu- la (t. 30. f. 5- b.), Tropaeolum majus (1. 55. f- l40- 73) eyrund {ovatumj: m. s. $. 82. C. No. 3.; z. B. Peperomia purpurea (t. 24. f. 6. b.), Neottia re- pens (Satyrium repens L. t. 40. f. 4- Phytolacca decandra (t. 34- f 5 - c.). 74) schief-eyrund (^subdimidiato-ovatumj: von der Gestalt des vorhergehenJen, aber dadurch verschie- den, dafs es durch die Mittelrippe in zwey ungleiche Theile abgetheilt ist; z. B. Dracontium pertusum Ct. 63. f. 90. 75) elliptisch (^ellipticumj: wcnn es langlich (5. 66. die Anraerk. nach No. 5 ) ist, und die Basis und Spitze von gleichen Kreisabschnitten begranzt werden, die init ihren Sehnen einander zugekehrt sind ; z. E. Alisma natans (f. 59- f 2.), Potagometon natans, 76) oval (_ovalej: dem vorhergehenden ahnlich, aber dadurch verschieden, dafs die Basis und die Spitze nicht von Bogen, sondern von Winkeln begranzt wer- den, die durch das Zusammenlaufen der be5"den Seiten- rander enistehen; z. B. Lonicera Periclymenum (t. 57- f. 3* a0> Podaliria bijlora (t. 66. f. 12.). 77) langlich (_oblongumj: wenn es langlich (§. 66 . die Anmeik. nach No. 5.) ist, und der Durchmesser der Lange den der Breite mehr ais zweymahl, nicht viel mehr aber ais dreymahl ubertrifft; z. B. Turraea vi- rens (t. 23. f. 5- «0* Limosella aquatica (t. 63. f.*l.). * 78) schief- langlich (subdiniidiato- oblongumj: von der Gestalt des vorhergehenden, aber dadurch ver- schieden, dafs es durch die Mittelrippe in zwey unglei- che Theile abgetheilt wird; z. B. Peperomia obliqua (t. 23. f. 6.). 79) parabo lisch (parabolicumj: ein eyrundes Blatt (No. 73.), welches in der Mitte elwas zusammeu- gezogen ist, so, dafs die Bogeniinie, die es an jeder Seite begranzt, aus drey Bogen zusararaengesetzt ist, von Terminologia. Terminoeogie. 135 dio introrsum spectet; inspiciatur /o«^7yb//^ Wilid., sed folia ejus inferiora sola (t. 55- f. 70» (3o) spathulatnm: oblongum (No. 77.) basi angu- stum folium, in utroque latere vel rectis lineis finitum vel arcubus introrsum directis, quibus sensim ad apicem versus dilatatur ibique rotundatur; exempla offerunt Peplis Portula (t. 13. f. 4-) Silene nutans, inferio- rum ejus foliorum respectu (t. 13. f. 5- *>)• 8t) lancefilatwm vid. §. 82. C. No. 4. i e. g. Ligu- strum vulgare (t. ig. f. 2. a), Lithospermum ojjicinale (t. 21. f. 30- 02) lineare: vid. §. 82. C. No. 5-: exemplum exhi- bet Thesium ebracteatum (t. 26. f. 4- Aster eri- coides (t. 40' f- 6.). 83) falcatum: folium angustum, quod finitur per duos sibi eadem directione incubantes arcus inaequales, quorum extremitates in basi et apice coeunt; inspicie- tur Xylopltylla Arbuscula (t. ad- f- 5). 84) angulatum: ubi e folii peripheria obtusati aixt acutati prodeunt anguli (§. 84- No* ^ 30 , q'd lineis rectis vel curvis possunt finiri ; e. g. Menispermum canadense (t. f. 3. a.). Secundum numerum ac diversitatem angulorum et laterum distinguuntur: a) triangulare: si tribus lateribus est inclusum, a, ut eorum unum conficiat basin; videatur Smi- lax aspera (t. 37- f- !•)• b) cuneiforme: ubi tribus conclusum est lateri- bus, ita, ut angulorum unus, plerumque apparens ceteribus minor, efficiat basin; exemplo est Ade- nanlhos cuneata Bili ar d. (t. 53- f- 6)- c) quadrangulare: quatuor lateribus inclusum. Ubi distinguuntur: i) rhombeum: lateribus aequalibus, angulis denen sich die an der Basis und an der Spitze nach aufsen, der in der Mitte aber nach innen kehrt ; z, B. Eucalyptus longifolia Willd., aber nur die untern Blatter desselben (t. 55. f. 7.). 80) spatelformig (^spathulatnm'): ein langliches (No. 77.) , an der Basis schmales Blatt, welches an bey- den Seiten entweder durch gerade Linien oder durcli eimvartsgekehrte Bogen begranzt ist, sich durch diese allmahlig nach der Spitze hin erweitert uud alsdann zu- rundet; z. B. Peplis Portula (r. 13. f. 4.) und die un- tern Blatter der Silene nutans (t. x3. f. 5. a.). 81) lanzettformig (lanceolatum): m. s. §. 82. C. No. 4 -> Ligustrum vulgare (t. ig. f. 2. a.), Lithospermum officinale (t. 21. f. 3 ). 82) linienformig (lineare): m. s. 82. C. No. 5,; z. B. Thesium ebracteatum (t. 26. f. 4- ^■), Aster eri- coides (t. 4o. f- 6.). 83) sichelformig (falcatum): ein schmales Elatt, welches von zwey ungleichen, in gleicher Richtung lie- genden, an der Basis und Spitze mit ihren Enden sich beridirenden Bogen begranzt wird; z. B. Xylophylla Arbuscula (t. 28. f. 5.). 84) eckig (angulatum): wenn aus dem Umfange des Blattes stumpfe oder spitzige Winkel (§. 84- No. 13.) hervortreten, die durch gerade oder krumme Linien be- grfinzt se3'n konnen; z. E. Menispermum canadense (t. 4i. f- 3' a )" Nach der Zabl und der Verschieden- heit der Winkel und Seiten unterscheidet man: a) 'dreyeckig (triangulare): wenn es von drey Seiten eingeschlossen ist, so, dafs eine Seite die Basis ausmacht; z. B. Smilax aspera (t. 37- f- i ). b) keilforraig (cuneiforme): wenn cs von drej' Seiten eingeschlossen ist, so, dafs ein Winkel, der gewohnlich kleintr, ais die iibrigen sich zeigt, die Basis ausmacht; z. B. Adenanthos cuneata Billard. (f. 53- f- 6). c) viereckig (quadrangulare): von vier Sei- ten eingeschlossen. Hier unterscheidet man: i) rautenformig (rhombeum)] wenn die X 156 Terminologia. autem duobus obtusis, duobus acutis, quorum Li, alter basin, alter apicem efficiunt; inspicia- tur Hibiscus rJiovibif olitis 55 * f* 6.). 2) rhomboideum: ubi quatuor latera et an- guli inter se omnia sunt aequalia, vel latera baseos angulum conficientia si oppositis sunt majora ; exemplum praebent foliola Medicaginis obscurae (t. 67. f. !.)• 3) deltoideum: latera quae baseos angulum conficiunt, ubi bina binis oppositis sunt multo ^ minora, unde angulus in basi illum apicis tanto superat; id quod probat Betula alba (t. 5 l.f. 4 -)* 4) trapeziforme: ubi vel duo tantum latera sunt aequalia, duo inaequalia, vel omnia inter se differunt, utique vero angulorum unus sem- per efficit basin. Quae invenitur forma in fo- liolis frondis Filicum saepius quam in aliorum vegetabilium foliis; videatur Adiantuin trape- ziforme (t. 62. f. 7.). d) quinquangulare : si quinque lateribus est in- clusum, aut quinque anguli e peripheria proce- dunt. e) septangulare : ubi septem e peripheria pro- cedunt anguli; e. g. Malva rotundifolia (t. 66. f. 3 .)* f) multangulare: si pluribus includitur lateri- bus, quorum numerus haud amplius est constans, quo quidem sensu et angulatum dicere licet. 85 ) integrum: folium, cui non sunt fissurae, excisurae vel sinus (§. 84- 16., 17.) in discum usque in- trantes; exempla exhibent Peperomia obliqua Populus nigra (t. 32. f. 6. b.), Kerea crenata (t. 60. f. 2.}, Thrincia hirta (t. 58 * f- 6.), Tussilago Petasites (t. 27. f. 2. b.). Terminologie. Seiten gleich , zwey Winltel aber stumpf und zvvey spitz sind, so, dafs die letztern die Basis und die Spitze ausmaclien ; z. B, Hibiscus rhom- hifoliiis (t. 55. f. 6 .). 2) r a u t e n ii h n 1 i c h {rhomboideum") : wenn alie vier Seiten und Winkel gleich, oder die den Winkel der Basis bildenden Seiten grofser sind ais die gegenuberstehenden ; z. B. die Bliltt- chen der Medicago obscura (t. 67 f. i ). 3) deltaahnlich {deltoideum) : wenn die beyden Seiten, welche den Winkel der Basis bilden, viel kleiner sind, ais die beyden gegen- uberstehenden, wefshalb denn auch der Winkel an der Basis viel grofser ais der an der Spitze ist; z. B. Betula alba (t. 5 i* f- 40 * 4) trapezenformig {trapeziforme) : weim entweder nur zwey Seiten gleich und zwey un- gleich, oder alie Seiten ungleich sind, wobey aber iramer ein Winkel die Basis ausmacht. Man findet diese Form mehr bey den Blatt- chen des Wedels der Farrnkrauter, ais bey den Blattern andrer Gewachse; z. B. Adiantuin tra- peziforme (t. 62. f. 7.). d) ixxrvi e c\'\g {quinquangulare) : wenn es von fiinf Seiten eingeschlossen ist ; oder wenn funf Win- kel oder Ecken aus dem Umfang hervortreten. e) siebeneckig {septangulare): wenn sieben Winkel oder Ecken aus dem Umfang hervortreten; z. B. Malva rotundifolia Q. 66. f. 3 -)* f) vieleckig {multangulare): weim es von mehreren Seiten eingeschlossen wird und die Zahl derselben nicht mehr bestandig ist, wofur man dann aber auch eckig {angulatum) sagen kann. 55 ) ganz {integrum): wenn das Blatt keine bis in das Mittelfeld reichende Spalten, Ausschnitte oder Buch- ten (§. 84 - ' 5 ., 16., 17.) hat; z. B. diene Pepero- mia obliqua ^t. 23. f. 6.), Populus nigra (t. 32. f. 6. b.), Verea crenata (t. 60. f. 2.), Thrincia hirta (t. 58 - f 6.), Tussilago Petasites (t. 27. f. 2. b.). Terminologie. / Terminoeogia. 85 ) lohatiim: folium subrotundum, excisuri* 04 * No. i6.), ad dimidium tantummodo intrantibus in plu- res partes vel lobos, eosque inter se distantes et in utro- que latere plerumque lineis arcuatis finitos, est divisum. <,)uarum piulium numero distinguuntur: a) bilobum: una tantum excisura in duas partes divisum; e. g. Passijlora lunata (t. f- 50 * b) triloburn: duabus excisuris in tres partes di- visum ; exemplo est Passijlora suber osa(t. 52. f. S-)- c) quinquelobnm: quatuor excisuris in quinque partes diductum ; exempla praebent Acer jilata- noides (t. ^o. f. Q. ), Pelargonium tetragonum (t. 18. f. 3. b.). d) septemlobutn: excisuris sex in septem partes divisum ; inspiciatur Heuchera americana (t. 42. f. 5.). Sic impar loborum numerus progreditur. 87) bicruriinn: folium ubi excisura longe ultra di- midium in duas patentissimas divisum est partes in utro- que latere rectis et parallelis lineis finitas; exemplum exhibet Passijlora perjoliata (^t. f- 3 )» 08 ) palmatum: folium subrotundum excisuris ultra medium, ad basin usque fere, in quinque, ' septem vel novem divisum est partes, quae inter se adeo distant, ut quasi in morem digitorum dilatentur; videatur Pas- sijlora coerulea (t. 14. f. I. b.), Jatropha napaeaejolia (t. 66 . f. I.). 8g) pedatijidum: palmato simile, eo autem ab illo diversum, quod excisurae laterales non adeo intrant, quo quidem et folii pedali (No. 2i6.) figuram quodam- modo participat; exemplum exliibet Saxifraga gera- noides (t. 52. f. 4.)- 90) partitum: folium excisuris ad basin usque fere I r* n O / C6) lappig (lobatum'): ein rundliches Blatt, das durch Ausschnitte (§. 84 - No. 16.), die nur bis zur Halfte reichen, in mehrere Theile oder Lappen zertheUt ist, die von einander abstehen und an beyden Seiten ge- wohnlich durch Bogenlmien begranzt sind. Nach der Zalil dieser Theile unterscheidet man; a) zweylappig {bilobum'): wenn es nur durch einen Ausschnitt in zwey Theile zertheUt ist; z. B. Passijlora lunata (t. 5 t. f* 5 -)* b) drey lappig {trilobutn): das durch zwej Ausschnitte in drey Theile zertheilt ist; z. B. Pas- sijlora suberosa (t. 52. f. 3 .)* c) fiinflappig {quinquelobu/n) : das durch vier Ausschnitte in funf Theile abgetheilt ist; z. B. Acer plalanoides (t. 50 - f. 80 > Pelargonium tetrago- num (t. 18. f. 3- h.). d) siebenlappig {septemlobum) : durch sechs Ausschnitte in sieben Theile zertheilt; z. B. Heu- chera americana (t. 42. f. 5 .)- Und so steigt es durch die ungleichen Zahlen weiter. 87) zvve3"schenklig {bicrurium) : wenn ein Blatt durch einen Ausschnitt weit uber die Halfte in zwe}' weit von einander abstehende Theile zertheilt ist, die an beyden Seiten durch gerade und gleichlaufende Li- nien begranzt sind ; z. B. Passijlora perfoliata (t. 5 i. f. 3 .). 88 ) \\&nAi 'oxm\g{i}almatum) : ein rundliches Blatt, welches durch Ausschnitte, die iiber die Mitte, fast bis zur Basis reichen, in fiinf, sieben oder neun Theile zer- theilt ist, die so von einander abstehen, dafs sie gleich- sam wie die Finger der Hand sich ausbreiten ; z. B. Passijlora coerulea (t. 14. f. I. b.), Jatropha jiapacae- folia (t. 66 . f. l.). 89) fufsspaltig (jjedatiJidum): dem handformi- gen ahnlich, aber dadurch verschieden, dafs die Seiten- ausschnitte nicht so tief eindringen, wodurch es denn auch mit dem gefufsten Blatte (No. 216.) einige Ahn- lichkeit bekommt ; z. B. Saxifraga geranoides (t. 52. f. 40 - 90) getheilt {partitum) : ein durch Ausschnitte X 2 Terminologia. 158 Terminologia. in plnres partes divisum. Secundum numerum harum partium distinguuntur; a) bipartitum: una excisura in duas partes di- visum. ’ b) tripartitum: duabus excisuris in tres partes divisum; e g. Hibiscus Trionum (^t. 57 - f- 6}, Coreopsis auriculata (^t. 44 - c) quinquepartitum : quatuor excisuris in quin- que partes diductum; exemplo est Hibiscus hete- rophyllus (t. 66. f. 6 Ita numerantes continuant usque ad d_) multipartitwn : ubi folium in multas partes ' ad basin usque fere est divisum. gt) dichotomum : si folium in duas discedit partes, quarum utraque ita denno bipartitur, id quod eodem ordine continuatur; exemplo illustrat Ceratophyllum demersum Q. 5 t. f- llO- 92) laciriiatum: vid. §. 8t. No. 8- b. Lichenum thallo magis quam aliorum vegetabilium foliis est pro- prium. g3) pinnalifidnm: ubi folium incisuris ad costam mediam fere intrantibus, in plures partes sive laciuens est divisum, quae admodum perpendiculariter costae in- sistunt; exemplum exhibent superiora folia Scabiosae arvensis (t. 59 - f. 30* g4) runcinatur?! : folium pinnatifidum ^No. g3 )» cu- jus autem partes sive lacineae sunt acutae et basi ad- versae; videantur Leontodnn Taraxacum (t. 5 i. f- 8)» Mutisia retrorsa Cav. (t, 5 f. f. i 30 > Lactuca Sca- liola (l. 50 . f. 8 )- g 5 ) squarroso - laciriiatum: folium pinnatifidum ^o. 93 )» cujus autem partes sive laciniae non eodem plano incubant, sed omnes plagas versus diriguntvir; exemplum praebet Carduus arabicus ^t. 18. f. 4 - g6) panduraeforme : folium oblongum, medio in fast bis auf die Rasis in mehrere Theile zeriheiltes Blatt. Nach der Zf:hl dieser Theile unterscheidet man: a) z w' e y t h e i I i g (^bipartitum') : w'enn es durch einen Ausschnitt in zwey Theile zeriheilt ist. b) dreytheilig (tripartitum) : wenn es durch zwey Ausschnitte in drey Theile abgctheilt ist; z. B. Hibiscus Trionum (t. Sl- f- 6.), Coreopsis au- riculata (t. 44- f* c) funftheilig (quinquepartitum): durch vier Ausschnitte in funf Theile zeriheilt; z. B. Hibiscus Jiet erophy Ilus (t. 66. f. 6.}. So zahlt man fort, bis; d} vieltheilig (multipartitum): wenn es in viele Theile fast bis auf die Basis zeriheilt ist. gi} gezweytheilt (dichotomum): wenn sich ein Blatt in zwey Theile zeriheilt, jeder dieser Theile wie- der in zwey und so weiter fort in dieser Ordnung ; z. B. Ceratophyllum demersum (t. 5 i. f. II.). 92) gezipfelt (l acini aturn): m. s. §. 81. No. 8- b. £3 ist mehr dem Laube der Flechten, ais den Blattem andrer Gewachse eigen. g 3 ) fiederspaltig (pinnatifidum) : wenn das Blatt durch Ausschnitte, die fast bis auf die Miitelrippe ge- li en, in mehrere Theile oder Zipfel abgetheilt ist, die ziemlich senkrecht auf derselben stehen; z. B. die obern Blaiter der Scabiosa arvensis (t. 59 f. 30 ' g 4 ) schrotsagenartig (runcinatum) : ein fieder- spalliges Blatt (No. g 3 ), dessen Theile oder Zipfel aber spilzig und nach der Basis hin gerichtet sind; z. B. Le- ontodon Taraxacum (t, 5 >. f- 8 .), Mutisia ref^orsa Cav. (t 51 f. 13), Lactuca Scariola (t. 58 f- 8 )• 9,5) sparrig-gezipfelt (squarroso -laciriiatum): ein fiedt rspaliiges Blatt (No. g 3 ), dessen Theile oder Zipftl aber nicht in einer Ebene liegen, sondern nach allen IVichtungen hmstehen; z. B. Carduus arabicus (t. 18. f- 4- b). 96) geigenformig (panduraeforme) : ein liing- Terminologia. TePiMiijoeogie. 139 titroqne latere excisuram ostendit arcuatam vel sinum (§. 84 ' No. 17.); e. g. Euphorbia cyathophora (t .34 f- 30 * 97) sinuatum : folium oblongum, in utroque latere excisuris arcuatis, sive talibus, quorum angulus introce- dens rotundatur, in plures partes seu lacinias divisum; exemplum praebet Quercus pedunciilata (t. 20. f. d.}. 98) lyratinn: folium pinnatifidum (No. 93.) aut si- nuatum (No. 97.) ; cujus extrema quidem lacinia est ma- xima. Atque igitur distinguuntur ; a) pinnatifido- lyratum : e. g. folia caulina in- feriora Kaleriatiae dioicae (t. 60. f. IO.). b) sinuato -ly rato : e. g. Zacintha verrucosa (t. 5 l. f. 7 )- /J. Secundum basin. 99) lunatum: folium potius latum quam longum, quod finitur duobus inaequalibus, eadem directione sibi incubantibus arcubus, quorum extremitates utroque la- tere coeuntibus, ila, ut basis sinum, apex arcum pro- minemtem elFiciat. Invenitur quidem non nisi in folio- lis frondis Filicum; exemplum praebet Adiantum Itinu- latum (t. 59 * f- 7 )• 100) reniforme : folium subrotundum in basi ha- bens excisuram vel sinum (§. 84- No. 16. et 17.), cujus anguli laterales sunt rotundati; exemplum exhibet Asa- rum europaeum (t. f. Q. a.), Cyclamen europaeum (t. 8. f- 2. c.). 101) cordatum: folium subrotundum vel oblon- gum, in apice excutTens, basi instructum excisura vel sinu, cujus anguli laterales sunt rotundati; e. g. Sida triquetra (t. lO- f 2, b.), Suichys sylvatica (t. 19. f. q- fl.)j Vvularia aniplexifolia (t. 32. f. 5. a.), Sycios angula- ta (t. 34. f. I. a.). 102) sub dimidiato -cordatum: praecedenti simile. liches Blalt, welches in der Mitte an beyden Seiten ei- nen bogenformigen Ausschnitt oder eine Bucht 84 - No. 17.) hat ; z. B. Euphorbia cyathophora (t. 34 - f- 30 ' 97} gebuchtet (^sinuatum') : ein langliches Blatt, welches an beyden Seiten durch Eogenfotmige Au.sschnit- te, oder solche, deren einwartsgchender Wmkel sich zurundet, in mehrere Theile oder Zipfel abgetlieilt ist; z. B. Quercus pedunciilata (t. 20. f. 4 - d.). g8) leyerforraig Qyratuni): ein fiederspaltiges (No. 93 ) oder gebuchtetes Blatt (No. 97.), dessen aus- serster Zipfel aber sehr grofs ist. Man unterscheidet daher auch: a) fiederspaltig-leyerf ormig (pinnatifdo- lyratiim'): z. B. die untern stengelstandigen Blaiter der V^aleriana dioica (t. 60. f. 10 ) und b) gebuchtet- leyerformig (^sinuato - lyra- tuiti): z, B. Zacintha ven ucosa (t. 5 l- f- 70 " / 3 . Nach der Basis. 99) mondformig f una tum'): ein mehr breites ais langes Blatt, welches von zwey ungleichen, in gleicher Richtung liegenden, an beyden Seiten mit ihren Enden sich berfthrenden Bogen begranzt wird, so, dals die Ba- sis eine Bucht, die Spitze ein hervortretender Bogen ist. Man findet es wohl nur bey den Bliittchen des Wedels der Farrnkrauter; z. B. Adiantum lunulatum (t. 59. f. 7 -)' 100) nierenformig (^reniforme') : ein rundiiches Blatt, welches an der Basis einen Ausschnitt oder eine Bucht (§. 84 No. i6. u. 17.) hat, dessen Seitenwinkel zugerundet sind ; z. B. Asarum europaeum (t. 42. f. 8- Cyclamen europaeum (t. 8- f 2. c.). 101) herzformig (^cordatuui) : ein rundiiches o.der langliches Blatt, welches in eine Spitze auslauft, und an der Basis einen Ausschnitt oder eine Bucht hat, deren Seitenwinkel zugerundet sind ; z. B. Sida triquetra (t. 18 f- 2, b.), Stachys silvatica (t. 19 f. 4 «•), Vvu- laria amplexifolia (t. 32 . f. 5 - *■)> Sycios angulata (t. 3 q. f. I. a.), IC' 2 ) schief- h erzlormig (^subdimidiato- corda- T E R I K t) I' u ^ I -A- Terminoeogik. 140 eo vero ab il!o diversum, quod costa media in duas divisum est partes inaequales; exempla praebent Tilia europaea (f. 32. f. 3- «■)/ Begonia acuminata (t. 60. 1 . I.}, Ficus stipulacea ^t. 12. f. 3 } 103) lanceatum', folium plus minusve lineare (No. 32.) basi vel truncatum vel cordatum. Quae qui- dem ligura non tam in foliis, quam in pinnis aut folio- lis frondis Filicum occurrere videtur; exemplo sunt Ttcris spiculata (t. 64. f. 6.), Pteris atropurpurea. 10 4 ) spiculatum', folium cordatum (No. lOl.), cui, vero anguli sinus laterales sunt acutati; inspiciantur xia glutinosa (t. 64. f- 5 )> Polygonum Convolvulus (t. 12. f. 50 - loj) sagittatum', folium oblongum, cujus basis ostendit excisuram acutatis angulis lateralibus, qui duos efficiunt lobos vel lacinias (§. 84- No. 18. 19 ) deorsum spectantes ; exempla praebent Sagittaria sagittifolia (t. 36. f. g. b.), Convolvulus arvensis (t. I2. f. 1. b.). 106) hastatum: praecedenti simile, lobi autem in basi sunt patentissimi, ita, ut costae mediae perpendicu- lariter insistant; e. g. Cacalia suaveolens (t. 50 * f- 4 -)f Puunex Acelosella (t. 19. f. 3 - a-)* 107) aiiriculatum : si folio in utroque latere baseos est lobus, qui ratione magnitudinis folii ipsius habita, parvus modo invenitur; exemplum fert Crambe hispa- nica (t. 64. f. 10.), aeque ac foliola seu pinnae Blech- ni australis (t. 62. f. ij.). Praecedenti admodum est affine ac saepe non nisi eo diversum, quod baseos lobi sunt minores minusque acuti, vel costae mediae haud perpendiculariter insistunt. 108) ptcrygoideujn: folium oblongum, quod non inedia basi, sed altero ejus latere cauli adueetitur. Iit tum") : dem vorhergehenden ahnlich, aber dadurch ver- schieden, dafs es durch die Mittclrippe in zwey unglei- che Theile abgetlieilt isi; z. B, Tilia europaea (t. 32. f. 3. a.), Begonia acuminata (t. 60. f. l.). Ficus stipu- lacea (t. 12. f. 3 ). 103) speerfdrmig (Janceatumi): ein mehr oder weniger linienformiges Blatt (No. 82 ), welches an der Basis entweder abgestutzt oder herzformig ist. Diese Gestalt scheint sich nicht sovvolil bey den Bliittern, ais vielmehr bey den Fiedern oder Blattchen des Wedels der Farrnkrauter zu finden; z. B. Pteris spiculata (t. 64. f. 6.), Pteris atropurpurea. 104) piekenformig (^spiculatum'): ein herzformi- ges Blatt (No. loi.), bey dem aber die Seitenvvinkel der Bucht spitzig sind; z. B. Salvia glutinosa (t. 64. f. 5 .)f Polygonuf/i Convolvulus (t. 12. f. 5 )" 105) pfeilformig (sagittatum): ein langliches Blatt, welches an der Basis einen Ausschnitt mit spitzi- gen Seitenwinkeln liat, die zwey nach unten gerichtete Lappen oder Zipfel (§. 84 - No. 18. 19.) bilden; z. B. Sagittaria sagittifolia (t. 36. f. g. b.), Convolvulus arvensis (t. I2. f. I. b.). 106) spiefsformig (hastatum): dem vorherge- henden ahnlich, aber die Lappen an der Basis sind sehr weit ausgebreitet, so, dafs sie senkrecht auf der Mittel- rippe stehen; z. B. Cacalia suaveolens (t. 58' f* 4 )> liumex Acetosella (t. jg. f. 3. a-)* 107) geohrt (auriculatujn) : wenn das Blatt an der Basis auf jeder Seite einen Lappen hat, der in Ruck- sicht der Grofse des Blattes selbst nur klein ist; z, B. Crambe hispa?iica (t. 64. f. lo), so wle auch die Blatt- chen oder Fiedern des Blechnum australe (t. 62. f. i 5 -)- Es ist mit dem vorhergehenden sehr verwandt imd oft nur dadmeh verscliieden, dals die Lappen der Basis kleiner und nicht so spitzig sind oder auch nicht senk- recht auf der Mittelrippe stehen. 108) fliigelartig ( pterygoideum ) : ein langliches Blatt, welches nicht in der Mitte der Basis, sondern an Terminologia. T E I\ IM I O E O G I E, 141 ^Muscis tantum invenitur; e. g. Anictanghiin hnHosnm S c hw dgr. (t. 65. f. IO. a.). lOg) inaequale: ubi alteram folii Intus basi magis est elongatum ; e. g. Ulmus ejfusa (t. 6r. f. 2. a.) et fo- lia radicalia Betonicae officvialis (t. 55 * f. oO* lio) aequale: ubi basis, ut solet, in utroque latere est aequalis; id quod probant plurimorum vegetabilium folia. 7. Secundum apicem. II i) acutum: folii apex in angulum desinit acuta- tum ; e. g. Pldoinis tuberosa (t. 32. f. 7.). I12) acuminatum: ubi margines laterales apicem versus adeo mutant directionem, ut, antequam coeunt, directionem parallelam quasi allectent, unde apex magis procedat. Quod longitudinem apicis procedentis va- riam refert, distinguitur; brevissime- , breve-, longe- ac longissime- acuminatum; e. g. Veratrum nigrum {t. 40. f. 7- a )> Turraea virens ^t. 23. f. 5 - a Tilia europaea (t. 32. f. 3. a.)» Populus nigra (t. 32 . f. 6 b.), Celtis occidentalis (t. 5 l. f. 6.), Ficus religiosa (t. 64. f. 7.). 113) cuspidatum: apex, ubi angulum efllclt maxi- me exiguum, ita, ut setaceus desinat; exempla praebent Boehmeria ramifiora (t. 31 • f- 2 . b.). Acer platanoi- des (t. 50. f. 0 .). 114) obtusum: apex ubi in angulum desinit rotun- datum vel obtusa tum; e. g. Ficus stipulacea (t. 12. f. 3.), Hypericum perforatum (t. 13. f. 12. b.}. 11 5 ) cirrhosum: cui in apice est fdiformis, simplex aut ramosa elongatio volubilis, quae nominatur cirrhus; inspiciatur Mutisia retrorsa (t. 51. f. i 3 .)> Gloriosa superba. der einen Seite derselben mit dem Stengel verbunden ist. Es findet sich nur bey den Moosen ; z. B. bey Anictangium bulhosum S chw iigr. Ct. 6j. f. 10. a.). lOy) ungleich (^inaequale'): wenn die eine Seite des Blattes an der Basis mehr verl.angert ist; z. B. Ul- mus effusa (t. 6r. f. 2. a.) und die \vurzelst;indigen Bl.it- ter der Betonica officinnlis (t. 55 - f. Q-). 110) gleich (^aequale): wenn die Basis, wie ge- wdhnlich, an beyden Seiten gleich ist; wie bey den Bliittern der mehresten Gewachse. y. Xach derSpitze. 111) spitzig ^acutuni): wenn die Spitze des Blat- tes sich in einen spitzigen ^Yinkel endigt ; z. B. Phlo- mis tuberosa (t. 32. f. I-"). 112) zugespitzt (^acuminatuni): wenn die Seiten- rander gegen die Spitze ihre Richtung dergcstalt ver.“n- dem, dafs, ehe sie sich berrdiren, sie der parallelen Richtung sich gleichsam zu nahem streben, wodurch alsdann die Spitze mehr hervortritt. Beziehungsweise unterscheidet man auch nach der verschiedenen Lfinge der hervortretenden Spitze: sehr kurz- (^brevissime-'), kurz- (^breve-), lang- (fonge-) und sehr lang- zu- gespitzt (longissime acuminatum); z. B. p^er atrum nigrum (^t. qO. f. 7. a.), Turraea virens (t. 23 - f. 5 . t>.)t Tilia europaea ^t. 32. f. 3 - 8-)' Populus nigra (l. 32. f. 6. b.), Celtis occidentalis (t. 5 l. f. 6.), Ficus reli- giosa (t. 64- f. 7.)" 113) feinspitzig (cuspidatum): wenn die Spitze einen sehr kleinen Winkel macht, so, dafs er borsten- formig sich endigt; z. B. Boehmeria ramifiora (t. 3 r» f. 2 . b.). Acer platanoides (^t. 5 o. f. 0 .}. 11 4 ) stumpf (obtusum): wenn die Spitze sich in einen zugerundeten oder gestumpften Winkel endigt ; z. B. Ficus stipulacea (r. 12. f. 3 .}> Hypericum perfo- ratum (t. 13 f. 2. b ). 115) wickelrankig (cirrhosum): wenn es an der Spitze eine fadenformige, einfache oder asnge, sich win- dende Verlangerung hat, die man Wickelranke nenni ; z. B. Mutisia retrorsa (t. (jl. f. i 3 v'> Gloriosa superba. T E R :'i I K o r. o G I A. Terminoeogie. 1 >2 il6) spinescens-. apex desinit in prominentiam pungentem, quae nominatur spina ; Conchium aciciila- re, Yucca filamentosa (t. 64- f. l40‘ II-) mucronatum-, si in folii obtusi apice invenitur aculeus brevis, setaceus, herbaceus; vxActlWvc Bupleurum fruticosum (t. 03- f. 6.). Il8) apiculatum: si in Muscis ex apice foliorum nervus excedit et colore viridi, fuscescente vel purpura- scente apparet; videatur Gymnostomum minutulum (t. 65. f. II- b.). iig) pihfttrum: praecedenti simile, sed nervus ex- cedens est colore albo. In Muscis tantummodo inveni- tur, et quidem apparet tum pilo simplici, ut in Grim- mia sudetica (t. 6o. f. 3- a.), tum ramoso, sicut Bryum macrocarpum ^t. 6o. f. I2. a. b.^ bene monstrat. 120) setifernm: praecedenti simile, sed prominentia piliformis est rigidior; exemplum praebet Lycopodium clavatum ^t. 62. f. Q. a.}. 121) arachnoideum-, folia si ante explicationem sunt obducta materia viscida tenaci, quae sub explica- tione extenditur in fila subtilia, peracta explicatione in foliorum apicibus praecipue observata; inspiciatur Sem- pervivum arachnoideum ^t, 66. f. 8-3. 122) rotundatum-, ubi arcus latitudinem folii ipsius continens, dorso averso terminat apicem; e. g. Cor ea alba (t. 63. f. 3.), Peplis Portula (t. 13. f. 4-). 123) praemorsum-, si apex in lineam transversalem repandam vel deniiformi- flexuosam desinit; exemplo est Bavojzia praemorsa (t. 52. f. 5.)' 124) truncatuni-. si linea transversali recta — quae • quidem in costa media interdum efiteit angulum obtu- li 6) dornspitzig (^spinescens'): W'enn sich die ‘Spitze in eine stehende Hervorragung, die man Dorn nennt, endigt; z. B. Conchium aciculare, Yucca fila- mentosa (t. 64. f. l4-}' 117) s t a ch elsp i tz ig wxnn sich an der Spitze eines stumpfen Blattes ein borstenformiger, krautarliger, kurzer Stachel befindet; z. B. Bupleurum fruticosum (t. 63- f. 6.). 118) spitzentr agend (^apiculatum')-. svenn bey den Moosen aus der Spitze der Bliitter der Nerve her- vortritt und grun, braunlich oder lothlich erscheint; z. B. Gymnostomum minutulum (t. 65. f. II. b.). 11 9) haartragend (piliferum): dem vorhergehen- den ahnlich, aber der hervortretende Nerve ist von weis- ser Farbe. Es findet sich nur bey den Moosen und zwar zeigt es sich sowohl mit einem einfachen Haar, wie bey Grimmia sudetica (t. 60. f. 3- ais auch mit einem .astigen, wie bey Bryum macrocarpum (t. 60. f. 12. a. b.). 120) borstentragend (setifernm): es ist dem haar- tragenden ahnlich, aber die haarformige Hervorragung ist steifer; z. B. Lycopodium clavatum (t. 62. f. g. a.). 121) spinnwebig (arachnoideum): wenn die Blat- ter vor der Entwicklung mit einer schmierigen, zahen Materie bedeckt sind, die sich wahrend der Entwicklung zn feinen Faden ziebt, welclie nach vollendeter Ent- wicklung vorzuglich an den Spitzen der Blatter bemerkt werden ; z. B. Sempervivum aracJmoideum (t. 66. f. 8.). 122) zugerundet (rotundatum): wenn die Spitze durch einen mit dem Rucken nach aufsen gekehrten Bogen, von der Breite des Blattes, begranzt vvird; z. B. Corea alba (t. 63. f. 3.)> Peplis Portula (t. 13. f. 4.). 123) abgebissen (praemorsum): wenn die Spitze' in einer gebogten oder zahnformig gebognen Queerlinie sich endigt; z. B. Pavonia praemorsa (t. 52. f. 5-}. 124) abgestutzt (truncatum): wenn die Spitze durch eine gerade Queerlinie — die jedoch an der Mit- Tep, MINOI.OCIA. T ERMINOLOGIE. 143 sum infrorsum vel excisuram — terminatur apex ; videa- tur Lirioclendron tnlipifera (t, 49" f* 125) renisum: folium majus minusve rotundatum (No. 120.), cujus apex jinu levi terminatur; exemplum exhibet Salix reticulata (t. 5 o. f. 9. b,). 126) emarginatwn: ubi apex parvam habet exisu- ram et anguli laterales sunt rotundati; inspiciatur Tur- raea virens (t. 23 - f- 5 - Buxus balearica (t. 61. f. 7.). 127) excisum: ubi apicis excisura est major, quam in praecedente, et anguli laterales sunt acutati vel ob- tusati; exempla praebent Larrea cuneifolia Cavan, (t. 5 i. f. 12.), Amaranthus Blitum (t. 62. f. 3 -)- 120 ) triclentatum: apex folii si duabus excisuris vel sinibus diducitur in tres dentes ; ut in Cortesia cunei- folia (t. 54 - f. 13). 129) /labelliforrne: vid. §. 82. D. No. T. Haec for- ma frondi Palmarum potius, quarn aliorum vegetabilium foliis est propria. 130) daedaleum: vid. §. 82. C. No. 7. Quae forma haud dubie non nisi in Filicibus fronde deprehenditur. 131) fissum: folium si incisuris vel fissuris (§. 84- No. i 4 - > i 5 ). flb apice utra medium usque intrantibus divisum est in lacinias (§. 84 - No. ig.). Quarum nume- ro destinguuntur ; a) bifidum: si una incisura vel fissura folium in duas lacinias s. lobos dividit; e. g. Salisburia adian- toides (t. 66. f. 5.). b) trifidum: si duae incisurae vel totidem fissu- rae folium in tres lacinias dividunt ; exemplum ad- telrippe zuweilen einen einwartsgekehrten stumpfen Win- kel oder Ausschnitt bildet — begranzt wird; z. B. Li- riodendron tulipifiera (t. 43* f- 125) zur Lickgedruckt (^retusum'): ein mehr oder weniger zugerundetes Blatt (No. 122 ) dessen Spitze durch eine flache Bucht (§ 84 - No. 17.) begranzt ist; z. B. Salix reticulata (t. 50. f. 9. b.). ic6) ausgerandet (^emarginat um'): wcnn die Spitze einen kleinen Ausschnitt (§. 04 - No. 16.) hat und die seitwartsstehenden Winkel zugerundet sind; z. B. Turraea virens (t. 23 - f. 5 - a )> Buxus balearica (t. 6[. f. 7.). 127) ausgeschnitten (^excisuni): wenn die Spitze einen grofseren Ausschnitt hat, ais bey dem vorherge- henden, und die seitwartsstehenden Winkel spitzig oder stumpf sind; z. B. Larrea cuneifolia Cavan. (t. 5 r. f. 12.), Amaranthus Blitum (t. 62. f. 3 )• 128) dreyzahnig Qridentatuni): wenn die Spitze des Blattes durch zwey Ausscbnitte oder Buchten in drey Ziihne zertheilt ist; z. B. Cortesia cuneifolia (t. 54 f- 13.). I2g) fachelformig (^fiabelliforme'): ra. s. §. 82. D. No. I. Diese Form ist mehr dem Wedel der Pal- men, ais den Blattern andrer Gewachse eigen. 130) verworren (^daedaleum'): m. s. §. Q 2 . C. No. 7. Man sieht diese Forni wohl nur bey dem We- del der Farrnkrauter. 131) gespalten (fissumy. wenn das Blatt durch Einsclinitte oder Spalten (§. 84 - No. 14., i 5 )j die von der Spitze bis iiber die Mitte gehen, in Zipfel (§. 84 - No. tg) zertheilt ist. Der Zahl der Zipfel nach wer- den unterschieden: a) z w e y s p a 1 1 i g (^bifi dum') : wenn Ein Ein- schnitt oder Eine Spalte das Blatt in zwey Zipfel oder Lappen theilt; z. B. Salisburia adiantoides (i. 66. f. 5 .)* ‘ b) dreyspaltig (^trifidum): wenn zwej’’ Eln- schnitte oder Spalten das Blatt in drey Zipfel tliei- Y 144 Terminologia. Termixologie. fernnt folia inferiora Athanasine annuae (t. 50 - f. I.). Ivumerantes ita pergunt usque ad c) multifidum', ubi mulli incisurae vel /issurae, quorum numerus non est perpetuus, diducunt fo- lium in lacinias. Secundum marginem. 132) integerrimum-, si folii margo nec incisuras, nec excisuras ostendit, neque sinus (§. 84- No- 14- '6. 17 ) ; exempla praebent Peperomia obliqua (^t. 23. f. G Passifora lunata (^t. 5i. f. 5 .), Passiflora coerulea (t. 14. f. I. b.), Quercus pedunciilata (t. 20. f. l\. d.), Sagittaria sagittifolia (t. 36. f. 9. b.) et Scabiosae arvensis folia superiora (t. 59- f- 3.)- 133) fimbriatum', margo ubi incisuris per multis di- visus est in parvas lacinias angustas. Cujusmodi folium mihi quidem nondum occurrit, interea nimc jam licet boc loco proferre corollam TV^aldschmidtiae nymphoi- dis (t. 65. f. 3.) et petala tria inferiora in Tropaeolo. 134) cr enatum', margo ubi excisuris acutatis divi- sus est in angulos rotundatos, margini perpendicularitc-r insistentes; e. g. Balsamita vulgaris (t. 63 . f. 50 - guli marginis si sunt admodum parvi, ut in Crassitia spathulata (t. 62. f. i.), dicitur crenulatmn, sicut con- trarie grosse crenatum nominatur, ubi anguli per ma- gni apparent, cujusmodi sunt folia radicalia Betonicae ofiicinalis (t. 35- h 9 ). 133} obtuse crenatum-. ita et nominatur folium praecedens, (iXo. i 34 -) indicetur sequentis (No. 136.} contrarium. 1364 acute crenatum'. si in folio crenato (No. l 34 ) anguli rotundati in apice gerunt angulum parvum acuta- tum ; e. g. folia radicalia Calthae palustris (t. 59. f. 12.). len; z. B. die untern Blalter der Athanasia a?v- nua (t. 30 . b I.)* Man zahlt nun so vveiter fort, bis c) vielspaltig Qnultifidum')'. wenn vlele Ein- schnitte oder Spallen, die der Zahl nach nicht be- stiindig sind, das Blalt in Zipfel zertheilen. Nach dem Rande. 132) ganzrandig ; wenn der Rand desBlattes weder Einschnitte noch Ausschnitte noch Buch- ten (§. 84 - l 4 * ^ 7 -) dienen Peperomia obliqua (t. 23. f. 6 Passifiora lunata (t. 5 t. f. 5 .)) Pas- sifiora coerulea (t. 14. f. I. b ), Quercus pedunculata (t. 20. f. 4 - d.). Sagittaria sagittifolia (t. 36. f. 9. b.) und die obern Blalter der Scabiosa arvensis (t. 59. f- 30 ' 133} gefranzt (^fimbriatum')-, wenn der Rand durch sehr viele Einschnitte in kleine, schmale Zipfel zertheilt ist. Ein dergleichen Blatt kenne ich zwar noch nicht, indessen kann ich hier vorlaufig die Blumenkrone der TValdschmidtia nymphoides (t. 65. f. 3 -) ttttd die drey untern Kronenblaiter bey Tropaeolum anffihren. 134) gekerbt (^crenatum): wenn der Rand durch spitzige Ausschnitte in zugerundete Winkel zertheilt ist, die auf dem Rande senkrecht steben; z. B. die wurzel- strindigen Blatter der Balsamita vulgaris (t. 63. f. 50 * Sind die Winkel des Randes sehr klein, wie bey Cras- sitia spathulata (t. 62. f. I.), so heilst es fein- ge- kerbt (crenulatum), so wie man es hingegen grob- gekerbt (grosse crenatum) nennt, wenn sicli die Win- kel sehr grofs zeigen, wie bey den wurzelsiandigen Blattern der Betonica officinalis (t. 35 - f. 9.}" 1 33 ) stumpf- gekerbt (obtuse crenatum): so wird auch das vorhergehende Blatt (No. i 34 -) genannt, wenn man den Gegensatz des folgenden (No. 36.) da- mit bezeichnen will. 136} sp i t z i g - g ek erb t (acute crenatum): wenn bey einem gekerbten Blatte (No. 1340 zugerunde- ten Winkel an der Spitze einen kleinen spitzigen Win- kel tragen ; z. B. die wurzelsiandigen Blatter der Cal- tha palustris (t. 59' f- 12.). Terminologia. Tei\minoeogie. 145 137) serrato- cr enatum: ubi excisurae sunt acuta- tae, anguli rotundati, dura hi non perpendicrtTanter in- sistunt margini, sed ad folii ajjicem versus spectant; ex- emplum praebet Ageratum conyzoides (t. 63. 1. 2.). j 38 ) duplicato - cr enatum: si anguli folii crenati (No. i34) ipsi denuo sunt crenati; exemplo est Verea crenata (t. 60. f. 2.). 139) serratum: margine excisuris acutatis in angu- los acutatos diducto, qui ad folii apicem vertuntur; e. g. Stacliys sylvatica (t. rg. f. 4- Populus nigra (t. 32. f. 6. b.). Simili modo, ut in folio crenato (No. i 340 j hic quoque distinguuntur serrulatum , e. g. Barosma serratum (f. 63. f. 80^ grosse serratum , ut in Hu- mulo Lupillo (t, 59. 1. 50- 140) retrorso -serratum: ubi marginis excisurae et anguli sunt acutati, quorum lii vero ad folii bnsin spe- ctant; videatur Keronica scutellata (t. 6-. f. 80* 141) crenato-serratum : excisurae et anguli margi- nis si acutati et lineis rectis finiti sunt, ac margini per- pendiculariter insistunt; exemplum Pelargonium Barringtonii (t./65. f. l30- 142) duplicato - serratum: ubi anguli folii serrati (No. 139O Ips* denuo sunt serrati ; inspiciantur Betula alba (t. h 40^ Ulmus ejfusa (t. 61, f, 2. a.). 143) dentatum : ubi margo excisuris obtusatis seu rotundatis — parvis sinibus — dividitur in angulos acu- tatos, in folii margini perpendiculariter insistentes ; vi- deantur Thrincia hirta (t. 58» b 6. Trapa natans (t. 28. f. 4' b.). Non minus quam in folio crenato (No. I3-|0 bic distinguitur denticulatum e. g. Cy- ctumen europaeum (t. 0- b 2. c.) a termino grosse 137} sagenartig-gekerbt (^serrato - cr e natum') : wenn die Ausschnitte spitzig und die Winhel zugernn- det sind, leiztre aber nicht senkrecht auf dem Rande stehen, sondern nach der Spitze des Blattes hingerichtet sind; z. B. Ageratum conyzoides (t. 63. b 2.}. 138} doppelt - gekerbt (^duplicato - crenatuni) : wenn die Winkel eines gekerbten Blattes (No. i340 selbst wieder gekerbt sind; z. B. Terea crenata (t. 60. b 2.). J3g) sagenartig {^serratum): wenn der R.and durch spitzige Ausschnitte in spitzige Winkel zertheilt ist, dis nach der Spitze des Blattes hin gerichtet sind; z. B. Stachys sylvatica (t, ig. f. 4- Populus nigra (t. 32. f. 6. b.). Auf ahnliche Art, wie bey dem gekerb- ten Blatte (No. i34)> unterscheidet man auch hier fein- siigenartig (^serrulatum), z. B. Barosma serratum (t. 63. b 80 ? grob-sagenartig {grosse serratum'), wie bey Humulus Lupulus (t. 59* b g.). 140) riickwarts-sagenartig {retrorso-serratum) : wenn die Ausschnitte und Winkel des Randes spitzig, letztre aber nach der Basis des Blattes hin gerichtet sind; z. B. Keronica scutellata (t. 62, b 80’ 141) gek erb t - sa genar tig (crenato-serratum) : wenn die Ausschnitte und Winkel des Randes spitzig und geradiinig sind, und senkrecht auf dem Piande ste- hen; z. B. Pelargonium Baringtonii (t. 65' b l30' 142) doppelt-sagenartig {duplica to-serratuiii): wenn die Winkel eines sagenartigen Blattes (No, 139O selbst wieder sagenartig sind; z. B. Betula alba (t. 3t. f. 40? Ulmus ejfusa (t, 6r. f. 2. a.}. 143) gezfihnt (deniatiim) : wenn der Rand durch gestumpfle oder zugerundete Ausschnitte — kleine Buchten — in spitzige Winkel zertheilt ist, die senkrecht auf dem Piande des Blattes stehen; z. B. Thrincia hirta (t. 38- b 6.), Trapa natans (t. 28. b 4* b.}. Eben so, wie be3' dem gekerbten Blatte (No. 134 ) unterscheidet man auch hier fein-gezahnt (denticulatum), z. B. Y 2 Terminologiz. 146 Terminoeogia. dentatum, ut in foliis radicalibus Hieracii paludosi (t. 64. f. 4-). 144) serrato- dentaium: ubi excisurae sunt oblusa- tae seu rotundatae^ anguli acutati, quorum hi ad folii apicem spectant; videatur Silphium therebinthinaceum Ct. 63. f. 150 - 145) duplicato - dentatum : anguli folii dentati (No. 143) ubi ipsi denuo sunt dentati; ut bene mon- strant Tussilago Petasites (t. 27. f. 2. b,}, Begonia acuminata (t. 60. f. i.). 146) erosum: praecedenti (No. i 450 simile, atque eo tantum differens, quod majores excisurae angulique minus sunt regulares, exemplum adfert Salvia nilutica (t. 55. f, 6.}. 147) repandinn: folii margo ubi ita est excisus, ut anguli ac sinus rotundati inter se alternant sibi succe- dant; vel si idem finitur arcubus altematim modo ex- trantibus modo intrantibus; inspiciatur Ficus religiosa (t. 6q. f. 7.). 148) undulatum: ubi ab aequa planitie folii eo discedit margo, quod per vices angulis rotundatis modo adscendit modo descendit; e. g. Nicotiana fruticosa (t. 63. f. 12.). 149) crispum: margo undulatus folii si denuo an- gulis parvis rotundatis vel ipsis angulis acutatis modo adscendit modo descendit; ut in Malva crispa (t. 62. f. II.). 150) involutum: ubi folii margo ad paginam supe- riorem est reflexus, ac plus minusve involutus; videan- tur Pinguicula vulgaris (t. 6i. f. 6. a.). Barbula rigi- da (t, 65. f. i 5 - «•)• 151) revolutum: ubi folii margo ad paginam infe- riorem est reflexus, ac plus minusve est involutus; e. g. Ledum palustre (tab. libri inscript. i. f. i.), Banhsia marginata (t, 5i. f. 14.). Cyclamen europaeum (,t- 8 f. 2. c.), von grob-ge- zahnt grosse dentatum'), z. B. die wurzelstandigen Blatter des H e' acium paludosum 't. 64 - f. 4 ')‘ 144) sagen artig - geza hn t (^serrato -dentatum): wenn die Aussihnitte gestumpft oder zugerundet, die Winkel sj)itzig, letztre aber nach der Spitze des Blattes hin gerichtet sind; z. B. Silphium tlurebinthinaceum (t. 63. f. 15.). 145) doppelt-gezahnt (^duplicato- dentatum) : wenn die Winkel eines gezahnten Blattes (No. 142 ) selbst wieder gezahnt sind ; z. B, Tussilago Petasites (t. 27. f. 2. b.), Begonia acuminata (t, 60. f. i.). 146) ausgenagt (^erosum): dem vorhergehenden (No. iqo-) ahnlich, und nur dadurch verschieden, dafs die grofsern Ausscbnitte und Winkel nicht so regelma- fsig sind; z. B. Sahna nilotica (t. 55 f- t6.). 147) ausgeschweift (^repandum') : wenn der Rand des Blattes so ausgeschnitten ist, dafs zugerundete Wm- kel und Bucbten mit einander abwechseln; oder wenn derselbe durch wechselsvveis aus- und einwartsgek=hrte Bogen begranzt ist ; z. B. Ficus religiosa (t. 64. f. 7.). 148) wellenformig (^undulatum): wenn von der geraden Ebene des Blattes der Rand dadurch abweicht, dafs er abwechselnd in zugerundeten Winkeln auf- und absteigt ; z. B. Nicotiana fruticosa (1. 63 . f* 12.). 149) kraus (^crispum): wenn der wellenformige R.and des Blattes wieder in kleinem zugerundeten oder auch spitzigen Winkeln auf- und absteigt; z. B, Malva crispa (t. 62. f, ii.). 150) eingerollt (involutum): wenn der Rand des Blattes nach der obern Fl.ache umgebogen und mehr oder weniger eingerollt ist; z. B. Pinguicula vulgaris (t. 61. f. 6. a.), Barbula rigida (t. 65 . f. l 5 . «)• 151) zugeriickgerollt (revolutum): wenn der Rand des Blattes nach der uniern Flache umgebogen und mehr oder weniger eingerollt ist; z. B. Ledum palustre (Titelkupfer i. f, l,). Banksia marginata (t. 51. f. l 4 -)- TERMINOIiOGlA. Terminologie. 147 152) cartilagineuin : folium si margine tumido, du- ro, paulo diaphano — plerumque plus minusve flavo — est circumductum; exemplo est Ilex aquifolium (t. 55 * f. 3 .). l^‘^')-filiff rum: ubi folii margo in partes dissolvitur atque in forma filorum plus minusve subtilium remanet pendens ; exemplum praebet Yucca filamentosa (t. 64 - f. 14.). 154) spinosum: margo ubi eminentiis pungentibus est obsitus; videatur Carduus arabicus (t. if}. f. 4 - 6 .), Malpighia Aquifolia (t. 32. f. l. a.). £. Secundum utramque paginam. 155) aculeatum : si pagina superior aut inferisr, vel ulraque, eminentiis pungentibus est obsita; exem- plum exhibet Solanum aculeatissimum (t. 64. f. 2 j. 156) concavum: si paginae superiori cavitas inest ; inspiciantur Hydrocotyle vulgaris (t. 54 - 12.), Dro- sera rotundifolia. 157) convexum: ubi pagina inferior cavitate, su- perior autem fornicatione est instructa ; e. g. folia su- periora Correae albae (t. 65 - f. 3 .)> seque ac nonnun- quam in Pyrola media (t. 55 - f- i 3 )- i 5 Q) cuculatum : si ad folii basin versus margines laterales superiori paginae ita sunt flexae, ut cavitatem efficiant ; exemplo est Eriospermum lanuginosum (t. 54 » f. 7.). 159) canaliculatum: folium longum, angustum, cu- jus pagina superior in medio toto longitudinali lacunam ostendit; ut Sparganium ramosum (t. 61. f. 8)* 160) plicatum : si folium a planitie aequa eo disce- dit, quod angulis acutatis per vices sursum deorsumque flectitur, unde plicae exseruntur. In hoc possunt distin- gui: a) longitudinaliter plicatum: ubi plicae a basi ad apicem versus excurrunt; exemplum exhibet K aratrum nigrum (t. qO. 1. 7. a.). 152) knorplig (^cartilagineuin): wenn das Elatt mit einem aufgetriebenen, harten, etwas durchscheinen- den — gewohniich mehr oder weniger gelben — Pian- de eingefafst ist; z. B. Ilex Aquifolium (t. 55 - f- 3 -)" 153) fadentragend (filiferuni) : wenn der Piand des Blattes theilweise sicli ablost und in Gestalt mehr oder weniger feiner F’aden liangen bleibt ; z. B. Yucca filamentosa (t. 64. f. l4 )• 1 54 ) dornig (spinosum) : wenn der Piand mit ste- chenden Hervorragungen besetztist; z. B. Carduus ara- bicus (t. 10 . f. 4 - b.), Malpighia Aquifolia (t. 32. f. I. a.). s. Nach den beyden Fliichen. 15.5) stachlig (aculeatum): wenn die obere oder untere Flache, oder auch be}"de, mit stechenden Hervorra- gungen besetzt sind; z. B. Solanum aculeatissimum (t. 64. f. 2.). 15G) ausgehohlt (concavuiri) : wenn die obere Flache eine Hohlung hat; z. B, Hydrocotyle vulgaris ^t. 54 - b 12.), Drosera rotundifolia. 157) gewolbt (convexum): wenn die untere Fla- che eine Holilung, die obere Flache eine Wolbung hat; z. B. die obern Bliitter der Correa alba (t. 63. f 3 -)> wie auch zuweilen bey Pyrola media (t, 55 . f. l 3 )• 1 58 ) kappenformig (cuculatum) : wenn g«gen die Basis des Blattes die Seitenriinder nach der obern Flache zu so gebogen sind, dafs sie eine Hohlung bilden; z. B. Eriospemum lanuginosum (t. 54 - b 7.). l5g) rinnenformig (canaliculatum): ein langes, schmales Blatt, welches auf der obern Fliiche in der Mitte seiner ganzen Lange nach eine Vertiefung hat; z. B. Sparganium ramosum (t. 61. f. 0 ). 160) gefaltet (plicatum) : wenn das Blatt von der geraden Ebene dadurch abweicht, dafs es sich in spitzi- gen Wmkeln abwechselnd auf - und niederbeugt und da- durch Falten bildet. H er lassen sii h imterscheiden : a) langsfaltig (longitudinali 1 er plicatum): wenn die Falten von der Basis nach der S iitze auslaufcn; z. B. Heratrum nigrum (t. qo. f. 7. a.). 148 Terminologia. Terminologie. b) transverse plicatum: plicae si a costa me- dia ad marginem usque protendunt; videantar fo- lia juniora Carpini Betiili (t. 4l- f» 70' c) radiatim plicatum: si folium est subrotun- dum ac plicae, ubi illud cauli aut petiolo jungitur, ex eodem procedunt puncto, unde in omnes di- rectiones ad marginem usque dilatantur; exemplum exhibet AlcJiemilla vulgaris (t. 43* f- !• b.). 161) undatum: folium si angulis rotundatis, alter- nalim sursum deorsumque flexis, a planitie aequa disce- dit ; e. g. Begonia acuminata (^t, 6o. f. lO, Ilex aqui- folium (t. 55- f. 30> DraconiiuTjt pertusum (t. 63. f. gO- 162) bullatum: si inferiori paginae sunt cavitates, superiori fornicationes vesica eform es ; inspiciantur Pri- mula cortusoides (t, 54- f- Ocymum Basilicum bullatum. 163) lacunosum: ubi superiori paginae sunt cavita- tes, quae instar fornicationum ex inferiori pagina pro- cedunt. Quae quidem declinatio a planitie recta in lo- liis minus crebro quam in thallo 81. No. 8. e. f.) videtur occurrere. 164) rugosum : si in pagina superiore folii planum inter venas aliquantum procedit, ita, ut hae quasi vide- antur immersae; exempla offerunt ^Ilthaea ficifolia (t. 5o. f. 40^ Salvia nilotica (t. 55. f. i6.). 165) carinatum: in pagina inferiore folii oblongi, lanceolati vel linearis, si costa media — aut, hac absente, pars folii illum tenens locum — procedit sicut navis carina; inspiciantur Lactuca virosa (t. 50- f- 70^ Lactuca Scariola (t. 58. f. 8.)> .Aloe carinata ^t. 54- f. 2.), Sparganium ramosum (t. 61. f. 8-}. 166) lineatum: si vasa subtilia a basi ad apicem densa ac parallela inter se excurrunt atque in superficie b) querfaltig (^transverse plicatum'): wenn die Falten von der INIittelrippe nach dem Rande hin sicli erstfecken; z. B. die jungen Blatter bey Car- pinus Betulus (t. 41. f. 7.}. c) strahlenfaltig {radiatim plicatum): wenn das Blatt rundlich ist, die Falten da, \vo es mit dem Stengel oder dem Blattstiele in Verbindung steht, aus einem Punkte hervorgehen und sich nach allen Richtungen bis zum Rande hin verbreiten; z. B. Alchemilla vulgaris (t. 43- f. l. b.). 161} vvogicht (undatum): wenn das Blatt von der geraden Ebene durch abvvechselnd sich auf - und niederbeugende, zugerundete Winkel abweicht; z. B. Begonia acuminata (t. 60. f. i.) Ilex aquifolium (t. 55. f. 30> I^racoutium pertusum (t. 63. f. g.). 162) blasich t wenn die untere Flache Hohlungen, die Oberseite blasenartige Wdlbung#>n hat; z. B. Primula cortusoides (t. 54. h Ocymum Ba- silicum 5". bullatum. 163} grubig (lacunosum): wenn die obere Flache Hohlungen hat, die ais Wolbungen auf der Unterseite hersortreten. Dtese Abv^eichung von der geraden Ebe- ne sclieint aber nicht so haufig bey den Pl.lttern, ais bey dem Laube (§. 8t. No. 8. c. f ) gefunden zu werden. 164) runzlig (rugosum) : wenn auf der obern Fla- che die Flache des Blattes zwischen den Adern elwas hervortritt, so, dafs diese gleichsara eingesenkt zu seyn scheinen; z. B. ALhaea ficifolia (t. 50. f. 40> Salvia nilotica Q. 53. f. 16.). iSj) kielfbrmig (carinatum) : wenn bey einem langliciten , lanzett- oder linienformigen Blatte auf der untern Flache die Mittelrippe — oder, wenn diese fehlt, der an ihrer Stelle vorhandene Theil des Blattes — wie der Kiel eines Schiffes hervortritt; z. B. Lactuca viro- sa- (t. 50. f. 'ji)> Lactuca Scariola (t. 58- f. 8-), Aloe carinata (t. 54* f* -•) Sparganium ramosum (t. 61. f. 8.). 166) gestrichelt (lineatum): wenn feine Gef.ifse dicht und parallel von der Basis nach der Spitze laufen T E P. M I N O I. O G I A. TePiMINOEOGIE. linearum modo apparent; exemplum adfert Melalenca stypheloides (t. Co. f. Q.). 167) nervosum-, ubi vasorum fasciculi crassiores haud deducti in ramos, a basi folli ad apicem usque excurrunt ; videantur Peperomia alata Ct. 24. f. 4 ’ Neottia repens (t. 40. f. 4 - *•)' Veratrum nigrum (t. 40. f. 7. a.), Convallaria Polygonatum (^t. 61. f. g.), Plan- tago lanceolata ^t. 63. f. II* t* 64* f* 12.). 163} aequaliter nervosum-, si vasorum fasciculi lon- gitudinales ejusdem crassitudinis sunt omnes ; e. g. Plan- tago lanceolata (t. 63 * f- It* t* 64. f. 12.). l6g) inaequaliter nervosum-, ubi ex his vasorum fasciculis nonnulli sunt crassiores; e. g. Convallaria Polygonatum (^t. 6r. f. g.)* 170) uninervium: in quo unum modo vas longitu- dinale seu nervus medio invenitur, uti est in Muscis. Tunc vel ad apicem usque excurrit, ut in Gymnostomo prorepente (l. 65. f. 7. a,), vel ante evanescit, quam ad illum pervenit; id quod ostendit Neckera Jiliformis (t. 65. f* 9. a,). 171) trinervinm: Iribus vasorum fasciculis a basi ad apicem usque excurrentibus ; e. g. folia primordialia Plantaginis lanceolatae (t. 03 * f- li 0 * 172) quinquenervium-. ubi vasorum fasciculi quin- que a basi ad apicem usque procedentes apparent ; vi- deantur folia serius provenientia Plantaginis lanceola- tae (t. 64. f. 12)* 173) septemnervium: cui septem sunt vasorum fa- sciculi longitudinales; inspicialur Plantago major y. rosea. 174) triplinervium- si supra basin e costa media utroque lalere oritur vasorum fasciculus ad apicem ver- sus excurrens ; exemplum fert Laurus Camphora (t. 55 * f. 8.)* 175) quintuplinervium: ubi supra basin c- costa media utroque latere duo oriuntur vasorum fasciculi ad 149 und auf der Oberfliiche sich ais Linien zeigen; z, B. Melalenca stypheloides (t. 60. f. g.}, 167) nervig (jiervosuni)-. v\'enn starkere Gefafs- bundel, die sich nicht in Aste zertheilen, von der Basis des Blattes bis zur Spitze auslaufen, z. B. Peperomia alata (t. 24. f. 4 * b.), Neottia repens (t. 40. f. 4 * Veratrum nigrum (t. 40. f. 7. a ), Convallaria Poly- gonatuin (t. 6l. f. g.). Plantago lanceolata (t. 63 * f* H* t. 64. f* 12.). 168) gleichnervig (^aeqnaliter nervosum')-, wenn die liingslaufenden Gefafsbiindel alle von gleicher Dicke sind; z, B, Plantago lanceolata (t. 63. f* 1 1. 1. 64. f* 12.). 169) ungleichnervig (^inaequaliter nervosum)-. wenn unter diesen Gefafsbundeln einige dicker sind ; Convallaria Polygonatum ^t. 6t. f. g.). 170) einnervig (uninervium): bey den nur ein Langsgefals oder Nerve in der Mitte sich befindet, wie bey den Moosen. Er lauft dann entweder bis zur Spitze aus, wie bey Gymnostomum prorepens (t. 65* f* 7. a.}, oder er verschwindet, ehe er dieselbe erreicht, wie bey Neckera Jiliformis (t. 6j. f. g. a.). 171) dreynervig (trinervium): wenn drey Gefafs- biindel von der Basis bis zur Spitze laufen; z. B. die erstern Biatter der Plantago lanceolata (t. 63. f. il*). 172) i\x'o.it\em\g{cjuinquenerviuni): bey dem man fiinf von der Basis bis zur Spitze laufende Gefafsbundel bemerkt; z. B. die spater hervorkommenden Biatter der Plantago lanceolata (t. 64. f. 12.). 173) siebennervig (septemnervium): bey dem sieben langslaufende Gefalsbundel vorhanden sind; z. B. Plantajo major y. rosea. 174) dr eyfa ch ner vi g (triplinerinum): wenn uber der Basis aus der Mittelrippe auf beyden Seiten ein Ge- fafsbundel enlspringt, der nach der Spitze hin auslauft; z. B. Laurus Camphora (t. 55 . f* 8 *)* 175) funffach nervig (quintupUnerviuni): wenn uber der Basis zwey Gefafsbiindel aus der Mittelrippe 150 Terwinologia. apic6iTi 6xcurr€ntes j exemplo sunto Pyrolci inedici (t. 55 * f. i 3 )^ Melasloma scabrosum (t. 6l. f. l.)* 176) septuplinervium: ubi supra basin ex utroque costae mediae latere tres oriuntur vasorum fasciculi ad apicem excurrentes. 177) costaium ; vasorum fasciculi e costa media orientes, dum, in ramos haud diducti, ad folii marginem usque excurrunt paralleli atque arctissimi; exemplo est Hellenia Allughas (t. 64 - f- .i 3 -)- 178) 'venosum-, ubi e costa media longis intervallis oriuntur vasorum fasciculi in ramos diducti, e. g. Phlox paniculata (t. 52. f. 6), Lirioclendron tulipifera (t. 49. f. I.), Turrea 'virens (t. 23. f. 5 }. I7g) reticulato -venosum-, vasorum fasciculi e co- sta media orientes, ubi, non minus ac eorum rami, ea- dem fere sunt crassitudine, atque, in ramos divisi, rur- sum conjunguntur, ita, ut rete quasi efficiant; inspicia- tur Chelidonium majus (tab. libri inscript. 2. f. li ). iCo) nervoso -venosum-, ubi vasorum fasciculi, ut in folio nervoso (No. 167.) fit, e basi proveniunt, sed in ramos dividuntur ; e. g. Paris quadrifolia (t. 55 - fi I2.), Tropaeolum majus (t. 55 - fi i 40 * 181) obtecto -venosum: si supra vasoniin fascicu- los e costa media provenientes alii e basi orientes trans- eunt; exempla Alysma Plantago (1.36.1.7.8.), Jiryiroxylon Caca (t. 3 o. fi 4 - ^ 0 * 182) costato-venosurn: ubi e costa media oriuntur crassi vasorum fasciculi, ad folii marginem recti ac pa- ralleli, sed non conferti, excurrentes, quod primo ad- spectu videntur simplices, at vero in subtilissimos ramos ipsosque ramosos diducti ad morem retis subtilis inter se conjunguntur; exemplo sunto Ulmus effusa (t. 61. f. 2. a.). Alnus glutinosa. Terminoeocie. auf jeder Seite entspringen und nach der Spitze zu aus- lanfen; z. B. Pyrola media (t. 55 . fi l 3 .)^ Melastoma scabrosum (t. 61. f. I.). 176} si e b enf a c h n er vig Qseptuplinervium'): wenn uber der Basis auf jeder Seite der Mittelrippe dreyge- fafsbundel entspringen und nach der Spitze auslaufen. 177) rippig (^costatum'): wenn aus der Mittelrippe Gefafsbundel entspringen, die ohne sich in Aste zu zer- theilen parallel und sehr dicht bis zum Rande des Blat- tes auslaufen; z. B. Hellenia AUughas (t. 6q. f. i 3 }. 178) aderig (venosum'): wenn aus der Mittelrippe in weiten Zwischenraumen Gefafsbundel entspringen die sich in Aste zertheilen; z. B. Phlox paniculata (t. 52 . f. 6.), Liriodendron tulipifera (t. 49. fi !•), Turrea- virens (t. 23. f. 5 ). 179) netzformig-geadert {reticulato -venosma): wenn die aus der Mittelrippe entspringenden Gefafs- biindel, so wie die Aste derselben von ziemlich gleicher Dicke sind und sich so in Aste zertheilen und vvieder verbinden, dafs sie gleichsara ein Netz bilden; z. B. Chelidonium majus (Titelkupfer 2. f. i 5 ). 180) nervig-geadert (nervoso -venosum): wenn die Gefiifsbundel wie bey einera nervigen Blatte (No. 167.) aus der Basis kommen, sich aber in Aste zertheilen; z. B. Paris quadrifolia (t. 55 - fi 12.}, Tropaeolum ma- jus (t. 55. f. 14.). 181) bedeckt-geadert (oi;(?cio-zie/roj'r/7/z); wenn uber die aus der Mittelrippe kommenden Gefafsbundel andre einfache, aus der Basis entspringende w^eglaufen; z. B. Alysma Plantago (t. 36. fi 7. b.}, Erytroxylon Coca (f. 30. f. 4 - ^ }• 182) rippig-geadert costato - venosuin) : wenn aus der Mittelrippe dicke Gefafsbundel entspringen, die gerade und parallel, aber nicht dicht neben einander, nach dem Piande des Blattes auslaufen, und bej^m ersten Elick einfach zu seyn scheinen, sich aber dennoch in sehr feine Aste zertheilen, die wieder iistig sind, und nach Art eines feinen Netzes sich verbinden; z. B. Ulmus effusa (t. 61, fi 2, a.). Alnus glutinosa. T E n M I u o L O G I A. Iu 3 } cancellatum', ubi vasorum fasciculi, cancello- rum forma, in ramos abeunt, atque membrana sunt in- duti, idque ita, ut inter ipsos vacua remaneant spatia, dum et superior et inferior folii pagina caret membra- na; inspicialur Hydrogeton feneslralis Persoon. Ct. 6r. f. 5 .). enervium: folium, cui, praeter costam mediam, vasomm fasciculi, a basi ad apicem excurrentes, quos vocant nervos, sunt nulli; exemplo sunt Phlox pani- culata (t. 52. f. 6.), Liriodendron tulipifera (t, 49. f. i,), Turrea virens Cl. 23. f. 5 .)- Ia Muscis hoc termino indicatur folium nervo medio quoque destitutum; ut in Barbula rigida 6j. f. ij. a.b 18.5) avenium: ubi vasorum fasciculi e costa media onentes ramosi, venae dicti, non apparent; exempla fe- runt Laurus Camphora (t. 5 j. f. 8 .), Convullaria Po- lygonatum (t. 6 l. f. 9.;, Neottia repens (t. 40. f. 4. a.}. 186) pertusum: si inter vasorum fasciculos unus pluresve repcriuntur loci, ubi deest membrana et su- perior et inferior, ita, ut primo adspectu folium fortui- to percussum videatur ; exemplum exhibet Dracontium pertusum (t. 63. f. g.}. / pellucide punctatum: si puncta pellucida in folio observantur; e. g. Hypericum perforatum et plu- res generis Mesembrianthemi species. 188) unicolor: si tota folii superficies uno eodem- que - plerumque viridi - est colore. Sequenti tantum opponitur; exemplo sunt plurimorum vegetabilium folia. 189) zonatum: stria (seu fascia) magis minnsve la- ta, margini parallelis, si in folii' subrotundi disco est anus coloris; e. g. Pelargonium zonale (t. 66. f, 2.). T E n M I N O L O G I E. 151 180) gegittert (^cancellatum'): wenn die Gifafs- bundel m Gestalt eines Gitters sich veriisten, mit eincr Haut umkleidet sind, und zwar so, dafs zwischen ihnen leere Il.iume bleiben, da sowohi der obern ais untern Flache des Blattes die Haut fehit; z. B. Hydrogeton fe- nestralis P ers. ("t. 6r. f. 5.), 184 ) nervenlos (enervium): ein Blatt, welches aurser der Miitelrippe keine von der Basis zur' Spitze auslaufenden Gefafsbfmdel, die rnan x^erven nennt,'hat; z. B. Phlox panica lata (t. 52. IG), Liriodend/on til hpifera (t. 4g. f. i.)^ Turrea virens Ct. 23. f . 5 ) den Moosen bedeulet dieser Ausdruck ein Blatt, rvel- chem aucli die xMutelrippe felilt; z. B. Barbula rimd t (t. 65. f. ij. a.). 185 ) nderlos (avenium): bey dem man keino aus der Mittelrippe entspringende astige Gefaisbiindel, die man Adern nennt, gewahr wird; z. B. Laurus Cam- pliora Convallaria Polygonatum{t.Gi.{.^), Neottia repens (t. 40. f, 4. a.), 186) durchstofsen (pertusum): wenn sich zwi- schen den Gefafsbiindeln eine oder mehrere Stellen fin- den, wo sowohi die obere ais untere Blatthaut fehit, so, dafs es beym ersten Blick das Ansehen hat, ais ware das Blatt zufiillig durchstofsen; z. B. Dracontium per- tusum (t. 63. f. g.). 187) durchscheinend-punktirt (pellucide punctatum): wenn an dem Elatte durchscheinende Punkte bemerkt werclen; z. B. Hypericum perforatum und viele Arten der GAttung Mesembrianthemum. 188) einfarbig (unicolor): wenn die ganze Ober- flacbe des Blattes von einer und derselben — gewolm- lich von gruncr _ Farbe ist. Es ist nur der Gegensatz des folgenden; z. B. dienen die Blatter der raehresien Gewiichse. 189) gezont (zonatum): wenn sicb im Mittelfclde emes rundlidien B'attes ein melir oder weniger breiter, mit flem Rande ghiclilaufender, Stprif (oder B, ude) von anderei Farbe findet ; z. B. Pelargonium zonale (t. 66. f. 2.). Z 152 T E R M I N o L O G 1 A. Terminologie. igo) concolor: ubi folii pagina superior et inferior aequales sunt colore. Sequenti contrariatur ; exempla praebent plurimorum vegetabilium folia. igi) discolor : pagina inferior si est alius coloris, quam superior; e. g. Tradescantia discolor , Pepero- mia purpurea 2q. f. 6. b.). Cornus alba. 2. Folia composita. a.. In petioli apice composita. 192) binatum s. geniinaluni : ubi in petioli apice duo collocata sunt foliola (§. 84- 23-) 5 §• dDro- sera hinata Billard. (t. 5+ f- 9-). Zygophyllum Fa- bago, ig3) bigeniinatum s. bigeminum: petiolus si in duas diducitur partes, quarum utraque in apice dno ge- rit foliola exemplum praebet Inga mellifera (t. 44. f. 4 ). ig4) trigeminatum s. tergeminum: petiolus ubi m duas dividitur partes, in utroque divisionis latere unum foliolum atque in utriusque partis apice duo ferens fo- liola; videatur Inga tergemina (t. S-j- f- 3)- ig5) ternatinn: ubi in petioli apice tria inveniun- tur folia; exempla exhihenl Fragaria elatior{t.^-;.t5.^-), Trifolium repens (t. 3o. f. 7. a.}. uJF)' hiternatum s. duplicato -ternatum: petiolus si in tres dividitur partes, quarum quatque in apice tria fert foliola; exemplo Acragsne alpina (t. 49, f. 40- J97) bicoinposito- ternatum: a praecedenti (No. ic 6.) eo tantummodo difivrens, quod non absolute ])ro nu- mero ita est regulare; e. g Aegopodium Podagra/ ia (t. 39. f- 130- igo) gleichfarbig (^concolor'): wenn die obere und untere Fliiclie des Blattes von gleicher Faibe sind. Es ist dem folgenden entgegenselzi ; Beyspiele geben die mehresten Gewachsc. igi^ ungleichfarbig (^discolor") : wenn die unte- re Flaciis des Blattes von andrer Farbe ais die obere ist ; z. B. Tradesca/itia discolor, Peperomia pu/purea (t, 24. f. 6. b.^, Cor/ius alba. 2. Zusammengesetzte Bliitter. tt. An der Spitze des Blattstiels zusam- mengesetzte. ig2 )' z w ey z a li 1 i g s. gemi/tatu/ti): wenn an der Spitze des Blattstiels zwey Blattchen i§. 84 =30 stehen; z. B. Drosera binnata Billard. (t. 54- f* BO» Zygophyllui/i Fabago. ig3) doppelt- zweyzahlig (bigeminatum s. bi- geminuni): wenn der Blattstiel sich in zwey Theile theilt und jeder dieser Theile an der Spitze zwey Blatt- chen tragt; z. B. I/iga mellifera (t. 44. f. 4-)' 194) dreyfach- zweyzahlig Q trigeminatum s. tergeminum): wenn der Blattstiel sich in zwey Theile theilt, an beyden Seiten der Theilung ein Blattchen und an der Spitze eines jeden Theils zwey Blattchen tragt; z. B. I/iga tergei/iina (t. 54. f. 3). 195) dreyzahlig {ternatum): wenn an der Spitze des Blattstiels drey Blattchen sich befmden; z. B. Fra- garia elatior (t. 27. f. 5- b.), Trifolium repens (t. 3o. f. 7. a.). xg5) doppelt- dreyzahlig (biternatum s. dupli- cato -ternatum): wenn sich der Blattstiel in drey Theile theilt und jeder dieser Theile an der Spitze drey Blatt- chen tragt; z. B. Atragene alpina (t. 49- f- 4)- 1 97) doppelt-zusaramengesetzt-dreyzahlig {bicomposito - ternatu//i) : von dem vorhergehenden (No. 196.) niir dadurch verschieden, dafs es nicht voll- hommcri der Zahl nach so regclmalsig ist; z. B. Aego- podiu/ti Podagraria (r. 59. f. )3v'- TePlMINOLOGIA. Termixologie. 153 igO) triternatiun s. triplicato -ternatiiin: cujas pe- tiolus in tres dividitur partes, quarum quaeque triparti- tur ipsa, singulae autem- in apice tria ferunt foliola; in- spiciatur Scriana triternata Jacq. 54 - 50 * igg) tricomposito-Cernnlum : a praecedente (No. igS-) eo tantummodo differens, quod pro numero non abso- lute est ita regulare; ut folia inferiora caulina. Actaeae spicatae. 200) miilticomposito - ternatum : a praecedente (No. igg.} eo tantummodo differens, quod petiolus sae- pius adhuc tripartitur; exempla praebent folia radicalia Peucedani officinalis et .Actaeae spicatae. 20t) quadrinatum : ubi in petioli apice quatuor reperiuntur foliola, e. g. Hedysaruin tetrapltyllum (t. 54 - f- fO- « )• 202^ quinatum: foliolorum quinque in petioli api- ce ostendens ; exemplo est Potcntilla alba (t. 10. f. 10. b ). 203) bicomposito- quinatum: ubi petiolus in apice ex uno eodemque puncto in quinque dividitur partes, quarum quaelibet fere in ejus apice quinque fert folia; ut bene monstrat Cussonia spicata (t. 59 * f> 5 )• 2 04) septenatnni: ubi foliolorum in petioli apice deprehenduntur septem; exemplo est Bombax pentan- dra (t. 64. f. 20.)) novenatum: cui in petioli apice foliolorum sunt novem ; id quod praebent inferiora foliola caulina Cannabis sativae (t. 59 " f- 4 -}- ^ic numeris imparibus ulterius progreditur, usque dura folia admodum aggre- gantur, tunc vero dicitur; rgO) dreyfach-dre}'zahlig (^Iriternatum s. tri- plicato -ternatum) : wenn der Blattstiel sicli in drey Theile theilt und jeder derselben wieder in drey, von denen dann jeder an der Spitze drey Bliittchen tr.igt; z. B. Seriana triternata Jacq. (t. 54 - f* 5 -). igg) dreyfach-zusamraengesetzt- d reyz ah- ii g Qricomposito - tertiatum) : von dem vorhergehen- den (No. 198O dadurch verschieden, daCs es der Zalil nach nicht vollkommen so regelmafsig ist; 2. B. die un- tern stengelstandigen Blatter der Actaea spicata. 200) vielfach-zusammengesetzt-dreytheilig Qnulcicomposito- ternatum) : von dem vorhergehenden ( Vo. igg.) nur dadurch verschieden, dafs sich der Blalt- stiel noch ofter in drey Theile zertheilt ; z. B. die wur- zelsiandigen Blatter des Peucedanum officinale nnd der Actaea spicata. • 201) vierzahlig (^quadrinatum): wenn sich an der Spitze des Blattsliels vier Blattchen befinden; z. B. Hedysaruin tetraphyllum (t. 54 - f- lO- a.). * 202) innizahWg (quinatum) : weT\n fiinf Blattchen an der Spitze des Blattsliels bemerkt werden; z. B. Po- tentilla alba (t. lO. f. 10. b.). 203) doppelt-zusammengesetzt-funfzahlig (bicomposito- quinatum) : wenn sich der Blattstiel an der Spitze aus eineni Punkle in fiinf Theile zertlieilt und fast^ jeder derstlben an der Spitze fiinf Blattchen triigt ; z. B. Cussonia spicata (t. 59 - f. 5 .)- 204) siebenziihlig (septenatum) : wenn sich sie- ben Blattchen an der Spitze des Blattsliels finden; z. B. Bombax pentandra (t. 64* f. l.). 2 0 5 ) neomiiMig (novenatum): wenn neun Blatt- chen an . der Spitze des Blattsliels vorhanden sind ; z. B. die unlern stengelstandigen Blatter bey Cannabis sa- tiva (t. 59- f- 4’)‘ steigt dies durch die ungleichen Zahien noch weiter, bis dafs sich die Blattchen sehr baufen, und denn sagi man: Z 2 Terminologia. Terminoeogie. i 54 20G) mnhellatum : ubi foliolorum aJeo sunt mulu, ut inter ipsa sibi incubent, atque circa petioli apicem umbellae forma expandantur; id quod ostendit Aralia Sciodaphylla (t, 6i. f 30* digitatum: est communis IVo. I92,> 19,5.. 201., 202., 204., 205. et 206. praecedentium denominatio; et vero saepe nonnisi folium quinatum (No. 202) aut sep- tenatum (No. 204.) itfl indicatur. yS. In petioli lateribus composita. 208) conjugatum: si in petioli laterum opposito- rum utroque foliolum unum est dispositum ; ita osten- dit Lathyrus tingitanus (t. 22. f. 2. i.). Cura binato (No. ig2.) non confundatur, quum potius ad sequentem (No. 209.) pertineat, a quo non diifert nisi eo, quod ultra duo non habet folia. 2og) pinnatum: petiolus ubi duobus lateribus op- positis est obsitus foliolis uni plano omnes incubanti- bus. In hoc vero et accuratius saepe distinguuntur: tCj par ipuniatum: si folium pinnatum in apice duobus terminatur foliolis ; ut in Cassia marilan- dica (t. 28. f. I- b.). b) imparipimiatum : ubi in folii pinnati apice deprehenditur singulum vel impar foliolum; e. g. Astragalus glycyphyllos (t. 17. f. 2. b.). Sorbus aucuparia (t. 38- f. 7* ^0* c) hi-, tri-, quadri- etc. multijuge pinnatum: folium pinnatum si e tot foliolorum paribus (Jugis §. 84. No. 23.) .est compositum, quam terminis mo- do dictis indicatur. 206) doldenartig (^unbellatumi) : wo der Blatt- chen so viele sind, dafs sie uber einander liegen und um die Spitze des Blattstiels in Gestalt eines Schirms sich ausbreiten; z. B. Aralia Sciodaphylla (t. Ql. i. 207) gefingert (digitatum') : dies ist der allgemei- ne Ausdruck fur No. 192., ig/j. , 20t., 202., 204 , 2o5. und 206. der vorhergehenden ; oft aber wird auih nur allein das funf- (No. 202.) oder siebenzfihlige Blatt (No. 204) damit bezeichnet. g. An den Seiten des Blattstiels zusam- mengpsetzte. 2 o3 ) gepaart (conjugatum) : wenn an jeder der beyden entgegengesetzten Seiten des Blattstiels Em Elatt- chen steht; z. B. Lathvrus tingitanus (i. 22. f 2. i.}. Es darf nicht mit dem zwejzahligen (No. 192) ver- wechselt werden, da es ehe zum folgenden (No. 20 ) } gehort, von dem es sich nur dadurch unterscheidet, dafs es nicht melir ais zwey Bliittchen bat. 2og) gefiedert (pinnatum): wenn der Blattstiel an zwey entgegengesetzten Seiten mit Blattchen besetzt ist, die alie in Einer Flacbe liegen. Bey diesem werden aber oft noch genauer unterschieden: a) paarweis-gefiedert {paripmnatum) : wenn ein gefiedertes Blatt an der Spitze mit zwey Blatt- chen sich endigt ; z. B. Cassia marilandica (t. 23. f. I. b.). b) unpaar-gefiedert (imparipinnatum): wenn bey einem gefiederten Blatte an der Spitze nur ein einzelnes oder unpaares Blattchen sich findet ; z. B. Astragalus glycyphyllos (t. 17. f. 2. b.}. Sorbus aucuparia (t. 38* f- 7. a.). c) zwey-, drey-, vier- u. s. w. vielpaarig- gefiedert (bi- , tri - , quadri - etc. multijuge pinnatum): wt-nn das gtfiederte Blatt aus so viel Paar Blattchen (Blattchenpaar $. 84- 28.} zu- sammengeseizt ist, wie die hier genannten Aus- driicke bezeichnen. Terminologia. Terminolocie. 155 d} lyrato ~pinnatum\ folii hnparipinnali fo- liolum apici additum ubi ceteris est multo majus; exemplum adfert Anthyllis vulneraria 37- f. 6 . a.). e) cirrhose pinnamm: folii pinnati petiolus si in apice filiformem habet elongationem simplicem aut ramosam, eamque volubilem, unde vocatur cir- rhus; exemplo est f^icia biennis (t. 17 . f. 4 > c.)» [) opposite pinnatum', folii pinnati foliola ubi bina inter se sunt opposita; videamur Astra^aius glycYphyllos (t. 17 , f 2. b.), Cassia mnriiandica (t. SQ. f. I. b.), Sorbus aucuparia (t. 38* b 7- a-}* g) alternatim - pinnatum : folii pinnati foliola nbi alternatim utroque latere petioli sunt disposi- ta; exemplum praebet Isicia biennis (t. 17 . f. 4- c.). h} interrupte pinnatuin: ubi in folio pinnato vicissim inveniuntur foliola modo minora ; inspicia-" tur Agrimonia Eupatoria (t. 42 . f. 40- i) decursive pinnatum', ubi in folio pinnato fo- liolorum quodcunque infra ejus basin adusque proxime subsidetis continuat substantiam folii ; e. g. Melianthus major (t. 59 . f- 60* k) alato -pinnatum', folii pinnati petiolus si in utroque latere instructus est foliorum substantia, foliolis non conjuncta; inspiciantur PVeinmannia trichosperma Cav. (^ 1 . b Bignonia fiiEa Cav. (i. o3- b 4 )* l ) crescente pinnatum', si folii pinnati foliola d) leyerartig-gefiedert Q) rato -pinnatum')'. tvenn bey einem unpaar - geficderten Blaite (b.) das an der Spilze stehende Blaitclien viel gtofser ist, ais die ubrigen ; z. B. Anthyllis vulneraria (t. 37 . f. G. a.Jt. e) wick el r a nk ’ g - gcf i ed ert (cirrhose pin- natum)'. 'wenn der Blattstiel des gefiederten Blat- tes an der Spitze eine fadeitfdrmlge, einfache oder iistige, Verliingerung hat, die sich vvindet und da- her Wickelranke heifst; z. B. Kicia biennis (t. 17 . b4. O. i) gegengefiedert (oppo.nte pinnatum)', wenn die BIait<.hen des gefiederten Blattes paarvve^s ein- ander gegeniiberstehen ; z. B. Astragalus glycy- phyllos (t. 17 f. 2 . b,), Cassia marilandica (t. 28 . b I. b ), Sorbus aucuparia 38- b 7 . a.}. g) wechselnd-gefiedert (^alternatim pinna- tum)'. wenn bey dem gefiederten Blatte die Bliitl- cben abwechselnd an beyden Seiten des Blattstiels slehen ; z. B. Kicia biennis (t. 17 . b 4- c.). 1)} unterbrochen-gefiedert ( interrupte pinnatum)', wenn bey dem gefiederten Blatte wecliselvveis grofsere und kleinere Blattchen sich fiiiden; z. B. Agrimonia Eupatoria ^t. 42 . b 4)- i^ h er a bl a uf end- gefi ed er t (decursive pin natum): wenn bey dem gefiederten Blatte ein je- des Biaitclien noch unter seiner Basis bis zii dem nachst unter ihm stehenden die Blattsubstanz fort- setzt; z. B. Melianthus major (t. 5). b 6 .). k} ge fl u gei t - ge fie d er t (alato pinnatum): wenn der Blattstiel des gefiederten Blaties an bey- dtn Seiten mit Blattsubstanz begabi ist, die niclit mit den Blattchen in Verbindung st»hi; z. B. IV i n- mannia tri< hosperma C a i>. (t. 5-f' b O B'gno- nia fulva Ca v. (t. 53' b -lO* 1 ) zunchmend - g^ofiedert (crescente pin^n- i5G t e r m i ^ ® ® ^ ad apicem ejus sensim evadunt nMjora; c. g. To- lentilla Anserina, Poteriiim Sangxiisorha (t. 6o. f. t 3 ;- xn) decrescente pinnatum', folii pinnati foliola nbi ad apicem ejus sensim evadunt minora; exem- plum adfert Astragalus glycyphyllos (t. 17. f. 2. b.}. n) articulate pinnatum', ubi folii pinnati petio- lus singulis articulis, foliola saepe aequantibus, est compositus ; exemplum praebet Fagara tragodes (t. 14. f. 2. b.). o) verticillate pinnatum', folii pinnati foliola ubi sunt opposita, binis, ternis, quaternis pluribusque ex uno eodemque puncto exortis ac petiolum, sicut folia verticillata (No. 19.) faciunt, circumdantibus; videatur Astragalus dasyphyllus (t. 49 - 2ro) hipinnatinn s. duplicato -pinnatum: ubi pe- tiolus duobus lateribus oppositis pinnata (No. 209) fert foliola uni plano incubantia; exemplum exhibet Aca- cia caracasana (t. 35 - h 5 - ^O- 211) hicomposito -pinnatum: praecedenti (No. 210.) simile, eo verum ab illo differens, quod ad apicem ver- sus in folium simpliciter pinnatum (No. 20g.) transit; e. g, Daucus Carota (t. ig. f. i. a. b.). 212) tripinnatum s. triplicato-pinnatum . petiolus ubi duobus lateribus oppositis foliola fert bipinnata (No. 210.), uiti plano incubantia. Nisi primordialia folia radicalia Sil latiJ'olii vocare ita licet, aliud exem- plum vix investigaretur. T E R 31 I N o L o G I E. Ciun'): ^venn die Bl.ittchen des geHederten Blaltes gegen die Spilze desselben allinillilig grbfser wer- den; z. D. Potentilla Anserina , Poterium San- guisorha (t. Go. f. l 3 -)- m) abn ehraen d-gefiedert (fi^ecrercew^e pin- natum'): wenn die Blattchen des gefiederien Blat- tes gegen die Spitze desselben allmahlig kleiner werden; , z. B. Astragalus glycyphyllos (t. 17. f. 2 . b.). n) gliederartig-gefiedert (^articulate pin- jiatum) : wenn der Elattstiel des gefiederten Elat- tes aus einrelnen Gliedern, die oft den Blattchen gleichen, zusammengesetzt ist; z. B. Fagara tra- godes (t. 14. f. 2. b.). o) quirlar tig-gefiedert (verticillate pinna- tum) : wenn bey dem gefiederten Blatte die Blatt- chen einander gegeniiberstehen, immer zwey, drey, vier oder mehrere aus einem Punkte entspringen und clen Elattstiel wie quirlstandige Blatter (No. rg.) umgeben; z. 'Q. Astragalus dasyphyllus (x..l\q.(.'].). 210) doppelt-gefiedert (bipinnatum s. dupli- cato - pinnatum): wenn der Elattstiel an zwey entge- gengesetzten Seiten gefiederte (No. 209.) Blattchen tragt, die in Einer Fiache liegen; z. B. Acacia caracasana (t. 35 . f. 5. a ). 2[i) doppeltzusammengesetzt-gefiedert (hicomposito -pinnatum'): dem vorigen (No. 2ro.) alm- lich, abcr dadurch verschieden,. dals es nach der Spitze hin allmahlich in ein einfach-gefiedertes Blatt (No. 2og.) iibergelit; z. B. Daucus Carota (t. ig. f. i. a. b.). 212) dreyfach - gefiedert (tripinnatum s. tri- plicato -pinnatum): wenn der Elattstiel an zwey ent- gegengesetzten Seiten doppeit - gefiederte (No. 210.) Blattchen tragt. Wenn man nicht die erstern Wurzel- blatler des Sium latifolium so nennen wili-; so mbchte man schwerlich ein andres Be^^spiel aulfinden. T E I\ M 1 N O L O G 1 A. T E E ra 1 o E o c 1 E. 157 2 1 3 ) tricomposito -pinnatum : praecedenti (No.212.) simile, ad apicem versus autem minus compositum; id quod monstrat Tordyliinn Anthrisciis (t. Gj. f. 6.). 2 1 4 ) mnlticomposito -pinnatum : praecedenti (No. 213.) simile, at vero magis compositum, ita, ut foliola in basi collocata ad minimum tricomposito- pinnata sunt; ut folia radicalia Conii maculati. y. Mixtim composita. 2l5) superstructum : si unum folium vel plura in alius apice insistunt; ut folia primordialia Acaciae glau- cescentis (t. Gq- f. I • }• 2iG) pedatum: petiolus ubi in duas partes vel to- didem ramos diducitur, non nisi in apice atque interiori latere foliola gerentes, quorum quidem vel unum saepe in petioli divisione est collocatum; videantur Hellebo- rus niger, Arum Dracontium (t. 39 * f- 4 - 217) binato - pinnatum: ubi e petioli apice duo nascuntur foliola pinnata (No. 209.) ; exemplum praebet Inga c{rcinalis (t. 54 - f- 40 - 2l3) ternato - pinnatum: ubi e petioli apice tria procedunt foliola pinnata (No. 209.); ut in /loffmanns- eggia trifoliata (t. 44* ^0* 2ig^ quadrinato -pinJiatum : si e petioli apice qua- tuor proveniunt foliola pinnata (No. 20g.); id quod ostendit Mimosa pudica (t. f. 40 - 220) pinnato - binatum : petiolus ubi duobus lateri- bus sibi oppositis foliola fert binata (No. 192^; exem- jdum adfert Inga foetida (t. 44 - 3 ) Folium superius solum ad verum delineatum). 213) dre3'faclizusammengesetzt-gefiedert (^tricomposito - pinnatum') : dem vorhergehenden (No. 212^ ahnlicli, aber nach der Spitze hin weniger zusam- mengesetzt ; z. B. Tordylium Anthrisciis (t 6 , 5 . f. G.}. 2 1 4 ) V i e If a c li zusa m m e n gps e t z t - gefiedort (mnlticomposito - pinnatum): dem vorhergehenden (No. 213.) .'hnlich, jedoch noch mchr zusammengesetzt, so, dafs die an der Basis stehenden Bliittchen wenig- stens dreyfachzusammengesetzt-gefiedert sind ; z. B. die wurzelstandigen Bliittcr des Conium maculatum. y. Gemischt zusammengesetzt. 215) ubersetzt (superstructum) : wenn ein Blatt oder mehrere auf die Spitze des andern stehen; z B. die erstem Blatter Acacia glaucescens ir.). 2iG} gefufst (pedatum) : wenn der Blattstiel sirh in zvvey Thcile oder Aste theiit, die nur an der Spitze und der Innenseite Bliittchen tragen, wobey jedoch ofe auch eins in der Theilung des Blatlstiels steht; z. B. Helleborus niger, Arum Dracontium (t. 39 - h 4 - ^^ 0 * 217) zweyzahlig-gefiedert (binato -pinna tum): wenn aiis der Spitze des Blattstiels zwey gefiederte (No. 20g.) Blattchen entspringen; z. B. Inga circinalis (t. 54. f. 40. 21 0) clxeyzahlig-gefiedert {ternato-pinnatum) : wenn aus der Spitze des Blattstiels drey gefiederte (No. 209.) Blattchen hervorgehen; z. B. Ilojfmnnnseg- gia trifoliata (t. 44- f- 6). 219} vier z iih 1 ig-gef i e d er t (quadrinato- pinna- tum): wenn vier gefiederte (No. 209) Blattchen aus der Spitze des Blattstiels hervorkommen ; z.-B. Mimosa pudica (t. 48 f. 4 ). 220) g e f i e d e r t - z W e y z a h 1 i g {pinnato - binatum) : wenn der Blattstiel an zwey entgegengesetzten S-iten zweyziihlige (No. 192) Blattchen triigt ; z. B. Inga foe- tida (t. 44 - f. 3 * Nur das obere Biatt ist richtig ge- zeiclinet). % T £ r. M I X O L O C I A. T E R M I N O L O G I E. , ^ o j OO b. Dura corpus offerunt. 22j) capillare-, quod subtilissimum, longum ac sae- pe diverse est flexum; e. g. Scirpus capillaris (t. 26. f. 7 -)- 'Zl':») setaceum-. quod subtile, longum atque acutura est; exemplo sunt Asparagus^ cfficinalis (t, 58 . f. n )) Scirpus acicularis (t. 58 - f- IO.). 223) acerosum-, folium longum, plus minusve sub- tile est rigidum ac plerumque liiemem persistens; e. g. omnes generis Pini species. Videantur Pinus syl-vestris (t. 53. f. 5 ), Piaus Abies (tab. libri inscript. 2 . f. 9.). I 224) suhulatum-. si formam longi, acute acuminati coni, baseos parvae, ostendit; exempli loco so-ax Sedum reflexum (t. 59 f. H-)» sibiricum (t. 4. f. 4. b.). 225) filiforme: Iiaud admodum subtile, plus minus- ve teres, longum ac omnino fere eadem crassitudine; exempla praebent Ornithogahun spathaceum (t. 27. f. 4. a ), Juncus sylvaticus (t. 64. f. S-)- 226) teres: folium plus minusve longum et plus minusve crassum, cujus sectiones transversales circulos aequant, vel quidem accedunt eos; id quod monstrant .Tuucus sylvaticus (t. 64. f. 8-), Sedum reflexum (t. 59 - f. Ii.)> Allium sibiricum (t. /^. f. 4 - b.), Ornithogahim .•spathaceum (t. 27. f. 4 - «•)> Cacalia cylindrica (f. 60. f 6. a.), bfac denominatione saeitenumero non nisi contrarium folii plani (Xo. 236 ), triquetri (No. 237.), tetragoni (No. 241) ctc. indicatur, ubi sectiones trans- versales a circulo forma multo possunt discedere. 227) cylindricum: folium longum, cujus sectiones transversales exhibent circulos ejusdem magnitudinis, vel quidem inter se fere aequales; sive quod cylindri for- mae nisi prorsus respondeat, sane accedit; e. g. Caca- lia cylindrica (t. 60. f. 6. a.). b. Ais Korper betrachtet. 221) haarformi^ (yapillare'): das schr fein, lar.g und oft verschieden gebogen ist; z. B. Scirpus capilla- ris (t. 26. f. 7 ). 222) borstenformig Qsetaceum^: das fein, lang und spilzig ist; z. B. Asparagus ojficinalis (t. 50 . f. II.)/ Scirpus acicularis (t. 50 . f. lo). 223) nadelartig (^acerosum'): ein mehr oder we- niger feines, langes Elait, welches steif ist und gevvohn- lich uber Winter ausdauert; z. B. alie Arten der Gat- tung Pinus. Hier sehe man Pinus sylvestris (t. 53 . b 5 .) und Pinus Abies (Titelknpfer 2. f. g.). 224) pfriemformig Qsubulatum'): wenn es die Gestalt eines langen, scharf zugeszpitzten Kegels mit kleiner Grundfiache hat; z. B. Sedum reflexum (t. Sj. f. II-), Allium sibiricum (t. 4 - f- 4 - b.). 225) fa d enformig {filiforme'): das nicht selir fein, mehr oder weniger stielrund, lang und fast durchaus gleich dick ist ; z. B. Ornichogalum spathaceum (t. 27. f. 4 - a.). Juncus sylvaticus (t. 64. f. 8 ). 226) stielrund {teres): ein mehr oder weniger langes und mehr oder weniger dickes Blatt, dessen Queerdurchschnitte den Krcisen gleichen, oder doeb we- nigstens denselben nahe kommen; z. B. Juncu* sylva-'- ticus (t. 64. f- 8), Sedum reflexum (t. 59. f. ii.). Al- lium sibiricum (t. q. f. 4- b.), Ornithogalnm spatha- ceum (f. 27. f. 4. Cacalia cylindrica (t. Co. f. 6. a.). Oft bezeichnet man durch diesen Ausdruck nur den Gegensatz von einem flacben (No. 236.), dreykantigen (No. 237.), vierseitigen (No. 241.) u. s. w. Blalle, \vo dann die Queerdurchscbniiie betracbdich von der Ge- stalt des Kreises abweichen kormen. 227) walzenformig {cylindricum): ein langes Blatt, dessen Queerdurebsebnitte Kreise von gleicher oder docb ziemlich gl!.icber Grofse gtben; oder das der Figur der Walze, wenn es derselben nicht vollig ent- spriebt, sehr nahe kommt; z. B. Cacalia cylindrica (t. 60. f. 6. a ). T E R M I N o L o G I A. T E n !Vr I N O L O G I E. 220) seinicylindricum: folium longum^ cujus sectio- nes transversales ostendunt hemicyclos ejusdem raagni- ludmis, vel quidem inter se fere aequales,- exempli loco est Mecciiihrianthernuni noctijloruni 63. f. 13. a ) 2yp) compressum: ubi plana duo lateralia maois se mutuo approximant, quam pagina superior atque in- ferior; exemplum adfert Cacalia Ficoides (t. 60. f. 3. a.). 230) impressum: ubi pagina superior est excavata; videatur Cacalia repens (r. 59. f. 10. a.), Aloe cari- 72«^« (t. jp f. 2.). . A Linnaeo depressum 'voci\\.wx — . 23/) depresso -truncatum: si in folio, planum api- cis loco deprehenditur, ita, ut videatur, ac si hoc esset effectura depressione in illam facta ; inspiciatur Aloe re- tusa (t. 64- f. 3), -32) gibbum: ubi in folio, cujus longitudo haud multum longitudinem superat, cum superior tum infe- rior pagina est convexa; ut bene monstrat Mescmbri- anthemum echinatum (t. 63. f. 5). 233) linguiforme: folium longum, vel planiuscu- lum, vel leviter biconvexum, vel etiam impressum (2\o. 230.), apice plus minusve rotundatum. Videatur Aloe obsciira (f. 63. f. 7.), Aloe carinata (t. 34. f. 2). 334} anceps: ubi folium longum in utraque pagina ylus nunusve convexum margines ostendit laterales (§. 04. No. G. c.) in acies (§.84- No. 32.) acutas excurrentes; exemplum praebet Aloe obscura (^t. 63. f ■j.) 333) ensiformc: folium longum, valde compressum - vel planum aversum (Xo. 3?.), - quod a crassiore basi ad apicem versus, et, per totam ejus longitudinem a medio ad acies — vel margines laterales — versus at- tenuatur, in apicem actUum excurrens ac pias minusve incurvatum (No. 31.); exemplum exhibet Iris arena- ria (tab. libri inscript. 2. f. iG.). 159 228) h a 1 b w a 1 z e n f o r m i g (semicylindricum) : ein la.nges Blatt, dessen Queerdurchschnitte Halbkreise von gleicher oder doch ziemlich gleicher Grdfse geben; z. B. MesembriantJiemum noctiflorinn (t. 63. f. j, ^ 229) zusammengedruckt icompressum) : wenn die beyden SeitenHSchen einander mehr genShert sind, ais die obcre und untere Flache; z. B. Cacalia Ficoi- des ("f. 60. f. 3. a.). 230) eingedriickt {impressum): w’enn die obere Flache ausgehohlt ist; z. B. Cacalia repens (t.3g.f. 10, a.), Aloe carinata (s. 34- f. 2.). - Linne nennt es nie- d e r g e d r u c k t {depressum) — . 231) niedergedriickt-abgestutzt {depresso- Iruncautm): wenn bey dem Elatte da, wo die Spitze seyn soli, eine Flliche sicli findet, so, dafs es scheinr, ais wlire diese durch einen Druck auf jene entstanden; z. B. Aloe retusa (jt. 64. f. 3.). 232) buckehg {gibbum): wenn bey einem Blalte, dessen L nge die Breite nicht viel iibertrifft, sowohl die obere ais auch die untere FLiche gevvolbt ist; z. B. Me- ■sembrianthemum echinatum (t. 63. f. 5 ) 233) zungenformig {linguiforme): ein langes, cntweder ziemlich flaches oder schwach doppek-ge- wolbtcs, oder auch eingedrucktes (Vo. 230.) Blatt mit mehr oder weniger zugerundetcr Spitze; z. B. Aloe ob- scura (t. 63. f. 7.), Aloe carinata ("t. 34. f, 234) z weyschneidig {anceps): wenn bey einem langen, auf beyden Flachen mehr oder weniger gewGlb- ten Blatte die Seitenrlinder (§. cj. No. 0. c.) in scharfe Kanten (§• 84- No. 32.) auslaufen; z. B. Aloe ol,scura (r. 63. f. 7.). 233) sch w ertformig {ensiforme) : ein langes, stark zusammengedriicktes — oder flaches, abgewandtcs (No. 3 t ) — Blatt, das von der dickern Basis gegen die Spitze und seiner ganzen LSnge nach, von der Mitte ge- gen die Kanten — oder Seitenninder — dunner wird, in eme scharfe Spitze auslauft und mehr oder weniger ein- wartsgekrummt {No. 3/.) ist; z. B. Iris arenaria {Ti- telkupfer 2. f. i6.). A n iCo Terminologia. Terminologie. 336) planum: ubi cum superior tum inferior folli pagina planitiem seu aequum planum, nisi omnino, propemodo quidem aequat; videantur J^erea crenata 60 f. 2.), Sedum Telephium. Hac denominatione saepenuniero non nisi contrarium folii triquetri (No, 237 ), tetragoni (No. 241) aut teretis (No. 226 ) indicatur, ubi utraque pagina a planitie seu aequo plano multo pos- sunt discedere. 237) trique>rum : folium longum, tribus planis la- teralibus ($, 84 - 1^0. 31 0 inclusum. Idque est vel a) aeqnilaterum: ubi sectio transversalis efficit triangulum aequilatcrum, sicut in Mesembrianthe- ino aeqiiilatero (t. 60. f. ii.), vel b} inaequilaterinn : ubi sectio transversalis osten- dit triangulum inaequilaterum, ut in Mesembriart- themo aurantio (t. 63. f. q* ^ 0 ' 238^ acinaciforme : folium triquetrum, cujus pla- num angustius laterale, ut pagina superior, introrsum, acies inferior contra extrorsum directum describit arcum ; videaittur Meseinhrianthemum acinaciforme , ^lesejn- brianthemum lacerum (t. iG. f. I. b.^. 23g) dolabriforme : folium in basi teres fere, cete- rum autem compressum , in apice emarginato ad infe- riorem aciem multo ac rotunde dilatatum, in superiore contra est obtusum; exemplum exhibet 'mtim dolabriforme (t. 54- ^ 40 * 240) deUoides : folium triquetrum, bicve, breviter acuminaturo, in cujus aciebus lionnulli cons^ iciantur an- 236} flacb Qplafium') : wenn sowohl die obere ais untere Flache des Blattes einer Ebene, vvo nicht ganz, docli ziemlich, gleicli kommi ; z. B. V^erea c/enata (t. 60. f. 2 ). Oft bezeichnet raan durch diesen Aus- druck nur den Gegensaiz von einem dreykantigen (No. 237 ), vierseitigen (No. 241.) oder stielrunden (No.' 226.^ Blatte, und dann konnen die beyden Seiun be- trachilidi von einer eben Flache abweichen. <* 237) clreykantig QiriquC^rnui) : ein langes Blatt, welches durch drey Seitenfl.ichen (§. 84 - 3 i-) be^ granzl ist. Pis ist cnlweder a) gleichseitig (^aequilaterum'): wenn der Queerdurrhschnitt ein gleichseitiges Dreyeck giebt, wie bey Mesembrianthemum aeqnilaterum (t. 60. f. 1 1.}, oder b) ungleichseitig (^inaequilateruni): wenn der Queerdurchschnitt ein ungleichseitiges Dreyeck darstellt, wie bey ^Mesembrianthemum auran~ tium (t, 65. f- 4 ' ^ 0 * 230} sabelformig (^acinaciforme'): ein dreykan- tiges Blatt, bey welchem die schmalere Scitenflache, ais obere Flache, einen Bogen nadh innen, die untere Kan- N te hingegen, einen nach aufsen beschreibt; z. B. Me- sembriantliemiim acinaciforme , Mesembrianthemum lacerum (t. 16. f. i. b.}. 239) hobelformig (dolabriforme): ein an der Basis fast stielrundes, iibrigens aber zusamincngedrucktes Blatt, welches an der ausgerandeten Spitze nach der untern Kante stark und runci ervveitert, an der obem hingegen stumpf ist; z.^B. Mesembrianthemum dola- briforme (t. 54 - f- i 40 " 240) deltaartig (del/oides) : -ein dreykantiges, kurzes, kurz-zugespitztes Blatt, an dessen Kanten man TEn::MiNOt,OGiA. T E n ]\I I N O E O G I E. guli acuiali; inspiciatur Mesenibriantheinum cleltoides (t. 53 . f. 3 .). 241) tetragonum: folinm longum quatuor planis lateralibus inclusum ; exemplo est Pinus Abies ( tab. libri iiiscript. 2. f. g.). 2 }2) qnadricanaliculatnm: folium longum, qua- tuor planis lateralibus angustis inclusum, in quo, acie- rum loco, quatuor reperiuntur cavitates profundae, a ?asi ad apicem versus excurrentes, ita, ut sectio trans- ^versalis crucem offerat; e. g. locia cruciata (t. 35. *f. 4 * d.). — A Willdenow qnadricarinatnm voca- tur — , 243) mammillare-, complura folia crassa, brevia, in apice convexa ubi arcte conjuncta sunt collecta ; e. g, nonnullae Euphorbiae africanae, nec non Siapelia Tiiarmnilaris (t, 16. f. 6.} — A Willdenow 'verruco- sum vocatur — . 244) uncinalum: folium — plerumque trique- trum, cujus apex est reflexus; exemplum praebet H/e- sembrianlhemmn uncinatum (t. 55 - f. 5 )* Terminorum hic edictorum nisi quis ad fo- lium eo designandum totus convenit: dicunt particulam sub aJliibentes — si e. g. folium in- dicandum folio cordato quidem accedit, neque tamen ex toto respondet: suheordatum. Simili modo usurpantur voces : suhsagittatiim , subara- tum, sublineare etc. — . Ilaud raro folium desig- nandum et duorum terminorum compositione ac- curatius potest indicari, in quo vero est dicen- dum, illum, cui plurimum respondet, postponi, quam ob causam ovato - oblongum ab oblongo- ovato, lanceolato - lineare a lineari - lanceolato etc. satis dignoscantur ncccsse est. — Si folium, ca- _ jus iigura est indicanda, cum quodam termino . constituto non nisi differt eo, quod apici est 16 J ti.nigc spitzige Winkel oder Eckcn bemerkt; z. B. Me- sembrianthemum delloides (t. 53- k S-)- 240 vierseitig {^Letragonuni) : eln langcs Blair, welclies durch vier Seitenflachen begrdnzt ist; z. B. Pi- nus Abies (Titelknpfer 2. f. g.). 242) vierrinnig (^quadricanaliculatuin): ein lan- ges, von vier schmalen Seitenflachen begranztcs Blatt, bey vveicLem slch statt der Kanten vier tiefe Holikingen finden, die von der Basis bis zur Spitze auslauf.-n, so, dafs der Queerdurciisclinitt ein Kreuz bildet; z. B. Ixia cruciata (t. 35. f. 4- d.). — Willdenow nennt es vierfach kielformig {qnadricarinatuni) — . 243) zitzenformig (jnammillare') : wenn mehrere dicke, kurze, an der Spitze gewolbte Elatter dicht bey- sainmen stehen; z. B. einige africanische Eiiphorbien, so I wie auch Siapelia mammillaris (t. 16. f. G.^ — Will- denow nennt es warzenformig (verrucosum') — . 244) hakenformig (uncinatum): ein — gewblin- lich — dreykantiges Blait, dessen Spiize zuriickgescliia- geii ist; z. B. J^Iesembrianthemum uncina; um (t. 55 - k 5 .j'* Wenn einer von den hier aufgefuhrten Kunst- ausdriicken nicht ganz zu dem Blatte , welches damit bezeiclinct werden soli, passen will: so bedient man sich^des Wdrtehens fast (sub), und sagt alsdann — wenn z. B. das zu besiimmcnde Blatt dem herzfdnnigen Blatte sich nahert, aber doch nicht vollkommen demselben entspricht: — fast herzftirmig (suheordatum). Auf ahn- liche Art gebraucht man die Ausdriicke : fast pfeilformig ( subsagittatum) , fast eyrund (subovatum), fast linienftirmig (sublineare) u. s. w. — Oft Lifst sich auch das zu bestim- mende Blatt dnrcli Zusamnicnsetzuiig zweyer Kunsiausdrucke genauer bezeichnen, wobcy aber zu bemerken ist, dafs derjenige, dem 6s am mei- \ a 2 iGa Terminologia. Terminologie. fig;ura, qualis conveniat basi: termino ceterum congruenti praeponitur oh, proinde audiuntur ohcordatum, ohovatum. steii entspriclit, zuletzt gesetzt wird, wefsliall man denn die Ausdriiche e yr u n d-lan gl i ch (ovato-oblongum) iind lilnglicli-eyrund (ob- longo - ovatum' , lanzett-liiiienfurmig (/an- ceolato • lineare, iind linien - lanzettformig (lineari -lanceolatum) u. s. w. wolil unterscliei- den mufs. — Weicht das der Form nacli zii be- stimmende Blatt von einem der festgesetzten KunstaiisdrucKe nur dadurcli ab , dafs es an der Spitze so gestaltet ist, wie es an der Basis seyn solite: so setzt man dem iibrigens passenden Xunstausdrucke um gehehr t (o6) vor, ais um- geh e Iir t - lierz f orra i g (ohcordatum), umge- kebr t - e y r u n d (obovatum). co §. 84- In foliis describendis, sicut haud raro et in aliis ve- Bey den Blattern, so wie nicht selten auch bei an- getabilium partibus, formatione illis similibus, nonnulli dern Theilen der Gewachse die ahnliche Bildung mit r obveniunt termini, nobis separatim exponendi atque ex- ilinen baben, kommen noch einige Kunstausdrucke vor. actius definiendi. Sunt sequentes t die v\ir hier noch auffuhren und genauer bestimmen niiissen. £s sind folgendet A. In foliis planum offerentibus. A. Bej^ den Blattern die ais Flache betrachtet w e r d e n. ee. Iti s i in, p li cibus. «. Bey den einf achen^ l) PeripJieria: linea, que folium, quod planum of- x) derUmfang (Peripheria) : die Linie, welche fert, ambit atque ejus figuram constituit. das Blatt, ais Flache betrachtet, umgriinzt und die Fi- gur desselben bestimmt. 2 } Basis: folii extremitas, ubi est cauli insertum. 2 ) die Basis (Basis): das Ende des Blattes worait es dem Stengel einverleibt ist. 3) Apex: extremitas libera, basi opposita. 3) die Spitze (Apex): das der Basis entgegenge- sctzte, freystehcnde Ende. 4) Superficies : spatium a periphena conclusum. 4) die Oberflache (Superficies): der vom Um- fange eingeschlofsne Raum. 5} Pagina superior: coelum spectans pagina. Lo- 5} die 0 b er e Fla ch e (P/zg'^/7^z superior) : diiQ dtm co ejus in, descriptionibus solis supra solet adhi- Hinimel zugekehrte Flache. Bey den Beschreibungen beri. pHegt man dafur blofs oberhalb (supra) zu gebrauchen. TeRMINOIjOGIA. Teriviinoeogie. 6) Pagina inferior: ad terram spectans pagina. In descriptionibus plerumque subtus dicitur. 7} Discus : pars plani media, ad peripheriam usque fere porrecta. 8 ) Margo: plani pars juxta peripheriam ambiens, quae discum includit. Distinguuntur: a) Margo basalis, b} Margo apicalis et c) Margo lateralis. 9) Nervi: vasorum fasciculi a folii basi ad illius api- cem usque excurrentes neque in ramos diducti. Fasci- culus vasorum obtinens medium vocatur Nervus ine~ dius sive Nervus primarius ; in folio costato (No. 177.) vero nec non in venoso (No. 178-} Costa media dici- tur. In carinati (No. 165.) pagina inferiore format folii partem, quae nominatur Carina. Nervus primarius si provenit in Muscorum foliis: apparet vel excedens , ut in folio apiculato (No. 118) et pilifero No. (iig.), vel excurrens , vel etiam evanescens seu evanidus , sicut in folio uninervio (No. 170.). 10) Costae: vasorum fasciculi a nervo medio seu costa media ad folii marginem usque paralleliier excur- rentes, neque in ramos diducti. 11) Venae: vasorum fasciculi a costa media ad fo- lii marginem excurrentes in ramos divisi. 165 6) die untere Flache {Pagina inferior'): die der Erde zugewandte Flache. Bei den Beschreibungen sagt man gewohnlich unterhalb {subtus). 7) das Mittelfeld {Discus): der mitllere Theil der Flache, der sich fast bis zum Umfange erstreckt. 8_) der Rand {Margo): der ara Umfange sich her- umziehende Theil der Flache, welcher das Mittelfeld einschliefst. Hier unterscheidet man noch: &) Grundrand {Margo basalis), b) Endrand {Margo apicalis) und c) Seitenrand {Margo later uUa). g) die Nerven (iV^rw).' Gefalsbundel, die von der Basis des Blattes bis zur Spitze desselben auslaufen, j'olooie. 27) rhina lateralis s, foliolum laterale-, quodvis in folio pinnato folium petioli lateri additum. 28) Jugum: quaevis duae folii pinnati pinnae late- rales seu foliola lateralia (No. 27.) vel propemodo vel plane opposita. In speciebas generum Irga/-, 3Iimosae, Schran^ kiae, Desmav.thi et .Acaciae foliis bipinnatis ad- huc inveniuntur termini proprii a Linnaeo adhibiti , nempe Pinna partialis pro Pinna, et ^ Pinna propria pro Pinnula, quos quidem com- munibus permutare fas esset. Adhuc dicendum est, secundum Linnaeum in generibus supra memoratis folium pinnatum quinquejugum esse folium pinnatum, quinque paribus pinnarum consistens, atque quod huic sensui omnino repugnat illum in folio bipin- iiato usurpare vocem pinnis partialibus quinque- jugis, propriis multijugis, qua quidem intelligi vult, quinque pinnarum paria foliolum bipia- natum, sicut multa pinnularum paria quiimque illius pinnam conficere. B. In foliis corpus offerentibus. 29) Vlanum basalis: planum, quo folium cauli est insertum. £0^ Planum apicati: planum basali plano oppo- situm. Non nisi in paucis foliis exstat, atque ideo in illo apex plerumque videtur, 31) Plana lateralia: plana inter planum basalem et apicalem. 32) Acies: anguli a planis coeuntibus confecti. 27) die seitenstiindige Fieder (^Pinna latera- lis') oder das seitenstandige Blattchen (JPoliolnm laterale): jedes bey einem gefiederten Blalte an der Seite des Blattstiels stehende Blattchen. 28) das B liitt ch e np a ar : jede zwey bey- nahe oder vollkommen gegenuberstehende seitenstan- dige Fiedern oder Blattchen (No. 27.) eines geTiedcr- ten Elattes. Bey den Arten der Gattungen Inga, TMimosa, Schranhia , Desmanthus und Acacia mit doppelt- seflederten Bhittern ilnden sicli noch die von Linne gebrauchten besondern Kunstansdruche, namlich Pinna partialis fiir Pinna, luid Pinna propria fur Pinnula, die aber fiiglich mit den allgemeinen vertausclit vs^erden Konnten. Fcrner ist nocli zu bemerhen, dafs bey den cben genannten Gattungen nach L i n ii e ein Folium pinnatum quinquejugum ein aus fiinf Paar riedern besteliendes gefiedeites Blatt ist, und dafs er ganz diesem Eecniffe ztnvider, bey den doppelc - gefiederten BLatte sicli des Ausdruchs ; pinnis partialibus quinquejugis , propriis multiju- gis, bedieiit, worunter er namlich verstebt, dafs fiinf Paar Fiedern das doppelc gehederte Blatt und viele Paar Fiedertlicii jede Fieder desselbea bilden. B. Bey den Blattern die ais Korper betrachtet w er den. 29} die Grundfliiche {Planum basate): die FI a- che, womit das Blatt dem Siengel einverlcibt ist. \yenn diese Fl.iche nur von kleiner Ausdehnung ist, so lieifst sie blofs Basis {Basis), 30) die Endflache {Planum apicaV*): die der Grundflacbe entgegcngesetzte Flache. Nur bey wenigen Blaitem ist diese vorbanden, und dalier sielit maa ge- vvohnlich bey denselben die Spitzc {Apex). 31} die Seltenflaclien {Plana l tleralia): die 'Flachen zwisclien der Grund- und Endllache. 32) die Kanten {. 4 cies): die von den zusammen- stofsenden Flachen gebildeten Winkcl. terminologia. TERMINOLOGIE. 167 5. 85 . Stipulae sunt partes foliis structura similes, juxta foliorum basin positae et plerumque ab eis figura ac minori magnitudine tantum differentes. Ap- parent: 1) solitariae : si unica tantum stipula ad cujusvis folii vel petioli basin occurrit ; e. g. Ruscus Hypoglos- sum (t. 4 t. 5 .)- 2) geminae: duae ad basin cujusvis folii vel pe- tioli positae, ubi et semper sunt 3) oppositae : e. g. Astragalus glycyphyllos (t. 17. f. 2. a.), Vicia biennis (t. 17. f. 4 * Orobus niger (t, iq. f. 5. a.), Lathyrus tingetanus (t. 22. f. 2.). 4 ) lateri foliae solitariae (Nr, i.) seu oppositae (Nr. 30 si folio ad latus sunt positae. Eis explicandis inserviunt exempla praecedentium (Nr, 3.). 5 ) extrafoliaceae: arcte sub folio prodientes ; vi- deatur Russus Hypoglossum (t. 41. f. 6 ). 60 supra/oliaceae : quae supra folium protru- duntur. y) oppositijoliae: ex alio caulis vel rami latere fo- lio oppositae; ut in Coronilla coronata et partim in Astragalo arenario. 8) axillares: axillae (J. 83 - observ. post Nr. 58 .) insertae; exemplum praebent Sambucus nigra, Sam- bucus Ebulus et generum Mori ac Ficus species. 9) petiolares : petioli basi supra insidentes; ut in Rubo nemoroso et Rubo corylifolio. 10) pedicellatae : pedicelli officio loco, ubi appa- rent, affixae sunt: videatur Vicia biennis (t. 17. f. 4. b.) §• 85 - Die Afterblatter (Stipulae) sind Theile, Vt'elche der Struetur nach AeLnlicLkeit mit den Blat- tern haben, in der Gegend der Basis der Blatter ste- hen und von diesen gewolinlicb nur durch Gestalt und mindere Grofse verschieden sicli zeigen. Sie erscheinen 1) einzein (solitariae): wenn an der Basis eines jeden Blattes oder Blattstieis nur ein Afterblatt vor- kommt; z. B. Ruscus Hypoglossum (t. 41. f. 8 ). 2) gepaart (geminae) : wenn zwey an der Basis eines jeden Blattes oder Blattstieis stelien, wo sie jc- derzeit auch 5 ) gegenuberstehend (oppositae) sind; z. B. Astragalus glycyphyllos (t. 17. f. 2. a.), Vicia bien- nis (t 17. f. 4 * b.), Orobus niger (t. ig. f. 5 . aO, La- thyrus tingetanus (t. 22. f. 2.). 4) blattseitsstandig (laterifoliae) : wenn sie einzein (Nr. i.) oder gegenuberstehend (Nr. 30 , dem Blatte zur Seite gestellt sind. Zu ihrer Erl.iuterung dienen die Beyspiele der vorhergehenden (Nr. 3.). 5 ) blattunterstandig (extrafoliaceae): die dicht unter dem Blatte hervorkommen ; z. B. Ruscus Hypoglossum (t. f. 6.). 6) blattiiberstandig (suprafoliaceae) : die uber dem Blatte entspringen. 7) blattgegens tandig (oppositifoliae) : wenn sie auf der andern Seite des Stengeis oder der Aeste dem Blatte gegenuber stelien; z. B. Coronilla coro- nata und zum Theil auch Astragalus arenarius. 8) blattae hselstandig (axillares) : die der Blaltachsel (§. 8j. Anmerk. nach Nr. 580 eingefugt sind; z. B. Sambucus nigra, Sambucus Ebulus und die Arten der Gattungen Morus und Ficus. g) blattstielstandig (petiolares): die oberhalb der Basis des Blattstieis eingefugt sind; z. B. Rubus nemorosus und Rubus corylifolius. t 10) gestielt (pedicellatae) : die an dem Orte, wo sie sicli zeigen, vermittelst eines Stielchens befe- stigt sind; z. B. Vicia biennis (t. 17. f. 4. b.). B b 168 TERMINOLOGIA. TERMINOLOGIE. 11) sesiiles : si pedicello destitutae sunt insertae; exemplo inserviant vegetabilia plurima stipulis in- structa. 12) connatae: geminae (Nr, 2+), si in caule oppo- sitae marginibus lateralibus inter se conjunctae sunt; e. g. Agrimonia Eupatoria (t, 42« !• 4 - ^•)» -rilche- milia vulgaris (t. 43' i» a) 15) adnatae: geminae (Nr. 2.), laterifoliae (Nr. 4 )» si longitudinaliter petiolo sunt conjunctae; exemplo sunt Potentilla alba (t. 10. f, 10. d.). Rosa canina (t. 5 i. f. 40 omnes horum generum species, 14) sphacilatae : si macula brunnea sunt notatae; ut in Vicia sativa. 15) spinatae; quae spinas (^J. 100.) aequant; inspici- atur Robinia Pstudo Acacia^ 16) caducae: quae, dum folia explicanTur, decidunt; exemplum exhibet Corylus Avellana. ly) deciduae: quae post foliorum evolutionem, at- tamen ante eorum casum, decidunt; e. g. Alnus gluti- nosa. ig) persistentes : si cum foliis decidunt vel post eo- rum casum remanent; exemplo inserviunt plura vege- tabilia, praecipue P apilionaoeae. Stipulae in nonnullis foliis compositis basi foliolorum vel pinnarum occurrentes Stipellae nominantur; e. g. Phaseolus mult-Jlorus (t. 67« f- 5 . a ). Qaod reliquum est in determinandis stipulis iidem in foliis (§. 83. D. E. F. I.) dicti termini adbibentur. In nonnullarum lungermanniae specierum foliis di- stichis instructa.-um pagina inferiori Stipulae occurrunt vel simplici ordine, e, g. in lungermannia tamarisci- folia et lungermannia mogellanica Lamark (t. 69. f. 3. a. b.), vel triplici, ut in lungermannia platyphylla •y. Phuia (t. 69. f. 2. a. b.), 11) sitzend (sessiles): wenn sie ohne Stielchen eingefugt sind; z. B. dienen die mehresten Gewacbse, die mit Afterblattern versehen sind. 12) verwachsen (connatae) : wenn sie gepaart (Nr. 2.), am Stengel gegenuberstehend und an den Seitenrandern unter sich verbunden sind; z. B. Agri- monia Eupatoria (t. 42. f. 4 - ® Alchemilla vul- garis (t. 43. f. I. a.). 13) angewachsen ( adnatae ) : wenn gepaarie (Nr. 2.) , blattseitsstandige (Nr. 40 Afterblatter der Liinge nach mit dem Blattstiel verbunden sind; 2. B. Potentilla alba (t. 40. f. lo. d.). Rosa canina (t. 31, f, 40 tind alie Arten dieser Gattungen. 14) brandig (sphacilatae): wenn sie mit einem braunen Fleck bezeichnet sind; z. B. Vicia sativa. 1 5 ) dornartig (spinatae): welche den Dornen (^. 100.) gleichcn; z. B. Robinia Pseudo - Acacia. iC) liinfallig (caducae): die, wahrend die Blalter sich entfalten , abfallen ; z. B. Corylus Avellana. 17) abfallend (deciduae): die nach dem Ent- wickeln der Blatter, aber doch vor dem Abfallen der- selben, verschwinden ; z. B. Alnus glutinosa. ig) bleibend (persistentes) : wenn sie mit den Bliittern abfallen oder nach deren Verschwinden noch bleiben ; z B. dienen mehrere Gewiichse, vorzuglich die mit Schmetterlingsblumen, Die Afterblatter, welche bey einigen zusammengeseta- ten Blattern an tler Basis der Biattchen oder Fiedern sich finden, werden A ft e rb 1 ii 1 1 ch en (Siipellae) ge- nannt; z. B. Phaseolus multijlorus (t. 67. f. 5 . a.) Uebrigens werden zur Bestimmung der Afterblatter eben dieselben Kunstausdrucke angewendet, die bey den Biiittern (§. 53. D. E. F. I.) angezeigt sind. Bei einigen Jungermannienarten, welche zweyaeilige Bliitter haben, kommen auf der untern Flache die Af- terblatter entweder in einfachen Reihen vor, wie bey der lungermannia tnmariscifolia und lungermannia magella- nica Lamark (t. 6g. f. 3 . •. b.), oder in dreyfacher, wie'bey der Lungermannia platyphylla y. Thuia (t. 69. f. a. a. b.). TERMINOLO GIl, Horum vegetabilium Stipula* ab Ehrhart atque Web er et Mohr Amphigastria vocantur. 5. 86. Atiricnla est folium parvum, varie formatum in lungermanniarum foliis distichis praeditarum axillis (5. 83. observ. post Nr. 58 .) vel foliorum basi salitarie occurrens, ut in Inngermannia tamariscifolia et lun- germannia magellanica Lamark (t. 69. f. 3. a. c ). Auriculae species aeque ac foliorum (§. 83. D. E, F. I.) determinantur. 5. 87. Ramentum est folium parvum, membranaceum, magis minusve tenue, plerumque brunneum, post fron- descentiam ( 2 . 8. Nr. 2.) mox deciduum, multiplex apparens in arborum fruticumque junioribus turioni- bus, qui ante evolutionem ab eo in gemma (§. 91) aggregatim — plerumque imbricatim — involvuntur. Exempli loco sit Quercus pedunculata (t. 20. f. 4* Fagus sylvatica (t. 63. f. It a.) , Pinus sylvestris (t. 67. f. 4.). 5. 83 . Vagina est foliacea pars circumcludens caulem, {§. 5 i.), scapum (§. 53-)> praecipue vero culmum (§. 52.) et plerumque petioli tenens locum. Invenitur: 0 foliifera: in morem petioli sufFultiens folium; ut in omnibus Graminibus ; e. g. in Melica nutante (tab. libri inscript. ger. vol. I. /ig. 4 ), Lolio perenni (t. 12. f. 2.), Bromo molli (t. 12. f. 4)* 2) aphylla: si folio est destituta; videantur Galan-- thus nivalis (t. 3 . f. 5 .), Arum Dracontium (t. 39. f. 4 « a.) et vaginae infimae Scirpi setacei (t. 23, f. 40 » T E R M I N O L O G I E. 169 Die Afterblaiter dieser Gevsicbse wexden von Ehr- hart und von Weber und Mohr Amphigastria genannt. 5. £6. Das Ohrcben (Auricula) ist ein kleines, ver- scliieden gebildetes Blatt, v\'elches bey den Junger- mannien mit zweizeiligen Blattern in der BlattacbseI (§. 83 . Anmerk. nach Nr. 58 .) oder an der Basis der Blatter vorkommt, wie bey Inngermannia tamarisci- folia und Inngermannia magellanica Lamark (t. 69. f. 3. a. c. Die Arten des Ohrchens werden wie die der Blat- ter (§. 63 . D. E, F. I.) bestimmr. 5. 87. Die Aus s ch lagss chup p e (Ramentum) cUtl kleines, hautiges, mebr oder weniger feines, gewohn- lich braunes, nach dem Ausschlagen (J. 3. Nr. 2) bald abfallendes Blatt, welches bey den Baumen und Strauchern vielfach an den jungen Trieben sich zeigt, die es vor der Entwicklung in der Knospe (§. gi.) angehauft — meistens dachziegelartig — einhullt. Ais Beyspiel stehe hier Quercus pedunculata (t. 20. f. 4. a.). Fagus sylvatica (t. 63. f. ii. a.). Pinus sylvestris (t. 67. f. 40 5. 88. Die Scheide (Vagina) ist ein blattartiger Theil, welcber den Stengel (J. 5 i.), den Schaft (§. 53 ), vor- zuglich aber den Halm (§. 5 s.) umscbliefst und ge- wobnlich die Stelle des Blattstieis vertrit. Man fin- det sie 1) blatttragend (foliifera): die ais Blattstiel das Blatt unterstutzt, wie bey allen Grasern; z. B. Melica nutans (Titelkupfer Bd.I f. 4.), Lolium perenne (t. la. f. 2.) Bromus mollis (t. 12. f. 40 - 2) blattlos (aphylla): wenn ibr. das Blatt fehlt; z. B. Galanthus nivalis ft. 3.f. 5 -), Arum Dracontium (t. 59. f, 4 * 8 .) und die untersten Scbeiden bey dem Scirpus setaceus (t. 23. f. 4 -)« B b a 170 TERMINO LOGIA. TERMlNOLOGIE. 5) truncata : si est aphylla et omnia sui marginis apicalis puncta uni plano incubant. Apparet vel tt) horizontaliter truncata: margine horizon- tali^ e. g. in Equiseto arvensi (t. 15. f. 3. c.}, vel /3) oblique truncata: margine obliquo > ut in Calmitho nivali (t. 3- f- 50 1 porro y) integra: absque incisuris, iissuils vel exci- suris, e. g. in Galantho nivali (t. g. f. 50> vel J") dentata: excisuris divisa in angulos acutatos ut Equisetum arvense i^t. 15. f. 3. cO bene mon- strat. Vagina membranacea in pluribus generis spe- clebus foliorum fasciculos basi circumcludens secundum Decandolle Vagmclla appellatur. 5. 89. Ligula est vaginae (§. 88.) membrana interna, ex- stans ubi vagina transit in folium, et plerumque mem- branulae tenuis pellucidae instar — raro cartilaginea vel e pilis composita . — apparens. Graminibus tan- tum est propria. Reperitur: 1) integra: quae incisuris, fissuris vel excisuris non est divisa; e g. Poa pratensis. z) bifidu : fissura aut excisura ad dimidium tantum in duas lacinias divisa; ut in Festuca varia. Festuca laxa. 3) bipartita: fissura vel excisura ad basin usque in dnas lacinias divisa; videatur Arundo arenaria. 4) lacera: si excisuris et lateribus et apice in plures lacinias irregulariter est divisa; inspiciatur Milium elusum, Phleum pratense. 3) abgestutzt (truncata) : wenn sie blatilos ist und alie Punkte ihres Endrandes in einer Ebene lie- gen. Sie erscheint entweder <*) wagerecht abgestutzt (horizontaliter truncata): mit wagerechtem Rande, wie bey Equisetum arvense (t. 13. f. 3. c.), oder /3) scliief abgestutzt (oblique truncata): mit schiefem Rande, wie bey Galanthus nivalis (t. 3. f. 5.); ferner y) ganz (integra): ohne Einschnitte, Spalten oder Ausschnitte, wie bey Galanthus nivalis (t. 8. f. 50 > oder gezahnt (dentata) : durch Ausschnitte in spitzige VVinkel gelheilt, wie bei Equisetum ar- vense (t. 15. f. 3. c.). Die hautige Sebeide , welcbe die Blaiterbuscbel bel msbreren Arten der Gattung Pinus an der Basis um- scbliefst, heifst nacb Decandolle das Blattscheid- c b e n ( Vagin ella). §• 89. Das Blatthautchen (Ligula) ist die innere Haut der Sclieide (§. 88 ) s die da hervortrit, wo die Scluide in das Blatt, und gewohnlich ais ein zartes, durchscheinendes Hiiutchen — selten knorpelarlig oder aus Haaren bestehend — sich zeigt. Es ist nur den Grasern eigen. Man findet es : 1) ganz (integra): das nicht durch Einschnitte, Spalten oder Auschnitte zertheiltist; z. B. Poa pratensis. 2) zweyspaltig (bifida): das durch eine Spalte oder einen Ausschnitt nur bis zur Halfte in zwey Zipfel zerlheilt ist; z. B. Festuca varia. Festuca laxa. 3) zweytheilig (bipartita): das durch eine Spalte oder einen Ausschnitt bis an die Basis in zwey Zipfel gelheilt ist; z. B. Arundo arenaria. 4) zerschlitzt (lacera): wenn es sowobl an den Seiten, ais auch an der Spitze, unregelmafsig durch Ausscliniite in mehrere Zipfel zertheilt ist; z. B. Mi- lium tfifusumf Phleum pratensjB. TERMINOLOGIA. TERMINOLOGIE. 5) truncata: apex si linea transversali recta termi- natur; exemplo sit Poa serotina. 6) obtusa: vid. S 3 . Nr. exempla sunto Poa pratensis , Poa aquatica , uilopecnrus pratensis, 7) acuta: vid. §. 85 Nr. iii.; e. g. Avena plani~ culmis. Avena versicolor. 8) acuminata: vid. §. 83 ' Nr. 1x2.; exemplum prae- bet Melica uniflora. 9) biaurita: si — ut plerumque — est brevissima (Nr. i 5 .) et utroque latere baseos in auriculae forma procedit e vagina; e. g. Festuca ovina (t, 67. i. 2. et 3. b.) 10) decurrens : ubi est brevissima (Nr. i 3 .) vel pi- losa (Nr. 12.) et si utroque latere vaginae continua- tur; exempla sunt Calamagrostis minima, Panicum glaucum. 11) cartilaginea: si est tumida, solida, tenax et bre- vissima (Nr. i 30 > §• Promus giganteus. 12) pilosa: quae e pilorum parallelorum serie con- stans; inspiciantur Arundo Phragmites , Melica coe- rulea, Punicum glaucum. 13) brevissima : cujus longitudo latitudinis octavam partem non superat; ut in Stipa pennata. Festuca pratensi. 14) brevis: cujus longitudo octavam latitudinis par- tem excedit, nec dimidiam latitudinem superat; exem- plum praebet Lagurus ovatus. 15) longa: si dimidio latitudinis est longior, neque totam latitudinem et dimidiam superat; videatur Alo- pecurus agrestis. 16) longissima: cujus longitudo totam latitudinem et dimidiam superat; e. g. Poa trivialis, Aira flexuo- sa, Agrostis Spica venti. Haec ligulae species — nec non praecedens (Nr. i 5 .), si accedit ad hanc — ple- rumque elongata appellatur. J71 5 ) abgestutxt (truncata); wenn die Spitre durcli eine gerade Querlinie begranzt wird; z. B. Poa se- rotina. 6 ) stumpf (obtusa): m. s. §. 83 . Nr. Ii 4 -; z- B. Poa pratensis , Poa aquatica , Alopecurus pratensis. 7) spitzig (acuta): m. s. §. 83. Nr. iii.; 2. B. 'Avena planiculmis , Avena versicolor. 8) zugespitzt (acuminata): m. s. §. 83. Nr. 112. ; z. B. Melica uniflora. 9) zweyohrig (biaurita) : wenn es — wie ge- wohnlich — selir kurz (Nr. i3 ) ist , und an beyden Seiten der Basis in Gestalt eines Oehrchens aus der Scheide hervortrit; z, B. Festuca ovina (t. 67. f, 2. u. 3 . b.). 10) herablaufend (decurrens): wenn es sehr kurz (Nr. i 3 .) oder haarig (Nr. 12.) ist, und an bey- den Randern der Scheide sich fortsetzt; z, B. Cala- magrostis minima. Panicum glaucum. 11) knorplig (cartilaginea): wenn es aufgeirie- ben, fest, zahe und sehr kurz (Nr. i 3 .) ist; z, B. Pro- mus giganteus. 12) haarig (pilosa): welches aus einer Reihe gleichlaufender Haare besteht; z. E. Arundo Phrag- mites, Melica coerulea. Panicum glaucum. 1 3 ) sehr kurz (brevissima): dessen Lange nicht uber den achten Theil der Breite betragt; z. B. Stipa pennata. Festuca pratensis. 1 4 ) kurz (brevis): dessen Lange mehr ais den ach- ten Theil der Breite betragt, nicht aber die Halfte der Breite ubertrift; z. E. Lagurus ovatus. 10) lang (longa): wenn es langer ist ais die Halfte der Breite , diese aber nicht uber tin imd ein halbes ^lal ubertrifFt; z, B. Alopecurus agrestis. 16) sehr lang (longissima) :_ dessen Lange die Breite mehr ais ein und ein halbes Mal uberirifTt; z. B. Poa trivialis, Aira flexuosa. Diese Art des Blatthautchens — und auch die vorhergehende (Nr. 15.), wenn sie sich dieser nahert — wird gewohnlich ver- lan g e r t ( elongata) genannt. 173 terminologia. TERMINOLOGIB. §. 90* Ochrea est foliacea vel membranacea pars in ge- neribus Polygoni et Rumicis supra foliorum basin ex- cedens et caulem cingens, in pluribus generis Cyperi speciebus contra pedunculos pedicellostjue basi inclu- dens. Reperitur; 1) foliiferai margo apicalis si in folium — plerum- que lineare vel subulatum — terminatur. In nonnul- lis generis Cyperi sdedebus tantum occurrit, 2) aphylla-. si, ut plurimum provenit, ejus margo epicalis non extenditur in folium; e. g. Cyperus lon- gus (t. 45. f- 2. a.). 5) truncata', vid. §. 83 . Nr, 3 . Conspicitur: horizont aliter truncata', vid. §. 88. Nr. 3 . exemplum praebet Cyperus longus (t. 45 . f. 2. a.), oblique truncata', vid. §. 88. Nr. 3 . /3.; e. g. Polygonum Bistorta (t. 8. f. 4 - ^ 0 ^ Cyperus Monti, y,) integra', vid. §. 88 . N. 3 . y.; exemplum exhi- bet Polygonum Bistorta (t. 8 . f- 4 » Cyperus lon- gus (t, 45. f* 2. a.) 3-) lacera: pluribus Essuris in angustas lacinias divisa; ut in Polygono aviculari (t. 67. f. 7. a.). Ochreae parvae pedunculo» proprios vel pedlcellos circumcludente» Ochre:lae bractcaceae aptius nomi- nantur. 5 - 9 ^ Gemma est rudimentum ad vegetabilis ramum vel totum caudicem adseendentem (§. 47-)» prout in trunci (§. 5 o.) ramis vel in radice adest. Climatum frigidorum arboribur fruticibusque tantum et suffruti- cibus est propria. Vera nominatur, si Tegmento e Squamis ficto circumcluditur; spuria contra, si illo 5 - 90- Die Tute (Ochrea) ist ein blattartiger oder hautiger Theil, welcher bey den Gattungen Polygo- num und Rumex uber die Basis der Blatter hervortrit und den Stengel umgiebt, bey mehreren Arten der Gattung Cyperus hingegen die Blumenstiele und Blu- menstielchen an der Basis uraschliefst. Man findet sie: 1) blatttragend (folii/ era): wenn sich ibr End- rand in ein — gewohnlich linien- oder pfriemformi- ges — Blatt endigt. Sie kommt nur bey eiuigen Ar- ten der Gattung Cyperus vor. 2) blattlos (aphylla): wenn, wie sie gewohnlich vorkommt, ihr Endrand sich nicht in ein Blatt aus- dehnt; z. B. Cyperus longus (t. 45 . f. 2. a.). 3 ) abgestutzt (truncata) ; m. s. §. 88. Nr. 3 . Sie erscheint : a,') wagerecht abgestutzt (horizontaliter truncata): m. s. §. 88. Nr. 3 * <*• I 2* B. Cyperus longus (t. 45. f- 2. a.). yS) schief abgestutzt (oblique truncata) : m. t, §. 8S. Nr. 3. / 8 .; z. B. Polygonum Bistorta (t. S- f. 4 * Cyperus Monti. y) ganz (integra): m. s. 88. Nr. 3 . y. ; z. B. Polygonum Bistorta (t. S. f. I\. b.), Cyperus longus (t. 45. f. 2. a.). 3') zerschlitzt (lacera): durch mehrere Spalten in schmale Zipfel zertheilt; z. B. Polygonmn avicu- lare (t. 67. f. 7. a.). Die kleinen Tuten, welche die besondern Elumen- Ctiele oder Blumenstielchen umjchliefsen , werden pas- •ender b e b en b 1 att artige Tutchen (/)chreolae bractcaceae) genannt. 5. gr. Die Knospe (Gemma) ist der Entvrurf zu ei- nem Zweige oder zum ganzen aufsteigenden Stocke (§. 47 -) des Gewachses, je naebdem sie an den Asten des Stammes (§. 5o.) oder an der \Vurzel er- scheint. Sie ist nur den Bauraen und Strauchern kal- ter Himmelsstricbe und den Stauden eigen. Sie heifst TERMINOLOGIA. TERMINOLOGIE. destituta. Praeterea sequentes species distingu- untur. K. Secundum partes se e gemma evolventes. i} fuliifera: e. g. omnes gemmae in genere .4lni et gemma terminalis (Nr. ii.) in Pruno domestica^ Amygdalo Persica et pl. al. 2) Jlorifera ; et quidem : ' a) hermaphrodita', e. g. gemmarum lateralium (Nr. IO.) superiores in Daphne Mezer eo. Amygdalo Persica et pl. al. b) mascula-, e. g. gemmae laterales superiores in Salicis viminalis mare et pl. al. c) feminea : e. g. gemmarum lateralium superiores in Salicis viminalis femina , "S) folii fer a et florifera: et quidem ratione florum: a) hermaphrodita: e. g. Staphylea pinnata. Py- ras Malus et pl al. b) mascula : e g. in genere Pini, Salicis trian- drae mare et pl. al. c) feminea : e. g. in generibus Coryli, Carpini, Petulae, siquidem in Salicis triandrae femina et pl. al. Secundam tegmentum. 4) valvata : tegmenti squamae exteriores si interio- ribus sunt longiores. Hic distinguuntur ; a) anivalvis : tegmenti extima squama — Valvula dicta — si totam gemmam includit, ut in generis Salicis speciebus; e. g. Salix triandra mas (t. f. 3. a.). b) bivalvis : si duae squamae sunt extimae , et 173 echt (vera), wenn sie von einer aus Schuppen (fqaainae) gebildeten Decke (Tegmentum) um- schlossen ist; uneclit (spuria) hingegen, wenn ilir diese fehlt. Aufser diesen unterscheidet man noch folgende Arten : «. Nach den Theilen, die sich aus der Knospe entwickeln. 1 ) blatterbringend (foliifera) : z. B. alie Knos- pen bey der Gattung Alnus und die gipfelstandige (Nr. II.) bei Prunus domestica, Amygdalus Per- sica u. m. a. 2 ) blumenbringend (florivera) , und zwar; a) zwitterlich (hermaphrodita): die obern seitenstandigen Knospen (Nr. 10 .) bey Daphne Mc- zereum. Amygdalas Persica n. m. a. b) mannlich (mascula'): die obern seitenstan- digen Knospen bey Salix viminalis mas u. m. a. c) weiblich (feminea): die obern seitenstandi- gen Knospen bey Salix viminalis femina u. m. a. 3) bliitter- und blumenbringend (foliifera et florifera) , und zwar in B.ucksicht der Blumen : a) zwitterlich (hermaphrodita) bey Staphy- lea pinnata u. m. a. b) mannlich (mascula) bey der Gattung Pinus, Salix triandra mas u. m. a. c) weiblich (feminea) bey den Gattungen Co- rylus, Carpinus , Betula, so wie auch bey Salix triandra femina u. m. a. Nach der Decke. 4) klappig (valvata): wenn die aussern Schuppen der Decke langer sind ais die innern. Man unter- scheidet hier ; a) einklappig ( univaluis ) : wenn die ausserste Schuppe der Decke, welche Klappe (Valvula) heifst, die ganze Knospe einscLliefst; tvie bey den Arten der Gattung Salix ; z. B. Salix triandra jnas (t. 4i- k 3. a.) b) zweiklappig (bivalvis): wenn zwey Schup- 174 terhiinologia. TERMINOLOGIE. gemma liac de re valvulis duabus est tecta; exem- pla exhibent Staphylea pinnata[x, 67. f. 12. a.). Acer pensylvaniciim, 5) imbricata : extimae tegmenti squamae si interio- ribus ita sunt breviores^ ut in morem laterum seu im- bricum se tegant; e, g. Prunus Padus (t. 68. f. 4 * *•)> Prunus domestica (t. 68. f. 7. a.) , JJlnii suberosae gemma foliifera (t. 67. f. 8. b.). Adhuc distingu- untur : a) bifariam imbricata : si squamae duas series formant; exemplo sit Ulmi suberosae gemma fiori- fera (t. 67. f. 8- a-)- b) quadrifariam imbricata : squamae si in qua- tuor series sunt dispositae; exemplum praebet Sy- ringa vulgaris (t. 68. f. 2. a.). y. Secundum nexum cum ramis. 6) pedicellata : gemma si pedicelli beneficio ramo est inserta ; exemplo sint Alnus glutinosa (t. 68. f. 6. a). Cornus alba (t. 68. f. 5 - a-)* 7) sessilis: quae ipsa cum ramo est connexa; e. g. plurimae arbores fruticesque gemmis instructae. S) immersa : quae in cortice incubat, ita tamen, ut conspicialur ; e. g. Ptelea trifoliala (t. 67. f. 10. u. II. a.). g) recondita : quae phyllulae (§. io 3 .) immersa et ita est tecta, ut conspici nequeat; exemplum praebet Philadelphus coronarius (t, 68. f. . i 4 - > 5 . 16. c., 17- *)• J', Secundum dispositionem. 10) laterales : quae in rami lateribus adsunt (t. 68. f. 2. 4. 5» 6. a.), ubi adhuc distinguuntur; pen die aussersten sind, und die Knospe daher von zwei Klappen bedeckt wird; z. B. Staphylea pin- nata (t. 67. f. 12. a.}. Acer pensylvanicum. 5) ziegeldacliartig (imbricata) : wenn die aus- sern Schuppen der Decke kurzer sind ais die innern, so, dafs sie nach Art der Dachziegel sich decken; z. B. Prunus Padus (t. 68. f. 4 - a.), Prunus domestica (t. 68. f. 7. a.), die blatterbringende Knospe der TJlmus suberosa (t. 67. f. 8. b.}. Man unterscheidet hier noch : a) zweyzeilig - ziegeldacliartig (bifariam imbricata) : wenn die Schuppen zw'ey lleihen bil- den ; z. B. die blumenbringende Knospe der Vlmus, suberosa (t. 67. f. 8> a.). b) vierzeilig - ziegeldach ar tig (quadrifa- riam imbricata): wenn die Schuppen in vier Rei- hen gestellt sind; z. B. Syringa vulgaris (t. 68. f. 2. a.). y. Nach der Verbindung mit den Asten. 6) gestielt (pedicellata): wenn die Knospe vermit- telst eines Stielchens dem Aste eiugefiigt ist; z. B. Alnus glutinosa (t. 68. f. 6. a.), Cornus alba (t. 68« f. 5 . a.). 7) sitzend (sessilis): die unmittelbar mit dem Aste verbunden ist; z. B. die meisten Bamne und Straucher, welche Knospen haben. 8) versenkt (immersa) : die in der Rinde liegt, jedoch so , dafs man sie sehea kann; z. B. Ptelea trifoliata (t. 67. f. lo. u. ii. a.). 9) verborgen (recondita): die in die Elattnarbe (^. 105.) eingesenkt und bedeckt ist, so , dafs man sie nicht sehen kann ; z. B. Philadelphus coronarius (t, 63. f. 14. i 5 . 16. c., 17. a.). S'. Nach der Stellung. 10) seitenstandig (laterales): die an den Sei- ten des Astes steben (t. 68. f. 2. 4* 5 . 6. a.), wo man □och unterscheidet ; ») TERMINOLOGIA.. TERMINOLOG IE. 175 a) inferiore» et b) superiores. Porro: c) alternae: ut in ramis §. 58 . Nr. 3 .; inspician- tnr Prunus Padus (t. 68» f- 4 ’ Prunus domestU ca (t. 68. f. 7. a.). d) oppositae: sicut in ramis §. 58 ' Nr. 4.; Tidean- tur Syringa vulgaris (t. 63 . f. 2.), Philadelphus co- ronarius (t. 68, f. 14. 16. c. 17. a.). e) ternae: ut in foliis §. SS- Nr. i 5 .; exempli lo« co est Bignonia Catalpa. 11) terminalis: quae rami apici insistit (t. 68. f, 2. 4. 5 . 6. a.»''-). s. Secundum numerum. 12) solitaria: si ad quamvis phyllulara (§. loS) una tantum gemma reperitur, ut in plurimis arboribus fru- ticibusque gemmis instructis; exempli loco sunt Pru- nus domestica (t. 68. f. 7. a.). Syringa vulgaris (t, 68. f, 2. a ). 13) aggregata: plures gemmae, si supra quamvis phyllulam {§. 103.) insistunt; e. g. gemmae laterales (Nr. IO.) Pruni Armeniucae et terminales (Nr. ii.) (Quercus pedunculatae (t. 68. f. ig. a.*). Katione directionis ac figurae gemma sicut folia (§. 83. E. et I.) et superficiei secundum §. 9. determi- natur. Color, <]ui in gemma valde est perpetuus, itidem est describendus. Jam adbuc phylloplocium gemmae pliyllulam (§. io3.) ac gibbum (§. 102.) observantes et rationem superficiei ac coloris ramulorum habentes: no- bis describuntur diagnoses, quibus arbores fruticesque hieme distingui possunt. Arborum , fruticum suffruticumque gemmae si vere ihluniescunt, boc dicitur Foliatio ; foliorum hucusque in gemma latentium, nondum explicatorum complica- tio vocatur Phyllo^otium, Ejus species ex gemmae trsaaversali sectione cognoscendae sunt sequentes; a) untere (inferiores) und b) obere (superiores). Ferner; c) wechselsweissteliende ( alternae ) : wie bey den Asten, §. 68 Nr. 3 .; s. B. Prjinus Padus (t, 68. f. 4 ‘ Prunus domestica (t. 68. f. 7. a.). d) gegeniiberstehende (oppositae) •. wie bey den Asten, §. 58 - Nr. 4.; z. B. Syringa vulgaris (t. 68. f. 2. a.), Philadelphus coronarius (t. 68. f. 14. 16. c. 17. a.). e) dreifache (ternae): wie bey den Bliittern §. 88 . Nr. 15.; 2 . C. Bignonia Catalpa. 11) i elstiin 8.1 g e (terminalis) : die auf der Spit- ze des Astes sicli befmdet ; (t. 68 . f. 2. 4. 5. 6 . a’^'.). £. Nach der Zahl. 12) einzeln (solitaria): wenn bey jeder Blattnar- be (§. io 3 .) nur eine Knospe sich findet, wie bey den meisten Baumen und Strauchern, welche mit Knospen versehen sind; z. B. Prunus domestica (t. 68. f. 7. a.), Syringa vulgaris (t. 68. f. 2. a.). 13) gehauft (aggregata): wenn mehrere Knospen uber jeder Blattnarbe (§. io 3 .) stebenj z. B. die seiten- stiindigen (Nr. 10.) Knospen bey Vrunus Armeniaca und die gipfelstandigen (Nr. ii.) bey (fuercus pedutt- culata (t. 68. f. 19. a.-’'). Der Ricbtung und der Gestalt nach bestimmt man die Knospe wie die Bliitter (§. 83 . E. und I.) und in Riicksicbt der Oberflacbe nach §. g. Die Farbe, wel- che bey der Knospe sehr bestandig ist, mufs ebenFalIs besebrieben werden. Zieht man danii noch das Blatt- gefiige der Knospe, die Blattnarbe (§. io 3 ) »md den Buciel (§. 102.) hinzu, und sieht dabey mit auf die Obeiflache und Farbe der Astchen, so lassen sich Dia- gnoseu entwerfen, durch welche man Baume und Striiu- cher im Winter unterscheiden kann. Wenn die Knospen der Baume, Striiucher und Stau- den im Fruhjabre ansclnvellen, urid die Blatter hervor- zutreiben anfangen, so nennt man dies das Ausscbla- gen (Foliatio)', die Zusammenffigung der bis dahin in der Knospe liegenden, noch unentfalteten Blatter, C c TERMINOLOGIA. TERMINOLOGIB. I7S 1) complanatum: gemmae folia recta, parallela^ ma- gis minusve plana si eorum planities inter se acclinant; exemplum exhibet Amaryllis formosissima (t. 6S- f. I. a. b.). 2) reclinatum : si gemmae folia ita sunt complicata, ut cujusvis folii pari superior inferiori incubet; e. g. Aconitum, neomontamnn (t. 68. f. i8- a. 1 ^.). 3) complicatum: si unum foliorum quodvis interio- rem paginam versus ad costam mediam ^ — vel, si plu- res costae seu nervi adsunt, ad quemvis eorum — in longitudinem se complicat, vel tamen se complicare nititur. Hic distinguuntur: a) conduplicatum : folii cujusvis duo dimidia si in longitudinem ad costam mediam ita se complicant, ut paginis interioribus se contingant: videatur Pru- nus Padus (t. 68. f. a. b.). b) interplicatum: duo cujusvis folii dimidia si in longitudinem ad costam mediam ita se complicant, ut duorum adversum directorum foliorum quodvis dimidium alterum alteri folio imponat; exemplum praebet Cornus alba (t. 65. f. 5 . a. b.). c) equitans: folia magis minusve adversura directa si duobus dimidiis in longitudinem ad costam me- diam ita se complicare nituntur, ut interior exterio- ris folii pagina exteriorem folii interioris contingat. Distinguuntur ; bifariam equitans: si folia in duabus serie- bus gemmae incubant; e. g. Hemerocallis /ulva (t. 68. f. 8. a. b.)^ generis Iridis species. (i) trifariam equitans: si folia tres exhibent le- heifst das Blattgefuge (Phylloplocitim). Die Arten desselben, die man erkennt, wenn man die aufge- schwoUene Knospe queer durcbschneidet , sind fol- gende; 1) geflacht (complanatum)', wenn die geraden, glelchlaufenden, mehr oder weniger ebenen Blatter der Knospe ihre Flachen an einander legen; z. B. Amaryllis formosissima (t, 68. f. r. a. b.). 2) zuruckgelehnt (reclinatum)', wenn die Blatter der Knospe so zusammengelegt sind, dafs der obere Tfaeil eines jeden Blattes auf dem untern Theile liegt; z. B. Aconitum neomontanum (t. 68. f. 18. a. b.)* 3) zusammenliegend (complicatum): wenn je- des der Blatter nach der innern Flache an der Mittel- rippe — oder, wenn melirere Rippen oder Nerven vorhanden sind, an jeder derselben, — der Lange nach sich zusammen legt oder wenigstens zusammen zu le- gen sich strebt. Hier unterscheidet man: a) doppeltliegend (conduplicatum): wenn die beyden Halften esines jeden Blattes langs der Mittel- rippe sich zusammen legen, so, dafs sie sich mit den innern Flachen beruhren; z. B. Prunus Padus (t. 68- f. zj. a b ). b) zwischenliegend (interplicatum): wenn die beyden Halften eines jeden Blattes sich langs der Mittelrippe so zusammenlegen, dafs jedes zweyer sich entgpgengerichteter Blatter die eine Halfte in das andere legt; z. B. Cornus alba (t. 68. f. 5 . a. b.). c) reitend (equitans) : wenn die mebr oder we- niger sich entgegen gericbteten Blatter mit beyden Halften sich l.ings der Mittelrippe zusammen zu legen streben, so, dafs die innere Flache des aufsern Blattes die iiufsere des innern beruhrt. Man unterscheidet: «) zweizeilig-reitend (bifariam equitans): wenn die Blatter in der Knospe in zwey Reiben liegen; z. E. Hemerocallis fulva (t. 68. f. 8- a. b.), die Aiten der Gattung Iris. • dr eyzeilig - reitend (trifariam equi- TERMIKOLOGIA. ties; exemplum praebet Carex caespitosa (t 63 * f. 3. a. b.). y) (juadrifariam equitans: folia si in quatuor series sunt disposita; ut in Syringa vulgari (t. 68- f. s. a. b ). d) plicatum: folia si pluribus costis aut nervis sunt instructa et ad horum quemvis in longitudinem complicata. Distinguuntur : x) opposite plicatum: ubi folia bina opposita gemmae incubantia, post evolutionem etiam hoc modo apparent; videatur Cornus alba (t. 68. f. 5 . a. b.) /S) sparse plicatum’, folia si sparse incubant gemmae, post evolutionem vero plerumque alter- na conspiciuntur; tali phylloplocio gaudet Alnus glutinosa (t. 68. f. 6. a, b.). 4) volutatum: si folia ab altero margine laterali al- terum versus magis minusve sunt voluta. Hic distin- guuntur: a) convolutum : marginum lateralium alter axis tenens locum a toto lolio paginam interiorem ver- sus circumvolvitur; vel, foliorum costa media in- signiens alterum folii dimidium paginam interiorem versus se involvit et ab altero directione contraria circumflectitur; exempli loco sunt Convallaria jna~ jalis (t. 68. f. 12. a. b). Prunus domestica (t, 63 . f, 7. a. b.). Prunus Armeniaca, b) involutum: si margines foliorum laterales pa- ginam interiorem versus sunt volutati, ubi sicut in phylloplocio plicato d. <». /3.) simili modo distin- guuntur: *) apposite involutum: Evonymo europaeo (t. 63. t, g. a. b ). TERMINOLOGIE. I77 tansj: vvenn die Blatter in drey Reihen liegen; z. B. Carex caespitosa (t. 68- f. 5 a. b.). y) vierz eili g - r e it e nd (quadrifariam equi- tans)'. vvenn die Blatter in vier Reihen liegen; z. B, Syringa vulgaris (t. 6S. f. 2. a. b.). d) gefaltet (plicatum)’, wenn die Blatter meh- rere Rippen oder Nerven haben und an jeder der- sclben der Lange nach zusammen gelegt sind. Man unterscheidet : u) gegenuberstehend- gefaltet (opposite plicatum ) ; wenn die Blatter in der Knospe paar- weis gegenuber liegen, und auch nach der Ent- wickelung so erscheinen ; z, B. Cornus alba (t. 68. f. 5 . a. b.). /3) zerstreut-gefaltet ( sparse plicatum ) ; wenn die Blatter in der Knospe zerstreut liegen, nach ihrer Entwickelung aber gevvohnlich wech- selsweisstehend sich zeigen; z. B. Fagus sylvatica. Alnus glutinosa (t. 68. f. 6. a. b ). 4 ) gerollt (volutatum)’, wenn die Blatter mehr oder weniger von einem Seitenrande nach dem an- dern gerollt sind. Hier unterscheidet man; a) zusammengerollt (convolutum): wenn ei- ner der Seitenrander ais Achse dient, um welche das ganze Blatt nach der innern Flache sich aufrollt; oder, wenn die Mittelrippe der Blatter sich auszeich- net, die eine Hfdfte des Blattes sich nach der innern Flache aufrollt, und die andere sich um diese, in ent- gegengesetzter Richtung herumschlagt ; z. B. Conval- laria majalis (t. 68. f. 12. a. b.). Prunus domestica (t. 68- f. 7. a. b.). Prunus Armeniaca. b) eingerollt (involutum): wenn die Seitenran- der der Blatter nach der innern Fliiche gerollt sind, wo man auf gleiche Art wie bey dem gefalteten Blattgefuge (3. d. «. / 3 -) unterscheidet: x) gegenu b ers t eh en d -eing erofft (oppo- site- involutum)', z. B. Evonymus eurupaeus (t. 68. f. 9. a. b.) C c 2 T E R M I N O L O G I E, 178 T E H M I N O L O G I A. . ; • iS) sparse involutum: e. g. Populus dilatata (t. 68. f. 10. a. b.). c) revolatum: margines foliorum laterales si pa- ginam exteriorem versus sunt volutati. Itidem ut antea (b. a, ji.) simili modo distiguuntur : ««) opposite revolutum', exemplum praebet Ros~ marinus ofjicinnlis (t. CS- f. 13- a. b.) / 3 ) sparse revolutum : exemplum exhibet Andro- meda rosmarinifolia (t, 68- f. 20. a. b.}. 5) circinatum : Frons, ut solis in Filicibus, si pa- gina dorsali ab apice deorsiim est volutata, e. g. Po- lypo dium vulgare (t. 2. f. 6.) Juxta depictas gemmarum sectiones transversales (t. 68-) etiam a Linnaeo delineatas figuras idcales ad- jeci, quae, ut insigniant, non sunt coloratae. S- 92- Ascidium est pars foliacea, cava, operculo instruc- ta, plerumque aquam continens. Invenitur: 1) cirrhato-pedicellatum: quod cirrho (§. 99.) folii cirrhosi (§. 83. Nr. ii 5 .) est insertum, ut in omnibus generis Nepenthis speciebus hucusque detectis; exem- plo inserviat Nepenthes destillatoria (t. 69. f. 10}. 2) sessile: quod absque cirrho ulloque pedicello ve- getabilis parti, ubi occurrit, est insertum, ut in omnibus generis Sarraceniae speciebus ; videatur Sarracenia purpurea (t. 67. f. 14.}, 5 - 93. Bracteae sunt folia prope flores positae «b ejusdem vegetabilis veris foliis forma et saepe etiam colore ac ys) zerstreut-eingerollt ( sparse involu- tum)', z. B. Populus dilatata (t. 68. f. 10. a. b.) c) zuruckgerollt (revolutum): wenn die Sei- tenriinder der Eliitter nach der aufsern Flache ge- rollt sind. Man unterscheidet hier ebenfalls auf gleiche Art wie vorher (b. et,. /3.): a) gegenuberstehend-zuruckgerollt (op- posite revolutum ) ; z. B. Rosmarinus ofjicina- lis (t. 68. f. 13. a. b.) /S) zerstreut-zuruckgerollt (sparse revolu- tum)', z. B. Andromeda rosmarinifolia (t. 63 - f. 20. a. b.), 5) schneckenformig (circinatum): wenn, wie nur allein bey den Farrnkrautern, der Wedel auf der Riickflache von der Spitze abwarts gerollt ist; z, B. Polypodium vulgare (t. 2. f. 6.}. Neben den abgebildeten Queerdurchschnitten der Knospen (t. 68.) habe ich auch die von Linne ent- worfenen idealen Figuren binzugefilgt, die der Auszeich- nung wegen unilluminirt geblieben sind. §• 92- Der Schlauch (Ascidium) ist ein blattartiger hoh- ler, mit einem Deckel versehener Theil, der gewohn- lich VVasser enthalt. Man findet ihn : 1) wi ck elr an k ig-ges tiel t (cirrhato-pedicella- tum): wenn er der Wickelranke (§. 99.) eines wickel- rankigen Blaltes (§. 83 . Nr. Ii5. ) eingefugt ist, wie bey allen bis jetzt entdeckten Arten der Gattung Ple- penthes ; z. B. diene hier Nepenthes destillatoria (t. 69. f. IO.). ' 2) sitzend (sessile): wenn er obne Winkelranke oder irgend einen Stiel dem Theile des Gewachses, auf dem er vorkommt, eingefugt ist, wie bey allen Ar- ten der Gattung Sarracenia', man sehe z. B. Sarrace- nia purpurea (t. 67. f. 14.). 5.-93. Die Nebenblatter (Bracteae) sind Blatter, wel- che nahe bey den Blumen stehen, und von den eigent- TERMINOLOGIA. minori magnitudine differunt; ,e. g. Tilia ( t. 3 ^. f, 3 . b.), Rhinantlins Christa galli (t, 22. f. 3 . b.). Si pedunculus est divisus, eae tantum Bracteae di- cuntur, quae pedunculo communi (§• 60.) insistunt, ut in Silene nutante (t. 13. f. 5 . c.), eae contra, quae iu pedunculis partialibus seu pedicellis (§. 60.) proveni- unt, Bracteolae appellantur (t, 13, f. 5 . d.). Bracteae secundum duratlonem sunt : 1) caducae: ante floris explicationem vel sub ea- dem decidentes. 2) deciduae : ante fructus maturationem delabentes, 3) persistentes : ad fructus maturationem usque re- manentes. Ceterum bracteae sicut folia (5. 53 . C. D. E. J.) de- terminantur; attamen ratione figurae bractea ascidiifor- mis, vel galeata in generibus Ascii, Rujschiae et Marc- graviae occurrens digna est, quae memoretur. Conspi- citur pedicellata in Ascio violaceo (t.' 67 . f. 150» sessi- lis in Riijscha Surubea. 9 l Coma est foliorum vel bractearum qS.) supra flores congestarum complexus. Apparet : 1) foliata: e foliis composita; e. g. Bromelia Atia- nas, Eucomis punctata, Fritillaria imperialis (t. 67. f. i 5 .). 2) bracteata: e bracteis constans; exemplum exhibet Lavandula Stoechas (t. 67. f. 7.). 5. 95. Involucrum est bractearum (5. qS.) sub floribus ver- TERMINOL.OGIE. IJQ lichen Blattern desseiben Gevvachses durch Gestalt und oft auch durch Farbe und geringere Grofse verschieden sich zeigen; z, B. Tilia (t. 32 . f. 3 . b.) B.inanthus Christa galli (t. 22. f. 3 . b.). \Yenn der Blumenstiel sich zer- theilt, so heifsen die nur Nebenblatter (Bracteae), welche auf dem allgemeinen Blumenstiel (^- 60.) ste- hen, wie bey Silene nutans (t. i 3 . f. 5. c.), die liia- gegen, welche an den besondern Blumenstielen oder den Blumenstielchen (§. 60.) vorkommen, w'erden Ne- b enbla 1 1 cli e n (Bracteolae) genannt (t. 13. f. 5 - d.). Der Dauer nach sind die Afterblatter: 1) hinfallig (caducae)-, die vor oder wahrend der Entfaltung der Blume abfallen. 2) abfallend (deciduae)-, die vor der Reife der Frucht verschwinden. 3) bleibend (persistentes)-, die bis zur Reife der Frucht bleiben. Ubrigens bestimmt man dia Nebenblatter wie die Blattcr (§. 83- C. D. E. J.); jcdoch rerdlent der Ge- stalt nacb noch das .s ch 1 a u cb fo r m i g e oder belm- formige Ncbenblatt (Bractea ascidiiformis vel ga- leata), welcbes sicb bey den Gattungen Ascium, Ruy- tchia und Marcgravia findet, bemerkt zu werden. Es zeigt sich gestielt (petiolata) bei Ascium violaceum (t. 67 . f. i3.). sitzend (sessilis) hingegen bey Rtiyschia Surubea, §- 94 - Der Schopf (Coma) ist eine Vereinigung von Blattern oder Nebenblfittern (§. g 3 ,), die uber den Blumen buschelstandig zusammengestellt sind, Man sieht ihn: 1) bliittrig (foliata): wenn er aus Blattern zu- sammengesetzt ist; z. B. Bromelia Ananas , Eucomis punctata, Fritillaria imperialis (t. 67. f. i 3 -)* 2) nebenblattrig (bracteata): wenn er aus Ne- benblattern besteht; z. E. Lavandula Stoechas (t. 37. f. 7.). . %- 95. Die Hulle (Involucrum) ist eine Vereinigung von TERMINOLOGIE. 1 gO T E R M I N O L O G I A. ticillatim congestarum complexus. Vnum florem vel plures ante eorum evolutionem includit, quamvis post eandem nonnunquam flori longe distat, ut in generis Pulsalillae speciebus (t. 47 - lo. a.), ubi tum Pedun- culus conspicitur involucratus. Involucri partes Fo- liola nominantur. Involucri species, quae distinguun- tur, sunt sequentes: 1) universale : quod in Umbelliferis umbellae uni- versali (§. 7. Nr. 4) est subjectum; e. g. Cachrys Li- banotis (t. 4t- f- 4- ^0^ cymae suppositum; e. g. Astrantia major (t. 5 o. f. 2. a.). 2) partiale vel Involucellum : quod In Umbelliferis sub umbella partiali (§. 70. Nr. 5 .) est positum; e. g. Cachrys Libanotis (t. 41- f. 4 ' Buplennim rotun- difolium (t. 16. f, 4 - b.), Astrantia major (t. 50. f. 2. b.). 3) commune: in aliis vegetabilibus, quam Umbelli- feris occurrens plures flores cingit. 4) proprium: unum florem tantum cingens. Hic et praecedens terminus (Nr. 3. et 4.) vero ut op- positi tantum adhiberi possunt; praeterea semper Invo- lucrum tantum dicitur, ut in Armeria vulgaris (t. f. t.), Pulsatilla pratentis (t. 47 - f. to. a.). 5) vaginale: quod basi in vaginam pedunculum in- cludentem est productum; ut in Armeria vulgari (t. 40. f. I.). 6) integrum: si, ut plurimum, florem vel inflores- centiam undique cingit; exempla exhibent Cachrys Li- banotis (t. 4 t. f. 4 - Buplearum rotundifolium (t, 16. f. 4 * ^ 0 » Astrantia major (t. 5 o. f. 2, a, b.). 7) dimidiatum : florem vel inflorescentiam partim tantum cingens; exempli loco est Aethusa Cynapium (t. 69. f. 5- a.). Nebenblattern (§. 93.), die unter den Blamen qoirl- standig zusammen gestellt sind. Sie schliefst eine oder melirere Blumen vor der Entwickelung derselben ein, ■wenn sie gleich zuweilen nach derselben weit von der Blume entfernt ist, wie bey den Arten der Gattung Pulsatilla (t. 47* f IO. a.}, wo alsdann der Blumen- stiel gehuilt (involucratus) erscheint. Die Theile der HuIIe werden Blattchen (Foliola) genannt. Man unterscheidet folgende Arten der Hulle: 1) allgemeine (universale)', die bey den Dolden- gewachsen unter der allgeraeinen Dolde (§. 70. Nr. 4-) steht; z. B. Cachrys Libanotis (t. 4i- f- 4- a), oder unter einer Afterdolde; z. B. Astrantia major (t. 5o* f. 2. a.). 2) besqndre (partiale), oder das Hullchen (In- volucellum)'. die bey den Doldengewachsen unter der besondern Dolde (§. 70. Nr. 5) gestellt ist; z. B. Ca- chrys Libanotis (t. 4l* f- 4- ^ )l Bupleurum rotundifo- lium (t. 16. f. 4' b.), Astrantia major (t. 5o. f. 2. b.). 3) gemeinschaftliche (commune)', wenn sie bey andern Gewachsen ais den doldentragenden vor- kommt, und mehrere Blumen umgiebt. 4) eigne (proprium): die nur eine Blume umgiebt. Dleser und der vorhergehende Kunstausdruck (Nr. 3 « u. 4 ) konnen aber nur ais Gegensiitze angi-wendet wer- den ; soDSt sagt man stets nur Hulle, wie z. B. bey Armeria vulgaris (t. 4o. f. I.), Pulsatilla fatensit (t. 47. f. IO. a.}. 5) sclieidenartige (vaginale): die an der Basis in eine den Blumenstiel einschlicfsende, Scheide ver- liingert ist; z. B. Armeria vulgaris) t. 40. f. ’.). 6) ganze (integrum): wenn sie, wie es gewohnlich der Fall ist, die Blume oder den Bluihenstand ganr umgiebt; z. B. Cachrys Libanotis (t. 41* f- 4- a. b.), Bupleurum rotundifolium (t. r6. f. 4- b.), Astrantia major (t. 5o. f. a. a. b.). 7) halbe (dimidiatum): wenn sie die Blume oder den Bluthenstand nur zum Theil umgiebt; z. B. die besondre Hulle bey Aethusa Cynapium (t. 69. f. 5. a.). TEfiMINOLO GIA. TERMINOLOGIE. «) monophyllum: uno ex folio tantum constans; c. g. involucrum imiversale in Astrantia majori (t. 5 o. f. a. a.). 9) di-, tri-, tetra-, penta- etc. phylum : si e duobus, tribus, quatuor vel quinque foliis est compo- situm. 10) polyphyllum: e multis foliis constans; ut involu- crum partiale in Astrantia majori (t. 5 o. f. a. b.). Involucri directio atque ejus foliolorum forma aeque ac folia (§. 83. E. J.) determinantur. 5 - 9 &. Spatha est pars foliacea aut membranacea, unum vel plures nudos vel incompletos vel etiam completos includens flores, qui post eorum evolutionem plerum- que magis rainusve ab illa distant. Occurit tantum in raonocotyledonibus , attamen Graminibus et eorum af- finibus exceptis. Species definiendae sunt sequentes: j) universalis : si ante florum vel spadicum (§. 76.) evolutionem plures eorum includit, quorum peduncu- lus nonnunquam ad ejus divisiones spathis partialibus (Nr, 2.) est instructus, ut in pluribus Palmis; e. g. in Borasso Jlabelliformi (t. 52. f. I. a.\ 2) partialis: quaeque vagina, quae ab universali (Nr. 1.) includitur, vel ad pedunculi aut spadicis (§-yC'.) divisiones invenitur; e. g. in Musa paradisiaca. 3) nnivalvis : una tantum fissura longitudinaliier de- hiscens (ut in Aro maculato (t, 3g. f. t. a.). Calla pa-' lustri (t. 56 . f. 6. a.), G alant ho tiivali (t. 3. f. 3 .). 4 ) bivnlvis : si ab apice ad basin versus in duas partes dividitur; exempla praebent Stratiotes aloides (t. 47. fi It. a.), Ixia cruciata (t. 35 . 1 O I 8) einblattrige fmonop/iy/lumj : die nur aus einem Blatte besteht; z. B. die allgeraeine Hulle boy Astran- tia major (t. 5c. f. 2. a,). 9) zwey-, drei-, vier-, funf- 11. s. w. blattrige ( di-, tri-, tetra - , penta- — phylluni ) : wenn sie aus zwey, drey, vier oder funf Blattern zusammengesetzt ist. 10) vielblattri g e (polyphyllum): die aus vielen Blattern besteht; z. B. die besondere Hulle bey Astran- lia major (t. 5 o. f. 2. b.). Die Richtung der Hiille und die Gestalt ibrer Bliitt- chen werden vvie die Blatter (§. 83 . B. J.) bestimmt. 5 - 9 ^^• Die Blumenseheide (Spatha) ist ein blattartiger oder hautiger Theil, welcher eine oder mehrere nack- te, oder unvollstandige, oder auch vollstandige Blu- men einschliefst, die nach ihrer Entwickelung ge- wohnlich mehr oder weniger entfernt von ihm sind. Sie kommt nur bey den Monocotyledonen vor, jedoch noch mit Ansnahme der Graser und ihrer Verwandten. Die Arten, welche man unterscheidet, sind folgende: 1) allgemeine (universalis): wenn sie vor der Entwickelung der Blumen oder Kolben (§. 76.) meh- rere derselben einschliefst, deren Blumenstiel an sei- nen Zertheilungen zuweilen noch mit besondern Blu- menscheiden (Nr. 2.) versehen ist, wie bey mehreren Palmen; z. B. Borassus flahelliformis (t. 52. f, i. a.). 2) besondere (partialis): jede Blumenseheide, die von der allgemeinen (Nr. i.) eingeschlossen wird, oder die sich an den Zertheilungen des Blumenstiels oder Kolbens (§. 76.) findet ; z. B. Musa paradisiaca. 3) einklappige (univalvis): wenn sie nur durch eine Spalte der Lange nach aufspringt; z. B. Arum maculatum (t. 3g. f. 8. a.), Calla palustris (t. 36. f. 6. a.), Golanthus nivalis (t. 3. f. 3 .). 4) zweyklappige (bivalvis): wenn sie sich von der Spitze bis an die Basis in zwey Theile theilt; z. D. Stratiotes aloides (t. 47« fi ll. a.), Ixia cruciata (t. 35 . fi 4 -)- i 82 T E R M I N O L O G I A. TERMINOLOGIE. 5) simplex: si una tantum adest, ut in plurimis ve- getabilibus spatha instructis. 6) duplex: si duae adsunt, quarum altera alteram includit; e. g. in Croco maesiaco. Hic distingutmtur: a) exterior et b) interior. 'f) i?itegra : quae flores ante eorum evolutionem circumcludit, ut plurimae spathae; e. g. exterior in Croco maesiaco. 8) dimidiata : quae dimidium tantum florum late- raliter cingit; e. g. spatha interior Croci maesiaci. g) uni/lora: e qua unus tantum flos provenit; exem- plo sunto Galanthus nivalis (t. 3 - 3 .) , Stratiotes aloidcs (t. /\j. f. II. a.) Narcissus poeticus. 10) liflora: e qua duo flores evolvuntur; e. g. Nar- cissus bijiorns. Ita numerantes pergunt usque ad se- quentem. 11) multiflora: e qua plures flores proveniunt; ut in Narcisso Tazetta. 12) marcescens : quae sub anthesi vel ante eam mar- cescit; videatur Narcissus poeticus. 13) persistens: ad fructus maturationem usque vi- rens ; ut in Ixia cruciata (t, 35 - f. /lO et Ornithogalo spathaceo (t. 27. f. 4. c.). 5 - 97 - Indusium est membrana magis minusque tenuis Fili- cum sorum (§. 78.) obtegens aut includens et capsula- rum maturatione plerumque dehiscens. Invenitur: i) planum: planitiem rectam magis minusve aequans capsulas obtegit; conspiciatur Blechunm occidentale (t. 48. f. 3 ' Aspidium aculeatum (t. C7. f. 6 . a.). 5) einfache (simplex)', wenn nur eino vorhanden ist, wie bey den mehrsten mit Blumensch eiden verse- henen Gewachsen. 6 ) doppelte (duplex)-, wenn zwey zugegen sind, von denen die eine die andere einschliefst; z. B. Cro- cus maesiacus. Hier untcrscheidet man; a) die aufsere (exterior) und b) die in nere (interior). 7) ganze (integra)', welche die Blumen vor ihrer Entwickelung ringsherum einschliefst, wie die meisten Blumenscheiden; z. B. die aufsere bey dem Crocus maesiacus. 8) halbe (dimidiata)', welche die Blumen nur zur Halfte seitwarts umgiebt; z. B. die innere Blumenschei- de des Crocus maesiacus. 9) einblumige (miiflora)'. aus der nur eine Blume hervorkommt; z. B. Galanthus nivalis (t. 3. f. 3.), Stratiotes aloides (t. 47. f- H- a.), Narcissus poeticus. 10) zweyblumige (bijlora): aus der sich zwey Blumen entwickeln; z. B. Narcissus bijlorus. So zahlt man weiter fort, bis 11) vielblumige (multiflora)-, aus welcher meh- rere Blumen hervorkommen; z. B. Narcissus Tazetta. 12) welkende (marcescens)-, die wabrend des BIu- hens oder vor demselben welkt; z. B. Narcissus poeti- cus. 13) bleibende (persistens)-, die bis zur Reife der Frucht grun bleibt; z. B. Ornithogulum spathaceum (t. 27. f. 4. c.}. 5 - 97 * Das Schleyercben (Indusium ) ist eine mehr oder weniger zarte Haut, welche das Haufehen (§. 78.). der Farrnkrauter bedeckt oder einschliefst, und beym Reifwerden der Kapseln gewohnlich aufspringt. Man findet es: i) flach (planum)', das mehr oder weniger einer geraden Ebene gleicht und die Kapseln bcdeckt; z. B. Blechnnm occidentale (t. 48 3 . a.), Aspidium acu- leatum (t. 67. f. P. a.). ERMINI B0T.\N1CI /C( 7 / / /'ff. i i /A ^OTAyiSCEE KlWSTSPlLiCEE ej Fiiedrich GottloL Ilavne B eri in f( /U7^ /'fi /' // l mitaUl tift (pa 4 Tdb. {m. Ttb. IX ,iirtr^ i i I Tdb xm. ti : T^h. xn^. / o! y f ; i '0 . . y" ' » Ihb. XX/. S'! ^aoi I ^ jlum jrulf I • * \ \ J I •V. 7j/jX\xr k ToA. XXX/ Jf. r/ *■ TaJi x '“ ■ V; , « ' ■ * ' * ' ‘'k- ' • ■' ' v 'i t’’ ' ♦'■■ -k-V' 'k« ;*■. tl.' '■/,/' • «Sl, ■■■ -■'%- ■ VA^s.r ■■-'■*' '•■«'■'If' : ■ . ■■ ■ .;. f ■' -.A ■. • ,vv::v. h-k i-- ,i iS ^ % MVv. 't#;'-' ., ' Ih ' ^ ‘k.’ '’ ."■ . kk*'--v'. ■ ^' ^kr''''k' ' ' k;\^ ■ •■ ' V '. ■ VyijkkV.k'' - ^ k ' ;:f . . - c ^A -k :. . y ■■ : ... ■ V . /■ , Mks^ - '-V.. • . ■ yy^My^i^A 'ky •/'• ^--r , , .Vk' ■■'• . >:." -J ... '-■‘''iP- M.y' i- . k'.k ; 'k ■''■> ■. y y-'.yA ' ■ y ' ' kV •' >■ ■ k,.> ' • ‘ kv • .- . -..■^^^.yy ,■. ' ,:t- . • ■ C ..■ -k k . :• k ... , MkS^ - '-y.. • . ■ ykkMy^i^A 'ky •/'• ^--r , , .Vk' ■ ■'• ■•aW ■; ya;ik*st ^ ■py^Axi. .it. . . M. *' ^ ■' y- ■ ^. r ... ^ , k . ‘. XXXIX. F TiS.XZJ l^rsbXUF. I Tah. XLH: 9 -^ ' 0 I 4'* > /•- \ '»? i « [ t. V li Ti : 4 . ■f *%«; 4 -' i 5 ? '■ ThJf Z. . 1 s,- 10 1 mjj. 1 ^ 1 1 ( n I) 1/ i; f ,v^c^ A inry N I 1 ( j' j Ttih LU. 0 fi. ' T^h.LfTI •jr^ / T■' i V ‘,'s > .1 . ' vif • , ' vl r “.y I’ r i -itt ' • ■ ■ y, , - ■K M: S:..- - -fH 4''- ' ^^ • ?4’^ ' . • ^■4-, > ' ' -.y .£ ■ -.i».' fl •f. I- iy •' # 'II rf .5' .^’?' rr 4 -- •^. V'. ■I T' I . '■ i /' . - ■ i y / ■ i' ^ '■ ’ ' ;i»> 'Iit ■yif: ' If- . . t ’ ■ . ' - t**.- ^ 'V m/ i-iH - ’ y ♦ \ i:- . ?!-. ’ ' • ■' • '■.•■' Ut y V * - me 'I V ", •3; \: 4 ^- JV " ■ , f ^ • '" ' • '.■■i .■'.,■•/■■ , i*- y >;.'y i i ■Jv. ■; - <^ ' ■^*; ’ I , 'iv- y® . y ' ■'•f* v> € 1 ■^% ^ -I Vji . ..v.M" . '. *V i-iy • •■"' I .‘ L’ • V- r -'J^, il ' • W ; y UT, 4 Tal,.LyJ^" I T^i/y.J^K/y. z;/^x\7/ • ’ .• • i ’ # 0- i •) I . . 1 •*■*''*,. I 1 . • * y f ' : K t ii : K ; ;■ • • ; ■ ' t- j ** <. - ' < 'v li • t; - y-: iu» ■ ii < t I » M > 'u' ■’ i '■<) fe •'Vv: ■ ■ , ■ -' .1 • ’ . 1 • - K 1 “■^S '* 'iii f I f ,' .L>' ■ . I r f I • > 'j • -Vj ' e ' . < > 'i t.f. f } f ’ ■ « \ .h * ii a * TdLSSm J^Ouitnpel . /e .* TaJlXK f' OuiTTt^t^l . /c . V. 4 .- .■ • ■. '.' ■ •r^NiV'''' '• ■ ‘Y ji^7 ‘'v ' • -• ..? ■• ■• -. X i'-..' ,,V‘* ' ^5' ..>^.W5*- 1 'i' ,'f, > TT;'»f >; !. ‘ '-.V } ~ W ,4 . i . ..t ■* i • ■ f ', I ' 'K'X IS*. -r XriXi . \ ■ r Ui- ■ \ ' ,• '■ ' vr^ i-' »• \ V ^ .4 P': .J:-' ♦ rx' ., 1. • Ii x > ' ■A’ - . . • -K > S' ' ^ ■ .Vi f ■IJm. J .m' ' 'W isr». . •> •' ' t I « . 4. ? : ;• V V . ■ ; ' ,,^ ■■ • ■' f X ■' ' 7 , .'. '. .V " ., .- ■ .,- s I • «• .V I . . - • . I • i ^ * V \ ■? 3 a^ ' > •-■ ,v •-■ • ■ .'*.. 1 .. ^4 Z • -r : '' ''^^ * ■' ' • ■ ^ii .« f S» ^ J • , *1 A' Ii* 'X ':.L\l {• ’ > * « V ■ ) . # a* /;- '■ 4 :! * ... ^ '- 4 , , !i:.w ■ .••■ • ». . ,‘- ■ . *' ■' ' '• ' •. . * ■ ._ :•"■;":• ■:-,>‘-‘:r *''. 14 \ ,;K** .; i-'; , . -. :'X XXX. ■ ': ; ,. , ■ . ■., i"-'- ‘i w ■ ■'• iv ('■i ' '• 'f| 4 ' - 'v ji . ■ x.-ir } ■ t' ■ . . t I >'i> r . I > j * < 4 k «U«2 f1‘ : f . ,,'■. T;:f! '.;a'^'"'’ ,. Vtf^-'-}. .] K . U',' '■•... jt , ^ ■-• 4ll{^ .4.^ , ■ ^ ‘ ^ . ' '^ "'t ' W‘ '' >• 'A ^ ; ■ ■ < • « * ' ' Xy.‘Wn '..i* ■■? ‘ 'i- ■’. • • Fvv •.,!>' •i*' ■ >4« * I isf. !■ iis.' ■ 1' '• ' - ■* - . ;« , .tr'";-'' .. : '* ■ ' X. .4 4 ^ 5 , ■ r. ' " ■ y 5'V ‘*‘j ?fY;;, ; ■1^ t*. 4 ^- ■■'^xrxx-x- 9''m n ■ ■ .' - . ' ■ ' ii - ' ' f .VV ' -> A' 3 ‘- ‘: t • f*4 "' ; . 4 :/ - * t" 'i ^ '.4'* />. m . 4 > . ri ’ - l» 4 Mi ■ ■ ■ • ' y ’ ‘ - ' i f f ' ■ ’ ‘ XikMsktX:'J . %. xXXXXx i.-. ■ ■* Mi • w'*#' •• ■ '■' 'i' )• % ■ \ -Ly , V. ^ij., v). “ ■ 1 f ki %T i". ‘i' i' ■ lv ns,\ :?■ i • t W,.' • . ' 3 .. » , • ji* :